سنت های عزاداری ماه محرم در شهرستان لاهیجان

خبرگزاری شبستان//گیلان

از ویژگی های بارز شهر لاهیجان، برگزای مراسم عزاداری سید الشهدا و یاران باوفایش می باشد. سالهاست که قبل از فرارسیدن محرم، مساجد و تکایا برای مراسم سیاه پوش می شوند. چلچراغ ها و عکس ها و هدایایی که وقف هر محله است به طرز باشکوهی آویخته و تزیین می شود.
محرم در لاهیجان با سنت های خاص و منحصر به فردش کمی متمایز از سایر نقاط کشور برگزار می شود و آنچه که عامل این تمایز است وجود مراسم خاصی چون چهل منبر، زاری زاری، کرنا، کارب زنی و شب هفتم است، این برنامه ها بسیار حساب شده و با علم بندی از شب اول آغاز می شود و در روزهای بعد تا شب هفتم امام (ع) برنامه ها و عزاداری ها ادامه می یابد. روضه خوانی، سینه زنی، زنجیر زنی، چهل منبر، شام غریبان، تعزیه خوانی از جمله مراسم عزاداری ماه محرم مردم این شهرستان است.

 

تکیه آرایی:
در لاهیجان مراسم سوگواری ماه محرم پیش از فرا رسیدن این ماه آغاز می گردد. هفته ای به آغاز ماه محرم مانده از بامدادان مردم هر محله تکیه محله خود را با پارچه های سیاه پوشانیده و بر و دیوار مسجدهای محله پارچه های سیاه می آویزند و در شامگاه همان روز علم های ساخته شده از پارچه سیاه رنگ سه گوشه ای را که بر دو روی آن نقش هایی و در میان نقش ها عبارت یا ابا عبدالله الحسین نگاشته شده و در کناره هایش اشعار پر سوز و سوگوارانه سروده محتشم کاشانی نوشته شده و بیرق یا بیدق نام دارد، از جای پاک و ویژه ای که برای نگهداری آن ساخته شده بیرون آورده و بر تکیه می آویزند.

با آغاز مراسم، گردانندگان تکیه در شب های بعد به آراستن تکیه می پردازند و هر شب پاره ای از آن را می آرایند و می کوشند تا تکیه آنها زیباتر، شکوه مند تر و آراسته تر از دیگر تکیه های بر پا شده در محله های دیگر باشد. در آن هفت شب، تکیه ها با قالیچه های خوش نقش و گران بها، پارچه های ابریشمی و خوشرنگ و آیینه ها و چراغ ها آراسته شده و آماده می شود تا در نخستین شب ماه محرم با روشن شدن چراغ هایشان بیانگر فرارسیدن ماه سوگواری شیعیان باشند.

در شبی که فردای آن محرم شروع می شود تکیه آماده پذیرایی سوگواران می گردد و همه مردم محل آنچیزی را که باید برای پذیرایی از سوگوران به کار گرفته شود در مسجد جمع می کنند چای و شربت و گلابی را که باید در ده شب نخستین ماه محرم برای پذیرایی مصرف شود به گردانندگان تکیه تحویل می دهند. غروب آخرین روز قبل از فرا رسیدن محرم، پیران محله در مسجد گرد آمده و مراسم علم بندی را آغاز می کنند و طوق ویژه ای را که تا آن روز در خانه یکی از بزرگان محله نگهداری شده به مسجد آورده و به دست شخصی, دعای ویژه ای بر آن خوانده وآن را بالای منبر مسجد قرار می دهند .طوق ٌ تا روز بیستم ماه صفر که هم زمان با چهلمین روز شهادت امام حسین (ع) و یارانش در صحرای کربلاست در بالای منبر مسجد نگهداری می شود در برخی از محله ها مراسم پایین آوردن طوق از منبر در روز دوازدهم و در برخی دیگر در آخرین روز ماه صفر انجام می شود.

 

 

دسته گردانی:
لاهیجان دارای هفت محله قدیمی است که اصطلاح رایج تر آن هفت محل است. نماد این هفت محل، برگزاری مراسم عزاداری و گردش هیئت های عزاداری آن در محلات دیگر در ماه محرم است.
ترتیب محله‌هایی که دسته می‌برند به شکل زیر است. 1. پمپ بنزین 2.امیرشهید 3.شعربافان 4.گابنه 5.جیره‌سر و اردو بازار 6.پردسر 7.خمیرکلایه 8.غریب‌آباد و خالی باغ(یا خالیباق) 9.کاروانسرابر 10.آسید حسین و کوی زمانی 11.میدان(چهارپادشاه)
راه پیمایی های سوگورانه ماه محرم از پنجمین شب این ماه آغاز می شود و دوازده شب پی در پی انجام می گیرد. سوگوران هر محله در آغاز شب با آوای غمگنانه شیپوری با خوراکی های شیرینی چون قوام پلو ، شیرین پلوو متبخان که از سوی بزرگ ترهای هر محله ای پخته و به مسجد فرستاده می شود پذیرایی می گردند.

بعد از علم بندی در محل های قدیمی که تا روز ششم محرم ادامه می یابد عملا تحرک خاصی در این شهر مشاهده نمی شود و نمادی بارز در شهر ندارد.

اما از هفتمین شب محرم، شهر حال و هوائی دیگر می یابد. اولین دسته عزاداری همانند مراسم علم بندی از محل امیر شهید حرکت می کند. هر محل قرار است از شش محل دیگر گذر کند اما با شکوه و جلالی بیشتر که این سالهای اخیر کم کم در حال بیشتر شدن است.(( اکنون مداحان معروف مذهبی با اخذ مبالغ زیاد برای خواندن اشعار مذهبی و نوحه سرائی در یک شب در هفت محل رسیده است دیگر جلوه ای شیرین سنت را به کنار گذاشته است)) هیئت پس از رسیدن به هر یک از محلات دیگر در حالیکه عده‌ای فراوان منتظر ورود آنانند پذیرائی شده و پس از خواندن نوحه در مدح حسینی و عذایش، هیئت مجدداً به سوی محل دیگر حرکت می‌کند.

امیر شهیدی ها، پس از آنکه مساجد و تکایای هفت محل اردو بازار، خمیر کلایه، کاروانسرابر، پرده سر، گابنه و محله میدان و شعربافان را پشت سر میگذارند. آنان در ساعاتی که تقریبا از نیمه شب گذشته است به محله شروع هیئت خود یعنی مسجد امیر شهید می رسند. در روز هیچ هیئتی در لاهیجان حرکت نمیکند و شما هیچ نشانی از محرم جز پرده ها و پارچه های سیاه نمی توانید ببینید.

شب هشتم محرم نوبت شوراب محله ای هاست کارب زنی مخصوص شوراب محله ای های لاهیجان است دسته ای بزرگ از کارب زن ها همان مسیری را که امیر شهیدیها طی کرده اند(هفت محل) را در پیش رو ی خود دارند. کاربزن ها در حالیکه اکثرشان لباس سیاه به تن دارند چوب مخصوصی با ابعاد مساوی تقریبا به شکل مربع یا مستطیل که در کف دست جای می گیرد و با تکه چرمی که به پشت دست بسته می شود، با حرکات مخصوصی این دو تکه چوب را در زیر پا و پشت سر خود در حالیکه خم و راست می شوند با ضرب آهنگ خاصی، یکنواخت به هم زده و به صدا در میاورند. یک چیزی شبیه به شکل عزاداری جنوبی که با سرو صدای فراوان آلات فلزی است.

محله گابنه نیز در شب نهم محرم کاری می کند مانند امیر شهیدی ها و شوراب محله ای ها و اردو بازاریها شبی که فردایش تاسوعاست.
 

اما در روز تاسوعا مراسم سنتی بازاری ها و دسته ای است که اکنون چند سالی است آموزش و پرورشی ها از محل اداره خود تا آقا سید محمد راه می اندازند. درست بعد از اذان مغرب در شب عاشورا چهل منبر آغاز می شود. مراسمی سنتی مخصوص لاهیجانی ها، شخصی که قرار است به چهل منبر برود چهل شمع می خرد و چهل خرما را در داخل ظرفی که قبلا از طرف صابخانه آماده شده است ریخته و مقداری برنج برمی دارند و در ظرفی دیگر خرما گذاشته می شود افرادی که نذر کرده اند به این چهل خانه مراجعه و مقداری برنج و یک دانه خرما بر می دارند و بعدا برنج را به قصد برآورده شدن حاجت می خورند.

حال نوبت اردو بازاری هاست که در گرامیداشت شب عاشورا هیئت خود را به هفت محل دیگر برده و مانند شب ها یپیش عزاداری می کنند. البته در این شب شهر تقریبا خلوت است و اکثر کسانی که به نوعی در این شهر ساکنند به مساجد و تکایای خود در روستاها و شهرهای همجوار می روند.

در صبح روز عاشورا مراسم زاری زاری است. زاری زاری، اصطلاحی گیلکی است و در واقع می خواهد این مفهوم را بفهماند که ای آدم ها زار زار بگریید برای مصیبت حسین. این مراسم تا اذان صبح و کمی بعدش ادامه دارد عزاداران گاها ساقه های برنج را بر سر می کوبند و اشعاری غم انگیز و محزون به زبان محلی هم می خوانند که بسیار سوزناک است.

از شب بعد از عاشورا دسته ها با اندکی تغییرات خودنمائی می کنند. کرنا نوازان از امشب در جلوی هر هیئتی خود نمائی می کنند آنها میراث دار سنتی قدیمی اند.

در شب یازده هم محرم سوگواران محله پرده سر با به راه انداختن نیزه هایی که بر فراز آنها سرهایی ساخته شده از گچ قرار گرفته و یادآور لحظه های پرسوزی که سر شهدای دشت کربلا را بر نیزه کرده و به کوفه می برند، به سوگواری می پردازند و شب دوازده هم دسته محله خمیر کلایه و در شب سیزده هم دسته محله غریب آباد و در شب چهارده هم دسته محله کاروانسرابر و شبه شانزده هم دسته مسجد آسید حسین و کوی زمانی درست به مانند محلات دیگر مراسم عزاداری را تا پاسی از شب برپا می کنند و اکنون چند سالی است که در ایام محرم جوانان لاهیجی از هر شکل و قیافه ای که اخیرا هم زیاده شده در این مراسم ها بسیار شرکت می کنند.

بالاخره در شب هفدهم محرم، نوبت اهالی محله میدان است. محله میدان که قدیمی ترین محله در لاهیجان است و مقبره چهار پادشاهان در آن قرار دارد بر پا کننده و متولی آخرین شکوه عزاداری حسینی در لاهیجان است. مراسم شب هفتم امام در لاهیجان اوج محرم است که تا پاسی از شب ادامه می یابد، ویژگی برجسته این شب که باعث شده بسیاری از مردم شهرهای همجوار حتی استان های دیگر برای دیدن آن به لاهیجان سفر کنند.. هفت شتری است که در پیشاپیش هیئت ها برای مردمی که کمتر دیده اند آنرا از جزابیتی خاص برخوردار کرده است.
 

 

پایان پیام/