احیای طلای سفید گلستان و «رشته‌هایی که پنبه می‌شود»/ سرزمین طلای سفید با پنبه هسته‌ای

خبرگزاری شبستان، گرگان- داود خاندوزی؛  گلستان را روزی با طلای سفید می شناختند و بسیاری از مسافرانی که در دهه های 50 و 60  به این استان سفر کردند به این مهم معترف هستند که مزارع سفید پنبه در استان گلستان روزگاری خودنمایی می کرد اما امروز از آن همه شکوه خبری نیست.

در سال ۵۳ سطح کشت پنبه در استان گلستان حدود ۱۸۸ هزار هکتار رسید و به دلایل مختلف از جمله عدم برنامه ریزی مناسب و آینده نگری و حمایت های لازم از بخش کشاورزی، عملکرد پایین بذرهای پنبه، طولانی بودن زمان داشت و... به تدریج مزارع طلای سفید استان به شالی و سویا و ... تبدیل شد.

کاهش کشت پنبه به اقتصاد گلستان لطمه زد

این تغییر کشت نه تنها به اقتصاد استان گلستان لطمه زد بلکه به ورشکستگی بسیاری از کارخانه های پنبه پاک کنی و بیکاری تعداد زیادی از فعالان این بخش منجر شد و تقریباً مزیت استان گلستان در کشت پنبه از بین رفت و شکوه پنبه در دفتر خاطرات مسافران، گردشگران و پدربزرگان ما پیوست.  

البته توسعه کشت پنبه در دهه 40 در استان گلستان در یک بازه زمانی حداقل 10 ساله رقم خورده بود و ابتکارات سرمایه گذارانی چون «محمد گلچین» که درصدد بود از الیاف پنبه در سال 42 در صنعت نئوپان استفاده کند نشان می دهد که در این استان جاذبه لازم برای سرمایه گذاری در حوزه پنبه وجود داشت و آن چیزی که کشاورزان ما را از کشت پنبه روی‌گردان کرده شاید از بین رفتن این جاذبه ها باشد.

اما حالا پس از گذشت تقریباً نیم‌ قرن از دوران شکوفایی استان گلستان در کشت و زرع پنبه دیگر از طلای سفید خبری نیست به طوری که در سال های اخیر تنها 5 هزار هکتار از اراضی استان گلستان به کشت پنبه اختصاص یافته بود.

حالا با شرایط تحریم و کاهش میزان خام فروشی کشورهای وارد کننده مسئولان مجبور شدند که جاذبه لازم را برای کشت پنبه به وجود بیاورند چرا که در غیر این صورت بسیاری از صنایع کشور از رونق می افتد و یا دچار ورشکستگی می شوند و از این رو مسئولان درصدد هستند که بار دیگر برای احیای پنبه در کشور پس از وقفه چند دهه اقدام کنند.

معرفی روش های نوین کشت پنبه مانند کشت نشایی که مدت زراعت را کوتاه می کند، به کارگیری از دانش هسته ای و رونمایی از ارقام جدید و همچنین نوسانات ارزی و تحریم ها که منجر به آن شد که قیمت پنبه بالاتر از نرخ خرید تضمینی برسد جاذبه هایی را برای کشاورزان به وجود آورد که مزارع خود را به کشت پنبه اختصاص دهند به طوری که امسال بالغ بر ۲۰ هزار هکتار پنبه در استان کشت شد.

کشت این میزان پنبه در استان گلستان در حالی است که در کشور تنها 90 هزار هکتار پنبه کشت شده است و استان های خراسان رضوی و گلستان به عنوان استان های پیشتاز در کشت پنبه در کشور به شمار می روند.

دانش هسته ای در خدمت احیای طلای سفید گلستان

همچنین مرکز تحقیقات و توسعه پنبه استان گلستان امیدوار است که با دو رقم«پرتو» و «تابان» که پس از تلاش 14 ساله موسسه تحقیقاتی پنبه با پژوهشکده تحقیقات کشاورزی هسته ای سازمان انرژی اتمی حاصل شده بتواند پنبه را در استان گلستان بار دیگر احیاء کند.

این ارقام در مقایسه با ارقام دیگر، زودرس‌تر، سازگارتر و مقاوم تر هستند و از سویی آب کمتری نیاز دارند و عملکرد بالاتری نسبت به دیگر ارقام از خود نشان دادند.

توزیع گسترده این ارقام هسته ای پنبه تا سال 1400 در دستور کار قرار گرفته تا بتواند به شکل گسترده در اختیار کشاورزان قرار گیرد.

اما با وجود چنین برنامه ریزی امسال کشاورزان پنبه کار گلستانی با طغیان آفت کرم «غوزه وسِنک» در مزارع خود روبه رو شدند که برخی از کشاورزانی که نسبت به مقابله با این آفت به موقع و یا به شکل تلفیقی اقدام نکردند و خسارت دیدند.

در ایام داشت امسال سازمان جهاد کشاورزی استان گلستان به استفاده از تله های نوری و سطلی و همچنین به کار بردن زنبور «تریکوگراما» و«براکون» اقدام کرد تا بتواند مزارع پنبه استان گلستان را از نابودی کامل نجات دهد.

اقداماتی از قبیل برگزاری کارگاه آموزشی بین المللی بررسی پیشرفت های علمی فیزیولوژی و فن آوری های نوین بذر پنبه با هدف انتقال آخرین یافته های تکنولوژی در بذر پنبه با حضور اساتید برجسته از کشور یونان در موسسه تحقیقاتی پنبه استان گلستان نشان داد که عزم مسئولان برای احیاء پنبه جدی تر از گذشته است.

همچنین در استان گلستان همایش روز مزرعه ملی پنبه با حضور مدیران مرتبط از 17 استان با هدف بررسی راه های افزایش کشت پنبه برگزار شد و در این همایش نوید آن داده شد که تولید بذر پنبه به بخش خصوصی واگذار شود.

رشد ۱۱۵ درصدی تولید پنبه در گلستان

ماحصل این تلاش و اقدامات منجر به آن شد که در پاییز هزاران رنگ استان گلستان مزارع سفید پنبه بار دیگر رخ نمایی کند و متولیان این بخش خبرهای خوبی را از رشد تولید 115 درصدی پنبه در استان گلستان مخابره کنند.

«علی موسی خانی» در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در گرگان در این باره می گوید: در سال زراعی جاری 17 هزار و 100 هکتار از اراضی استان گلستان زیر کشت پنبه رفت.

رئیس اداره پنبه و دانه ‌های روغنی جهاد کشاورزی گلستان یادآور شد: خوشبختانه از کشت پنبه در استان گلستان عملکرد خوبی به دست آمد و 33 هزار تن وش تولید شد که نسبت به سال گذشته با افزایش 115 درصدی همراه بوده است.

وی از افزایش  میزان تولید وش پنبه در گلستان خبر داد و افزود: افزایش میزان تولید پنبه علاوه بر رضایتمندی کشاورزان موجب رونق کارخانه های پنبه پاک کنی استان گلستان شده است.

موسی خانی با بیان اینکه با افزایش سطح زیرکشت پنبه، فعالیت کارخانه های پنبه پاک کنی بیشتر خواهد شد، بیان کرد: در سال گذشته هشت کارخانه پنبه پاک کنی فعال در استان وجود داشت اما امسال 9 کارخانه پنبه پاک کنی با ظرفیت بیشتری نسبت به فرآوری پنبه اقدام کردند.

برنامه ریزی برای توسعه کشت پنبه در سطح ۲۵ هزار هکتار در گلستان 

رئیس اداره پنبه و دانه ‌های روغنی جهاد کشاورزی گلستان از تأمین یک هزار تن بذر پنبه مورد نیاز برای کشت در گلستان خبر داد و خاطرنشان کرد: پیش بینی می شود سال آینده سطح زیر کشت پنبه در استان به 25 هزار هکتار برسد و به دنبال آن تولید پنبه با افزایش همراه باشد.

اما برای اینکه توسعه پنبه در استان پایدار بماند و بتواند به شکوفایی اقتصادی استان کمک کند لازمه جلوگیری از خام فروشی پنبه در استان و ایجاد تعهدات لازم برای خرید پنبه به قیمت مناسب از کشاورزان است.

«مختار مهاجر» در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در گرگان با بیان اینکه درصدد این هستیم که سطح زیر کشت پنبه در گلستان به ۴۵ هزار هکتار برسد، اظهار کرد: توسعه کشت پنبه منجر به تقویت مواد آلی خاک می شود و پنبه تنها محصولی است که به سرعت زیاد مواد آلی خاک را جبران می کند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان ادامه داد: هر چه مواد آلی خاک بیشتر باشد قدرت رشد و نمو گیاه بیشتر می شود و مواد آلی خاک مانع از تبخیر آب را نیز می شود و نفوذ پذیری خاک را نیز بیشتر می کند.

مهاجر متذکر شد: تناوب پنبه، کلزا و غلات به کاهش میزان مصرف سم علف کش کمک می کند و یکی از اساسی ترین روش برای مبارزه با علف های هرز تناوب زراعی به شمار می رود و پنبه محصول خوبی به این منظور است.

وی افزود: از سویی دیگر یکی از مزیت های کشت پنبه در این است که اشتغالی که از پنبه به وجود می آورد در طول سال ثابت خواهد ماند و ارزش افزوده که پنبه در صنعت می تواند به وجود بیاورد به مراتب بهتر از دیگر محصولات کشاورزی است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی با بیان اینکه برنامه ریزی برای توسعه پنبه در استان گلستان انجام شده است، خاطرنشان کرد: سیاست های جهاد کشاورزی بر توسعه پنبه نهادینه شده است و از چند سال گذشته با شرایط به وجود آمده در ارز و عدم توجیه پذیری واردات پنبه کشت پنبه در استان برای کشاورزان نسبت به دیگر محصولات کشاورزی مقرون به صرفه شده است.

مهاجر با بیان اینکه پیش بینی بر این است که در سال آینده سطح زیر کشت پنبه به 30 هزار هکتار برسد، متذکر شد: در سطح استان گلستان کارخانجات فرآوری پنبه تا مرحله محلوج پنبه در استان وجود دارد و کارخانجات پنبه پاک کنی ها الیاف را جدا می کنند اما کارخانجات روغن کشی، ریسندگی و بافندگی در استان وجود ندارد و از ظرفیت استان های همجوار بهره می جوییم.

انعقاد خرید ۵ هزار هکتار پنبه گلستان توسط کارخانه ساوین

رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان با بیان اینکه کارخانه فرش ساوین متقاضی خرید پنبه از استان گلستان است، یادآور شد: درصدد این هستیم که با این کارخانه ۵ هزار هکتار انعقاد قرارداد داشته باشیم.

اما آنچه مسلم است قطعاً اگر کشاورزان سودآوری لازم از پنبه احساس کنند و با ابتکار مسئولان خطرات ریسک قیمت پنبه در استان کاهش یابد بسیاری از کشاورزان به سمت کشت پنبه خواهند رفت.

از سویی بسیاری از کارخانه‌ها پنبه پاک کنی در استان گلستان فرسوده و از ماشین آلات بسیار قدیمی استفاده می کنند که این مهم به کیفیت محصول تولیدی تأثیر می گذارد و این امر منجر خواهد شد که بسیاری از بازارهای  داخلی و خارجی روی خوشی به کالای داخلی نشان ندهد و از این سو می طلبد که مسئولان استان در مسیر احیای کارخانه‌ها پنبه پاک کنی تدابیر لازم را اتخاذ کنند.

استفاده از فنّاوری روز نیز در بحث داشت و برداشت پنبه نیز از دیگر موضوعاتی است که می تواند منجر به آن شود که کشاورزان از کشت پنبه در استان گلستان استقبال بیشتری داشته باشند.