انتخابات در نظام جمهوری اسلامی ایران مصداق مردم سالاری دینی است که سرنوشت سیاسی و اجتماعی جامعه به آن گره زده شده است. تا کنون انتخابات بسیاری در ابعاد مختلف رقم خورده که در آن افرادی با سلایق گوناگون با رأی مردم برای تصدی منصبی انتخاب شده و عملکردهایی داشته اند که از نگاه مردم با اقبال رو به رو شده و یا اینکه این عملکردها به مذاقشان خوش نیامده است. آنچه مهم است شناخت و نوع نگاه جامعه از جهات مختلف در انتخاب افراد برای سکان داری مناصب مهم است که چنانچه این مهم که برگرفته از مطالعه، تحقیق و مشورت است انجام نشود می تواند به جای توسعه، جامعه را با عقب گرد همراه کند. با حجت الاسلام «زین العابدین دست داده»، پژوهش گر و محقق حوزه های اجتماعی و سیاسی همراه شدیم پاسخگوی سئوالات ما در مورد انتخابات و ابعاد آن در جامعه باشد.
تا چه اندازه انتخابات مجلس شورای اسلامی را مهم می دانید؟
مجلس شورای اسلامی به عنوان مجلس قانون گذاری، رکن اصلی جمهوریت نظام است؛ بنابراین انتخابات قوه مقننه به عنوان مردمی ترین نمود مشارکت سیاسی و اجتماعی در سطح مملکت نمودار است و نقش تعیین کننده ای در سرنوشت مردم دارد.
به نظر شما انتخاب افراد باید مبتنی بر فرهنگ سیاسی جامعه انجام شود؟
فرهنگ سیاسی هر جامعه، از فرهنگ عمومی آن جامعه ریشه می گیرد و بخشی از آن شمرده می شود و جدا کردن فرهنگ سیاسی از نظم کلی فرهنگ تنها امری اعتباری است. فرهنگ یکی از مولفه های اساسی جامعه انسانی است. فرهنگ سیاسی مفهومی است که اهداف سیاسی کلان جامعه را در بر می گیرد و توجه خود را بر مفاهیمی چون قدرت، آزادی، برابری، دولت، حکومت، مردم، مشروعیت، مشارکت و ... معطوف می دارد.
در فرهنگ سیاسی است که میزان مشارکت سیاسی، شیوه رأی دادن، حمایت کردن یا بی اعتنایی به نظام سیاسی بررسی می شود. از این رو یکی از عوامل تعیین کننده در شکل گیری جامعه مدنی در رابطه با نهادهای سیاسی و اجتماعی، فرهنگ سیاسی است که روش و نگرش افراد و نهادهای سیاسی را نسبت به پدیده قدرت و چگونگی تعامل تعیین می کند.
نقش فرهنگ سیاسی در جامعه ایران را چگونه می بینید؟
هر نوع ساختار سیاسی نیازمند فرهنگ سیاسی خویش است و باید میان فرهنگ عامه و فرهنگ گروه حاکم تمایز قائل شد. آنها که با قدرت سر و کار داشته و مسئولیت هایی برای تصمیم گیری های حکومتی دارند دیدگاه هایی در مورد سیاست پیدا می کنند که با دیدگاه های مردمی تفاوت دارد.
درباره روحیه و خصلت های ایرانیان تا کنون کتب و مقاله های گوناگونی منتشر شده که برخی صفات مثبت و برخی صفات منفی برای مردم بر شمرده اند. با این حال در ایران هنوز مطالعه جدی درباره فرهنگ سیاسی رسمیت نیافته است و وقتی از فرهنگ سیاسی ایران سخن به میان می آید در واقع به بخشی از نوشته های مورخین اشاره می شود که از دیگاه غیر سیاسی و غیرمستقیم به معرفی گوشه ای از فرهنگ سیاسی ایران در ادوار مختلف تاریخی پرداخته شده است. با این تعبیر در جامعه ایران می توان الگوهای متنوعی از فرهنگی سیاسی را شناسایی و استخراج کرد.
از نظر شما انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان چه شرایطی باید داشته باشند؟
حاکمیت مردم از طریق انتخابات اعمال می شود و به تبع آن، انتخابات نیز با حضور و شرکت موثر مردم صورت می پذیرد. بنابراین صلاحیت مردم برای شرکت در انتخابات امری ضروری و عقلایی است که قانون اساسی نیز اشاره ای به این مطلب دارد. انتخابات به عنوان یکی از ابزارهای مهم مشارکت سیاسی دارای مشخصاتی است.
یکی از این مشخصات، خصلت گزینشی آن است. یعنی هم رأی دادن در انتخابات آزاد است و رأی دهنده می تواند به صورت آزادانه از میان نامزدهای مختلف افرادی را با نظر و سلیقه خود انتخاب کند و هم این که داوطلب نمایندگی شدن و به عبارت دیگر نامزد انتخابی شدن آزاد است.
مهم ترین و سیاسی ترین بخش یک قانون انتخابات، شرایط انتخاب شوندگان است چرا که مجلس شورای اسلامی پس از رهبری حساس ترین و مهم ترین سازمان تصمیم گیری جمهوری اسلامی ایران است و پایه و اساس مجلس نیز نمایندگان هستند که چه نوع نمایندگانی از لحاظ تفکرات سیاسی و ایدئولوژیک وارد مجلس شوند.
تا چه اندازه مشارکت در انتخابات را در آینده مردم مهم می دانید؟
مشارکت در انتخابات از متداول ترین مشارکت های سیاسی در عصر حاضر است به گونه ای که می توان گفت زندگی سیاسی شهروندان در دنیای نوین تقریبا در انتخابات خلاصه می شود و انتخابات محور اصلی فعالیت های احزاب و گروه های سیاسی مختلف است.
گزینش مرتب و دائمی مقامات اجرایی کشور در انتخاباتی آزاد و رقابت آمیز ابزاری است که به وسیله آن می توان اراده شهروندان را در شکل گیری نهادها و تعیین متصدیان سیاسی مداخله داد و با این طریق کنترل و نظارت مردمی در سیستم های دموکراتیک تحقق می پیوندد. برگزاری انتخابات نشان گر این است که قدرت سیاسی همواره از مردم نشأت می گیرد و برای آنها نیز حفظ می شود و این مردم هستند که سیاست مداران باید در مقابلشان پاسخگو باشند.
نظر شما