به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، کتاب «دختر پیامبر» نوشته آیت الله محمدعلی جاودان اقدامات خاندان نبوت برای مقابله با جاهلیت احیاشدۀ بعد از پیامبر(ص) را بررسی می کند.
شهادت پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم یکی از بزرگ‌ترین وقایع در تمام دوران حیات اسلام بود و به‌سرعت، حوادث بزرگ دیگری را به‌دنبال داشت. قرآن، دوران بعد از پیامبر را در معرض یک خطر بزرگ می‌داند و چنین می‌گوید:
آیا اگر پیامبر بمیرد یا کشته شود، شما به گذشته‌ی‌تان رجوع می‌کنید؟ (آل عمران، 144)
شرح آیه این است که بعد از پیامبر، ممکن است جریاناتی در عالم اسلام اتّفاق بیفتد که مسلمانان بار دیگر به گذشتۀ خویش، یعنی همان عصر جاهلیت بازگردند و دوباره، اصول حاکم بر آن عصر را پذیرا شوند.
کتاب «دختر پیامبر»، تألیف آیت‌الله محمدعلی جاودان (از شاگردان برجستۀ مرحوم علامه عسکری، استاد بنام تاریخ اسلام) از سری کتاب‌های مؤسسۀ ایمان ماندگار است که توسط انتشارات مطیع به چاپ رسیده‌است. این کتاب، عهده‌دار تبیین مراحل مختلف مقابلۀ خاندان پیامبر با جاهلیت زنده‌شدۀ بعد از شهادت پیامبر است و سپس به‌تفصیل از خاک‌سپاری و مدفن دختر پیامبر سخن خواهد گفت.
برای حکایت آنچه بعد از پیامبر رخ داده است، مشکل بزرگی بر سر راه مورخ وجود دارد و آن، سانسور شدید تاریخ توسط کسانی است که حکومت را بعد از پیامبر بدست گرفتند. حکومت بعد از پیامبر باید مشروع بماند و در تاریخ هم مورد هجمه واقع نشود تا دیگرانی هم که بعدها به حکومت رسیدند و خواهند رسید، مشکلی برای اقناع افکار عمومی نداشته باشند.
استاد جاودان در همین زمینه می‌نویسد: «اگر به تاریخ آن دوران از منظر موّرخان رسمی نگاه کنیم، دورانی نسبتاً آرام گزارش شده است و موّرخان و محدّثان توانسته‌اند با پنهان‌کاری، درگیریهای جدّی و بحران‌های عمیق آن عصر را مخفی بدارند و این، روی دیگر تاریخ است! امّا با جست‌وجو، نشانه‌ها و علاماتی در گوشه و کنار اسناد و مدارک خواهیم یافت که با تنظیم و ترکیب آنها می‌توانیم از عمق این بحران و شدت درگیری که در یک طرف، دولت حاکم با تمام قدرت و در طرف دیگر خاندان نبوّت بود، بیشتر بدانیم».
یکی از مهمترین نشانه‌ها که هر کسی را در مورد حقانیت و مشروعیت رخدادهای سیاسی- اجتماعی بعد از شهادت پیامبر، با تردید مواجه می‌کند، آیات قرآن است و مؤلف کتاب هم، در ابتدای نوشتار خود به تحلیل آیۀ 144 سورۀ آل عمران می‌پردازد و می‌نویسد: « قرآن در مورد حوادث بعد از پیامبر، لفظ «انقلاب» یعنی رجوع به گذشته را به کار برده است. در حقیقت با وفات پیامبر یک انقلاب پدید آمده بود؛ به این معنا که بیست و چند سال قبل، زندگی مردم جزیرة‌العرب در جاهلیتی نزدیک به یک وحشی‌گری غرق بودند. آنها با ظهور اسلام از جاهلیت رسته و مسلمان شده بودند. امّا حادثۀ رحلت پیامبر، آنان را دوباره به دوران قبل از اسلام بازگرداند و جاهلیت عربی حیات دوباره یافت».
تَعَرّب و ارتداد عمومی خطری است که قرآن همه را متوجه آن کرده‌است و بخش نخست در پی اثبات آن است که این جاهلیت و ارتداد، متأسفانه محقق شد و ابعاد مختلف ارتداد عمومی مسلمین در آغازین روزهای بعد از پیامبر را از دل منابع تاریخی روایت می‌کند. مؤلف می‌نویسد: «اوّلین حادثه، ماجرای سقیفه بود. در این حادثه، اصلی‌ترین اصول جاهلیت در عرب یعنی «تعصّب قبیلگی» حیات دوباره یافت ... خاندان پیامبر عهده‌دار مقابله با این جاهلیت دوباره بودند و این وظیفه را به بهترین صورت انجام دادند. آنچه را که صدیقۀ طاهره سلام‌الله‌علیها دختر بزرگوار پیامبر در این دوران کوتاه انجام داد و در انتها وصیتی که برای تشییع و تدفین مخفی خویش کرد، کاملاً در این راستا بود و هدفی به غیر از محکوم کردن وضع موجود نداشت».
کتاب «دختر پیامبر» عهده‌دار شرح اقدامات مقابلۀ خاندان پیامبر، خصوصاً دختر بزرگوار ایشان، با این جریان نوظهور است.
کتاب، دارای دو بخش اصلی است: بخش اول، شرح جریان سقیفه، تبیین و تحلیل آن و نیز آثار و نتایج به بار آمده از حکومت زاییده‌شدۀ سقیفه و بخش دوم، موضوع مبارزه، بیماری، وفات و خاک‌سپاری دختر پیامبر است.
خلاصۀ بخش اول که در آن بیشتر از اسناد و مدارک مشهور و مقبول بین مسلمین، نظیر تاریخ طبری، طبقات ابن سعد، صحیح بخاری و صحیح مسلم، استفاده شده، این است که: «کسانی با تکیه بر قریشی بودن، توانستند قدرت و حکومت بعد از پیامبر را به چنگ بیاورند. آنها در راه استقرار حکومت خویش دو مانع برسرِ راه داشتند: اوّل، مخالفتِ رئیس قبیلۀ خزرج بود که سرانجام بهخاطر عدم همراهی کشته شد. دوم، که مهمتر بود، خاندان پیامبر بودند که تمام نیروی حکومت برای همراه کردن این خاندان با دولت جدید بهکار گرفته شد و به هر شکل ممکن، حتّی با زور و عُنف، رأس خاندان نبوی یعنی امام امیرالمؤمنین را بهنزد خلیفه بردند تا از او بیعت بگیرند. این کوششها ناکام ماند و امام که نباید بیعت میکرد، بیعتنکرده به خانه بازگشت.» البته موفقیت امام در عدم بیعت با خلیفه، مرهون جان‌فشانی حضرت زهرا بود که شرح آن هم در بخش نخست و هم به طور مفصل‌تر در بخش دوم آمده‌است.
اما بخش دوم که حجم بیشتری از کتاب را در بر دارد، به شرح رنج‌ها و مبارزات حضرت صدیقۀ طاهره اختصاص دارد. غصب اموال حضرت صدیقه توسط دولت وقت و سخنان ایشان در این رابطه، گریه‌های شبانه‌روزی دختر پیامبر که مدینه را تحت تاثیر قرار داد، سخنان ایشان در هنگام عیادت زنان مدینه و عدم پذیرش ملاقات با حاکمان وقت و بیانات شدیداللحن ایشان به آنان و در آخر، وصیت دختر پیامبر برای تشییع و تدفین شبانه و مخفیانه، اجزای تشکیل‌دهندۀ این بخش است. مؤلف، علاوه بر تحلیل چرایی این وصیت مهم و نیز بیان تلاش‌های صورت‌گرفته برای مقابله با چالش‌های اجرای این وصیت، سعی دارد که از میان احتمالات تاریخی موجود، بدست آورد که مکان دفن حضرت زهرا، همان خانۀ خودشان بوده که حالا جزوی از مسجد النبی شده‌است. برای تحقیق پیرامون مدفن آن بانو، آیت‌الله جاودان مجبور شده‌است که مسائلی قدیمی‌تر چون ورود پیامبر به مدینه، چگونگی ساختمان مسجد مدینه، موقعیت خانۀ پیامبر و خانۀ دختر بزرگوار ایشان در کنار مسجد را بررسی کند.
در بخش دوم، هم از مراجع اهل سنت استفاده شده‌است و هم از مراجع شیعه و گاهی هم روایات هر دو مکتب با هم مقایسه و تطبیق شده‌است.
گفتنی است، «دختر پیامبر» به همت مؤسسۀ ایمان ماندگار در 143 صفحه، 5500 تومان منتشر شده است.
نظر شما