«تشت گذاری»، رسمی ترین مراسم استقبال از محرّم آذری زبان ها

حجت الاسلام نورالدین رضائی، امام جماعت مسجد جامع آذربایجانی های مقیم قائمشهر، به خبرنگار شبستان در مازندران گفت: از آنجایی که سَرور احرار جهان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) دارای خصائص و صفات بسیاری است نحوه ابراز ارادت شیفتگان آن مقام نیز به اَنحاء فراوانی ظهور و بروز پیدا می کند، یعنی هر قوم و ملّتی بر اساس چگونگی جاذبۀ قلبی خود به آن حضرت به یکی از بساط عزاداری حسینی (ع) متمسّک می شود.

وی بیان کرد: اهالی شهری همچون ابیانه آن نخل عظیم را نماد اقامه عزای محرّم خود می نمایند،گروهی با طبل و سنج و غیره، گروهی ارادت خود را با برافراشتن پرچم و لوائی در محرّم نشان داده و گروهی نیز با به حرکت در آوردن علم های گوناگون روحیۀ عزاداری خود را نشان می دهند.

حجت الاسم رضائی عنوان کرد: در این میان عزیزان آذری زبان نیز مراتب اخلاص و صفای خود را به آن مظلوم کربلا با احترام نهادن به یکی از نمادهای واقعی و مهم کربلا یعنی همان مقولۀ آب و سقایت و آبرسانی و ظروف آن که همان تشت است، نشان می دهند.

وی درباره فلسفۀ این سنت حسنه و موارد پیرامونش ادامه داد: بعضی از پژوهشگران تاریخ اردبیل بر این باور هستند که آئین تشت گذاری به مناسبت آغاز روزهای عزاداری شهدای کربلا، فقط در شهر اردبیل دارای سابقۀ تاریخی است.

این مسئول تصریح کرد: البته این نکته را نیز باید یادآور شوم که به لحاظ قدمت تاریخی شاید اردبیل دارای این سابقۀ طولانی باشد لیکن در دیگر شهرهای کشور همچون شهرستان قائمشهر اکنون بیش از هفتاد سال است که این مراسم اجرا می شود.

حجت الاسم رضائی بیان کرد: صاحب نظران معتقد هستند که تشت گذاری معمولاً از روزهای 27 ذی الحجه تا اول ماه محرّم در نزدیک به 200 مسجد اردبیل برگزار می شود و این تاریخ در شهرهای دیگر کشور نیز متفاوت است.

حجت الاسلام رضائی عنوان کرد: اولین تشت گذاری رسمی در شهر اردبیل، روز 27 ذی الحجه پس از نماز مغرب و عشا در مسجد جامع شهر صورت می گیرد و سپس طی روزهای باقی مانده، دیگر محلات هم اقدام به برگزاری این مراسم می کنند.

امام جماعت مسجد جامع آذربایجانی های مقیم قائمشهر گفت: در این مراسم که با حضور ریش سفیدان و رؤسای امنا همۀ مساجد آذری و هیئت های عزاداری برگزار می شود، تشت را از مکانی که قبلاً در نظر گرفته شده پس از شستن تشت و تزئین با پارچه های سبز با کمک جوانان و در میان ازدحام جمعیّت به دوش گرفته تا بر روی سکوی خاصی که قبلاً تهیّه شده است قرار دهند، سپس عزاداران حسینی با کوزه های آب و دیگر وسائل در میان جمعیّت حضور می یابند.

وی اضافه کرد: آب های داخل ظرف را درون تشت ها خالی می کنند و معمولاً عزاداران علاوه بر اینکه جهت رفع تشنگی در طول ایّام عزاداری از آبها می نوشند، به شفا بخش بودن این آب نیز اعتقاد ویژه داشته و آن را به عنوان تبرک به خانه های خود می برند تا بیمارانشان هم از آن آب بنوشند، البته با کم شدن آب، باز هم آب تازه در تشت ها ریخته می شود که دیگر برای ریختن آب تازه شرائط خاص وجود ندارد.

حجت الاسلام رضائی گفت: در بعضی از شهرها همچون اردبیل روشن کردن شمع و خواندن دعای فاتحه که دعای خاص آئین تشت گذاری است و معمولاً به سه زبان فارسی، آذری و عربی نیز می باشد را در این برنامه ملحوظ می کنند و پس از قرار دادن تشت بر روی سکو و همچنین ریختن آب در درون آن و ایراد سخنرانی، مشغول عزاداری به دو گونۀ سینه زنی و زنجیر زنی می شوند البته بعضی از اماکن ممکن است عزاداریشان قبل از قراردادن تشت در سکوی خود برپا گردد و در هر حال باید گفت که با شکوه ترین مراسم تشت گذاری در شهرها در مساجد جامع آن ها برپا می شود.

وی اظهار کرد: نویسندۀ کتاب آثار و ابنیه تاریخی اردبیل در مورد سابقه تاریخی آیین تشت گذاری در اردبیل معتقد است که تاکنون تاریخ دقیقی در خصوص تشت گذاری به دست نیامده و می گوید که بر اساس متن کامل و قدیمی دعای تشت گذاری می توان حدس زد که آیین تشت گذاری ریشه در عصر صفویه داشته باشد اما از شواهد امر و مدارک به دست آمده مسلم آن است که در دورۀ قاجاریه تشت گذاری در مسجد جامع اردبیل برگزار می شد، با این تفاوت که در آن مقطع از مشک برای ریختن آب در تشت استفاده می کرده اند لیکن اکنون از کوزه استفاده می شود.

وی ادامه داد: اما نکته حائز اهمیت در این مراسم آن است که مراسم تشت گذاری نشانگر و نماد چه موضوعی است و حکایت گر کدام حادثۀ مهم محرّم است. در خصوص فلسفۀ این امر دلایل متعددی بیان شده است از قبیل حرمت و اهمیت مسئلۀ آب در محرم و یا نماد آبرسانی به عزاداران حسینی خود یکی دیگر از دلائل آن است و دیگر احتمالات وارده لیکن باید به این موضوع نیز اشاره شود که نمی توان فقط به آبرسانی عزاداران و یا مسئلۀ اهمیت آب در غیر از محرّم اکتفا نمود و بدان بسنده کرد.

وی گفت: اگر فقط این امور بود براستی نمی توانست تا این مقدار حائز اهمیت بوده و بدان اعتقاد ویژه داشت بلکه حتماً باید یک فلسفۀ دیگری به عنوان پشتوانه محکم تر در تشت گذاری وجود داشته باشد.

حجت الاسلام رضائی اضافه کرد: شیخ مفید و حضرات محدثین و مورخین و تاریخ نگاران عنوان کرده اند، بعد از آنکه وجود نازنین حضرت اباعبدالله (ع) کاروان ملکوتی خود را از منطقه ای بنام بطن عقبه حرکت دادند، به منطقه ای نزدیک دشت کربلا رسیدند در این هنگام با توجه به شواهد امر و عِلم امامت خود دانستند که وضعیت ممکن است بحرانی شود بنابراین در همان منطقه که معروف به ثراط بود به همۀ صحابه دستور دادند مشک هایشان را به همراه دیگر ظروف از آب پر کرده و نزد خود نگهدارند.

وی ابراز کرد: به گفته بعضی از راویان، این مکان همان محل مواجهه و رویارویی کاروان اباعبدالله (ع) با سپاه حُر بوده است، در وسط ظهر و با توجه به گرمای شدید آن زمان عطش و تشنگی به حقیقت تاب و توان همۀ نیروهای سپاه حُر را از بین برده بود.

امام جماعت کانون های فرهنگی و هنری مسجد جامع آذربایجانی های مقیم قائمشهر گفت: وجود نازنین اباعبدالله امام حسین (ع) آن مظهر رأفت الهی، اولین سقایت کربلا را انجام دادند، در واقع این سقایت یکی از القاب مهمۀ خاندان با کرامت بنی هاشم حتی قبل از ظهور اسلام بوده است و جناب عبدالمطلب،جناب ابوطالب و وجود مقدس پیغمبر اکرم برای حجاج بیت الله الحرام، همین سقایت را می نمودند و یا وجود نازنین امیر مؤمنان علی بن ابی طالب (ع) کراراً این سقایت را انجام داده اند و وجود سالار شهیدان نیز سقایت نمودند و رفع عطش مردمی را کردند که موجبت تشنگی آن حضرت را فراهم آوردند.

وی ادامه داد: امام حسین (ع) دستور دادند، مشک های آب را بیاورند و امر نمودند همۀ مشک ها را، حتی آنچه را که در خیمه ها بود هم حاضر کردند سپس تشت هایی را که موجود داشتند در مقابل سپاه حُر قرار داده و فرمودند آب مشک ها را درون تشت ها ریخته و سپاهیان حُر از آن بنوشند و بین اصحاب خود تقسیم نمودند و دستور دادند حتی مرکب های آنان هم از آب بنوشند که همه نوشیدند، علی بن طاعان محاربی می گوید من آخرین نفر از سپاهیان حُر بودم که آمدم سهمیۀ آب خود را بردارم و بنوشم. ولی چون دیدم همۀ آنها آب را نوشیدند و رفتند و من تنها در مقابل امام حسین(ع) قرار گرفتم، ترس تمام وجودم را فرا گرفت، دیدم اباعبدالله (ع) دستور دادند مشکی آب به او بدهید تا آب بنوشد، گفت مشک را گرفتم لیکن از وحشت و ترس مشک را بر عکس گرفته و آب بر روی لباسم ریخته می شد، چراکه مقام و قداست امام حسین (ع) مرا به وحشت انداخته بود، در این حال بود که حضرت اباعبدالله (ع) چون حال مرا دریافتند، خود مشک را برداشتند و چانه ام را نگهداشتند و سرمشک را بر دهانم قرار دادند و فرمودند بنوش، بنابراین بهترین فلسفۀ تشت گذاری را می توان از این روایت استنباط کرد.

وی گفت: اما معتبرترین سند تاریخی به نقل از مورخین محترم اردبیل در خصوص قدیمی ترین تشت گذاری که مربوط به قاجاریه و عصر صفویه می باشد، همان تشتی است که متعلق و موقوفۀ مسجد پیچاقچی بازار اردبیل می باشد ( یعنی مسجد چاقوسازان ) که دورتادور تشت مذکور طرح هایی از گُل و گیاه و ماهی و جملۀ «وقف شد به نام عباس به سال 1308» حکاکی شد.

حجت الاسلام رضائی ادامه داد: با این توضیح می توان گفت که این مراسم شریف و نمادین یعنی تشت گذاری، قدمتی بیش از چهار صد سال در ایران دارد که هر ساله با شکوهی هرچه بیشتر در بسیاری از شهرهای آذری و دیگر شهرهای کشور همچون تهران و استان هایی مانند استان مازندران به وِیژه در شهرستان قائم شهر که دارای مساجد نُه گانه آذری می باشد، برپا می گردد.

وی تصریح کرد: مسجد جامع آذربایجانی ها که یکی از قدیمی ترین مساجد آذری شهرستان قائم شهر نیز بشمار می آید، این مراسم را به نحو بسیار مطلوبی که از شکوه خاصی با حضور پرشور مردم شریف می باشد، برگزار می کند و در سال جاری نیز همزمان با این مراسم با به اهتزاز در آوردن پرچم گنبدهای حرمین شریفین حضرت امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) جلوه ای دیگر به این نماد با ارزش تشت گذاری داده شده است.

امام جماعت مسجد جامع آذربایجانی های مقیم قائمشهر عنوان کرد: با هماهنگی هایی که به عمل آمد توفیق دریافت پرچم های سرخ آن حرمین شریفین حاصل شد و در محرم امسال همزمان با مراسم تشت گذاری در آخرین جمعه ماه ذی الحجه به اهتزاز در آمد.

پایان پیام/