خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: نگاهی به سبک زندگی اهل بیت (ع) اقیانوسی از حکمت، دانش و معرفت را به روی ما می گشاید. در این میان، سیره حضرت امام محمد باقر (ع) که شکافنده علوم هستند و نقشی مهم در تشکیل بزرگ ترین حوزه علمیه شیعی در دوران امامت ظاهری اهل بیت (ع) ایفا کردند، حائز اهمیتی صدچندان است.
به منظور بررسی سیره امام باقر (ع) در سالروز ولادت ایشان، گفت و گویی با حجت الاسلام «سید محمدرضا لواسانی»، استاد حوزه و دانشگاه، داشته ایم که مشروح آن در ادامه می آید:
نقش حضرت باقرالعلوم (ع) در ماندگاری نهضت عاشورا را چگونه ارزیابی می کنید؟
طبق برخی نقل ها امام محمد باقر (ع) از نزدیک شاهد حوادث جانسوز روز عاشورا بودند و همین موضوع باعث شد نخستین مجالس روضه به مناسبت شهادت حضرت سیدالشهدا (ع) در محضر این امام بزرگوار برگزار شود. بیت حضرت باقرالعلوم (ع) محل رفت و آمد و برگزاری نشست های علمی و ادبی با حضور دانشمندان، شعرا و علاقمندان به دانش، ادب و حکمت بود. کمیت بن زید اسدی از معروف ترین شعرای اهل بیت (ع) زمان حضرت امام محمد بن علی (ع) را درک کرد و بارها مورد تفقد امام پنجم شعیان(ع) قرار گرفت. در واقع حضرت همچون پسر بزرگوارشان، امام جعفر صادق (ع) علوم آل محمد (ص) را در اختیار مردم قرار می دادند.
همانطور که اشاره کردید امام پنجم شیعیان درِ منزل خود را به روی دوستداران علم و ادب و حکمت گشوده بود و همین موضوع زمینه ساز شکل گیری بزرگ ترین حوزه علمیه شیعی در دوران اختلاف میان امویان و عباسیان شد. بر این اساس لطفا دلیل شهرت این امام بزرگوار به «باقرالعلوم» را بفرمایید؟
حضرت باقر(ع) همچون سایر حضرات معصومان (ع) گنجیه دانش الهی بودند و بنابر ظرفیت مردم دوره خود، درهایی از علوم و معرفت را به روی مردم گشودند. از این امام بزرگوار طبق برخی از نقل ها حدود 30 هزار حدیث نقل شده است که پس از حضرت جعفر صادق (ع) بیشترین میزان حدیث نقل شده از یک امام است. حضرت محمد بن علی بن الحسین (ع) همچنین شاگردان زیادی تربیت کردند که زراره بن اعین، حجر بن زائده و فضیل بن یسار بصری از جمله آنها هستند.
آیا امام باقر (ع) شبکه ای از نخبگان از میان شاگردان خود تشکیل دادند؟
همیشه در هر جمعی، عده ای نخبه و پرتلاش تر وجود دارند که گروه یا جامعه نخبگانی را تشکیل می دهند، این وضعیت در زمان حضرت باقر (ع) نیز به وجود آمد. امام صاق (ع) در این خصوص فرمودند: «مکتب ما و احادیث پدرم را چهار نفر زنده کردند: زراره، ابوبصیر، محمد بن مسلم و برید بن معاویه عجلى. اگر این ها نبودند، کسى از تعالیم دین و مکتب پیامبر (ص) بهره اى نمى یافت. این چند نفر حافظان دین بودند. آنان، از میان شیعیان زمان ما، نخستین کسانى بودند که با مکتب ما آشنا شدند و در روز رستاخیز نیز پیش از دیگران به ما خواهند پیوست.» محمد بن مسلم که از معروف ترین و موفق ترین شاگردان حضرت باقر (ع) بود نقل کرده است: «هر موضوعی که به نظرم می رسید از امام باقر (ع) می پرسیدم و جواب می شنیدم. به طوری که ۳۰ هزار حدیث از امام باقر (ع) و ۱۶ هزار حدیث از امام صادق (ع) فرا گرفتم.»
آیا امام باقر (ع) در فعالیت های خود مبارزه ای با جریان انحرافی و التقاطی داشتند؟
بله، یکی از مهم ترین مبارزات حضرت باقرالعلوم (ع) با جریان غالیان بود؛ برای نمونه مغیره بن سعید عجلی یکی از نخستین رهبران غالی بود که چند بار نزد امام (ع) رفت و هر بار حضرت(ع) با او به شدت برخورد کرد. نقل کرده اند وی زمانی به حضرت باقرالعلوم (ع) عرض کرد: شما به مردم بگویید که من غیب می دانم، من عراق را در اختیار شما خواهم گذاشت. اما حضرت به شدت به سخنان وی واکنش نشان داد. حمزه بن عمار بربری نیز از رهبران دیگر این جریان انحرافی و خطرناک بود که امام باقر (ع) با او نیز به شدت برخورد کرد.
با توجه به برجستگی موضوع علم در سیره حضرت باقرالعلوم (ع) آیا این امام بزرگوار توصیه ای به مردم درباره کسب دانش داشتند؟
همین که حضرت در بیت خود را به روی شیفتگان دانش گشوده بودند در عمل، مردم را کسب دانش توصیه کردند. باوجود امام (ع) در کلام خود نیز اهمیت علم و جایگاه برجسته عالم را نشان دادند. از جمله از امام باقر (ع) نقل شده است که فرمودند: «إنَّ جَمیِعَ دَوابِّ الأرضِ لَتُصَلِّی عَلی طالِبِ العِلمِ حَتَّی الحِیتانِ فی البَحرِ؛ همه جنبندگان زمین، حتی ماهیان دریا، بر جوینده دانش درود می‌فرستند.» حضرت همچنین فرمودند: «تَذاکُرُ العِلمِ دِراسَهٌ و الدِّراسَهُ صَلاهٌ حَسَنَهٌ؛ گفت و گوی علمی درس است و درس نمازی نیکو است.»
نظر شما