وقتی چخوف تمامی ابعاد طنز را فشرده و موثر ترسیم می کند

 خبرگزاری شبستان،سرویس فرهنگی- مریم داوری: کتاب « تک پرده ای های چخوف » نوشته «آنتوان چخوف» با ترجمه «داریوش مودبیان» مشتمل بر 320 صفحه از سوی انتشارات گویا چاپ و روانه بازار کتاب شد.

پیشگفتار، آنتوان پاولوویچ چخوف، در شاهراه، آواز قو، خرس، خواستگاری، تاتینا رپینا، تراژدین اجباری، عروسی، جشن سالگرد و مضرات دخانیات عناوین بخش های کتاب « تک پرده ای های چخوف » است . بخش افزوده های این کتاب نیز شامل فصولی با عناوین مرگ ناگهانی اسب درشکه، شب پیش از محاکمه (روایت متهم)، شب پیش از محاکمه (نمایش‌نامه)، تک‌پرده‌ای‌های چخوف از میان نامه‌هایش است.

«آنتوان چخوف» پزشک، داستان نویس و نمایشنامه نویس برجسته روسی است که در عمر کوتاه خود بیش از 700 اثر ادبی نوشت. وی در سال 1860 در شهری در جنوب روسیه با نام تاگانروگ به دنیا آمد و در 1904 در سن 44 سالگی بر اثر خون ریزی مغری درگذشت. وی تحصیلات پزشکی خود را از 19 سالگی آغاز کرد و برای امرار معاش خود و خانواده صدها داستان کوتاه در دوران دانشجویی نوشت. از دفترچه خاطرات یک دوشیزه، بوقلمون صفت، نشان شیر و خورشید، شرط بندی، بانو با سگ ملوس، اتاق شمار شش و زندگی من اسامی برخی از داستان های کوتاه چخوف هستند. وی داستان های بلندی همچون دکتر بی مریض، داستان ملال آمیز و دوئل را به رشته تحریر در آورده است. ایوانف، خرس، عروسی، مرغ دریایی، سه خواهر، باغ آلبالو، دایی وانیا، در جاده بزرگ، خواستگاری، تاتیانا رپینا و آواز قو اسامی نمایشنامه های این نویسنده است.

 چخوف در دوران عمر کوتاه خود با بسیاری از آدم های خرد و کلان از قشرهای مختلف ، از جبهه های فکری متفاوت، از حلقه ها و سطوح مختلف اجتماعی نشست و برخاست می کند  و با آنها حشر و نشر داشته است اما هرگز جبهه های خاص و دیدگاه سیاسی مشخصی را بر نمی گزیند چرا که دیدگاه او  آنچنان که خود گفته اینچنین است:« من به زندگی روزمره انسان ها نظر می افکنم. آدم هایی که در اطرافم روزگار می گذرانند. خود را موظف می دانم که زندگی آنها را آنچنان که هست به خود آنها بنمایانم...». توصیف زندگی آنچنان که هست، هدف چخوف نیست . هدف نهایی او نهادن آینه ای در مقابل چشمان خواننده است تا خود و معایب خویش را به خوبی ببیند. صد البته که این آینه معوج است و تصویر ما را خنده برانگیز به ما باز می نماید.

در کتاب « تک پرده ای های چخوف » تمامی نمایش نامه های کوتاه طنز یا کمدی چخوف عرضه شده است. چخوف فقط به طنز رفتارها و گفتارها هم نمی پردازد بلکه از خلال یک عدم ارتباط درست میان آدم های نمایش اش ، تمامی ابعاد طنز در نمایش را به صورت فشرده اما موثر ترسیم می کند. می دانیم عمل یا اتفاق در تئاتر یکی از ارکان مهم و اصلی و زاینده حرکت نمایشی است. در این تک پرده ای ها همچون بسیاری از آثار نمایشی دیگر چخوف به راستی هیچ اتفاقی نمی افتد . عملی یا کنشی آنچنانی از آدم ها سر نمی زند و با این همه نمایش، نمایش باقی می ماند و آدم ها هم همان آدم های نمایش. این بدین معناست که «نبود عمل صحنه ای» یا « نبود یک اتفاق دراماتیک» از اصول طنزی است که چخوف در آثارش به کار می گیرد و با استادی تمام از پس این مهم بر می آید و به انجام می رساند.

چخوف که نویسنده ای روشنفکر و آزادیخواه بود در بین انگلیسی‌ ها  بعد از ویلیام شکسپیر محبوب‌ترین نمایش‌نامه‌نویس شناخته می‌شد. نظرات ضد و نقیضی در مورد او وجود دارد. برخی نویسندگان مانند جیمز جویس و ویرجینیا وولف و جرج برنارد شاو ، چخوف را تمجید کردند. عده ای از نویسندگان نیز نقدهایی در مورد او داشتند به عنوان مثال ولادمیر ناباکوف نویسنده مشهور روسی، چخوف را به مبتذل‌نویسی و نوشتن مطالب تکراری محکوم کرده و در عین حال اثر او با نام« زنی با سگ» را یکی از بهترین داستان ها دانسته بود.

برخی چخوف را بهترین داستان کوتاه نویس جهان و حتی پدر داستان کوتاه  و برخی دیگر هم او را مهم ترین نمایشنامه نویس پس از شکسپیر می دانند. چخوف با استفاده از شخصیت ها و دیالوگ های آن ها به طور صادقانه  واقعیت مدنظر خود را خلق می کند و خوانندگان آثارش را با نوعی کشف و شهود مواجه می کند. چخوف زمانی که 26 سال داشت برای دوست خود نوشت « بنویس و  آنقدر بنویس که انگشتانت بشکند.»

نود سال است که ایرانیان با آثار چخوف آشنا هستند . در ابتدا داستان های طنز چخوف نظر مترجمان ایرانی را جلب کرد. نخستین بار صادق هدایت در سال 1310 با ترجمه و چاپ دو داستان کوتاه از چخوف راه را برای دیگران باز کرد و شاید بتوان گفت که هدایت نخستین داستان نویس ایرانی بود که از چخوف تاثیر پذیرفت. پس از آن روند ترجمه داستان های چخوف افزایش یافت و  در سال 1340 به اوج شکوفایی خود رسید. ترجمه و چاپ نمایشنامه های چخوف از اواخر سال 1320 آغاز شد. مرغ دریایی یا چایکا به همت باقر آذریان ترجمه و چاپ شد. بسیاری از داستان های کوتاه چخوف برای رادیو، تلویزیون و صحنه اقتباش شده و بارها به نمایش در آمده است.

«داریوش مودبیان»، مترجم کتاب « تک پرده ای های چخوف» پژوهشگر ، نویسنده، بازیگر، کارگردان، مدرس و مترجم تئاتر، رادیو، تلویزیون و سینما، در نوجوانی کار نمایش در رادیو و تلویزیون را آغاز کرد و خیلی زود به تئاتر و صحنه روی آورد. در هیجده سالگی به گروه «تئاتر مردم»  پیوست و تا کنون همچنان وفادارانه کار خود را با این گروه دنبال می کند. تحصیلات دانشگاهی در دو رشته نمایش و زبان شناسی را ابتدا در ایران و سپس در فرانسه پی می گیرد و به اتمام می رساند. داریوش مودبیان دارنده لقب و نشان «شوالیه هنر و ادب» از کشور فرانسه است.

مودبیان ترجمه آثار چخوف را در سال 1346 با داستان های کوتاه وی آغاز کرده است نه به نیت چاپ بلکه برای تنظیم رادیویی و خواندن با صدای بلند برای دوستان و در نشست هایی که جنبه رسمی و عمومی یافت و به آنها عنوان چخوف خوانی داد. وی ترجمه  تک پرده ای چخوف را بنا بر ضرورت اجرایی از سال 1348 آغاز کرد. نخستین ترجمه وی « مضرات دخانیات» بود که برای کار کارگاهی خود در کلاس زنده یاد حمید سمندریان به انجام رساند و چندی بعد این نمایش را در تلویزیون اجرا کرد. در سال 1350 « در شاهراه» را برای اجرای تلویزیونی ترجمه کرد و در سالهای بعد تا اواخر دهه 1370 تمامی تک پرده ای های چخوف را ترجمه کرد و به صورت پراکنده در نشریه های ادبی و تئاتری و یا در مجموعه طنزآوران جهان نمایش به چاپ رساند. وی که در سال های اخیر بیشتر در زمینه تدریس تئاتر و ترجمه نمایشنامه فعالیت دارد، کارگردان فیلم های سفر بخیر، رویای نمیه شب تابستان و ازدواج اجباری و نویسنده فیلم های رویای نیمه شب تابستان، سفر بخیر ، پول خارجی و بوی پیراهن یوسف است.

گفتنی است، کتاب « تک پرده ای های چخوف » نوشته آنتوان چخوف با ترجمه داریوش مودبیان مشتمل بر 320 صفحه در قطع رقعی با شمارگان 300 نسخه و قیمت 49000 تومان از سوی انتشارات گویا منتشر شد.