آغاز پروژه احیا و مرمت؛ مسجد اردبیلیان بازار رشت ثبت ملی می شود

خبرگزاری شبستان_رشت، مهری شیرمحمدی؛ دیوار ضلع جنوبی به قدری نشست کرده که انگار مسجد در آسفالت خیابان فرورفته است، اما، این نشست تنها از کف نیست بلکه حلب سقف نیز به همین وضع دچار شده است. وقتی سفال‌های قاشقی سقف در گذر زمان فرو بریزد، آب نزولات جوی سهل و راحت‌تر به لمبه‌های چوبی سقف نفوذ می‌کند، این را می‌شود از پنجره‌های بلند ضلع جنوبی هم فهمید که چهارچوب قسمت فوقانی آن در اثر پوسیدگی ناشی از نفوذ نزولات جوی به داخل شکسته شده است.

پوسیدگی آن به‌قدری است که نه تنها گچ آستر بنا، بلکه گل‌های خشت دیوار نیز فروریخته است و زیر پنجره‌های سقف را برای جلوگیری از نفوذ باران، پلاستیک محافظ قرار داده‌اند.

اگر این روزها به مسجد اردبیلیان بازار رشت سری بزنید، می‌بینید که در حصار داربست‌ها تلاش می‌کند نفسی دوباره بکشد و از نو پذیرای نمازگزاران باشد. اگرچه در راسته تجاری محور بادی‌الله واقع در خیابان مطهری به سمت بازار بزرگ رشت، چهار مسجد نزدیک به هم وجود دارد، اما نام مسجد کافی است تا نشان دهد، اقوام غیرگیلک نیز از گذشته‌های دور تاکنون برای خود، پایگاه اجتماعی ویژه‌ای در رشت و در دل بازار و بافت تجاری داشته‌اند.

مسجد اردبیلیان، مسجدی بود در جوار بقعه «آقا سید ابراهیم» محله‌ی بادی‌الله، همین همجواری شاید موجب مهجوریت این مسجد شده است. بنایی که سازه آن نشان می‌دهد، حداقل یکصد سال قدمت دارد.

«مسجد موقوفات و عایداتی ندارد که برای نگهداری و مرمت آن هزینه کنیم» این را خادم بقعه اعلام می‌کند، در حالی که مشغول جمع‌آوری ریزش‌های سقفی است که در بارندگی اخیر به داخل مسجد فرو ریخته است.

«خانجانی» ادامه می‌دهد: بعد از مکاتبات متعدد هیات امنای مسجد در مورد وضعیت مسجد اردبیلیان، خوشبختانه از ۱۵دی، موضوع احیا و مرمت مسجد قطعی شده است و فرش‌ها و دیگر وسایل مسجد را برای مرمت، جمع‌آوری کرده‌ایم.

وی اگرچه سالیان درازی است که به این بقعه خدمت می‌کند، ولی از سال دقیق ساخت مسجد خبر ندارد. با این حال، بخشی از کنده‌کاری کف مسجد را نشان داده و می‌گوید: این گودال که اکنون پر شده، محلی است که میراث فرهنگی حفر کرده تا بتواند از پی ساختمان، قدمت بنا را تخمین بزند.

خانجانی با اشاره به شکاف کنار لوله بخاری در دیوار ضلع شرقی ادامه می‌دهد: این بخش هم توسط میراث فرهنگی کنده شده تا به گمانه‌زنی درباره قدمت مسجد کمک کند.

با نگاهی به فضای مسجد می‌توان فهمید وسعت چندانی ندارد. تنها ورودی مسجد درب باریک چوبی است که با فاصله یک کفش کن کوچک، می‌توان به فضای داخلی مسجد وارد شد. بخشی از لمبه‌های چوبی سقف ورودی فروریخته است، همینطور گچ‌های رواق پنجره‌های ضلع جنوبی. همین فروریختگی موجب شده لمبه‌کوبی‌های رواق پنجره‌ها هویدا شود.

نیم‌طبقه چوبی ضلع شمالی مسجد، با ستون‌هایی که با قاب چوبی پوشیده شده، نگه داشته شده است. درب چوبی از دیوار ضلع شمالی و نزدیک گنجه کتاب‌ها، به فضای بقعه‌ی مجاور باز می‌شود.

خانجانی همینقدر می‌‌داند که ابتدا بقعه بود و بعدا مسجد ساخته شده است. وی درب چوبی را نشان داده و ادامه می‌دهد: اکنون هم اگر این درب را باز کنید می‌توانید، به فضای «بقعه ابراهیم» وارد شوید.

وی با بیان اینکه این مسجد ویژه اردبیلیان مقیم رشت بود افزود: «دهه اول محرم، هیئت‌های عزاداری و دسته‌های سینه‌زنی و زنجیر‌زنی مخصوص ترک‌ها از همین مسجد خارج می‌شد».

اگرچه مسجد تزئینات خاصی به‌جز کاشی‌کاری دور محراب ندارد، ولی نوع سازه مسجد، معماری بومی این مسجد را تداعی می‌کند.

معاون میراث‌ فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان از طرح احیا و مرمت مسجد اردبیلیان می‌گوید که قرار است با تامین اعتبار بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اجرایی شود.

ولی جهانی افزود: مسجد اردبیلیان بازار رشت، یکی از مساجد قدیمی است که طرح احیا و مرمت آن با نظارت اداره کل میراث فرهنگی گیلان و توسط مهندسین مشاور عمارت خورشید در حال انجام است.

وی همچنین گفت: پس از اتمام مطالعات، با اعتبار تخصیص یافته از سوی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، مرمت مسجد اردبیلیان آغاز می‌شود.

معاون میراث فرهنگی همچنین تاکیدکرد: مستندسازی این مسجد به پایان رسیده و پرونده میراثی آن به‌زودی برای ثبت در فهرست آثار ملی به شورای ثبت کشور ارسال می‌شود.