به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از شیراز، «مسیح افقه» امروز (دوشنبه 25 آذر) در سیصد و بیست و نهمین نشست حافظانه مرکز حافظ شناسی و کرسی پژوهشی حافظ، با عنوان «تحلیل خویشاوندی حافظ با موسیقی» در مجموعه‌ی غزل تالار حافظ، گفت: ظرفیت موسیقایی شعر حافظ برای ساختن تصنیف ارزش فراوانی دارد.
استاد دانشگاه آزاد اسلامی شیراز، به رویکرد بسیاری از حافظ پژوهان نسبت به گرایش حافظ به موسیقی اشاره کرد و ادامه داد: بسیاری از مطالعات گذشته در زمینه ارتباط حافظ با موسیقی، براساس بررسی اوزان عروضی، شناسایی تناوب هجاها و استفاده از واژگانی است که احتمالا در میان نوارندگان و یا موسیقی‌دانان هم‌عصر حافظ مرسوم بوده است.
وی تصریح کرد: نمی‌توان به طور قطع و به یقین اظهار کرد که جاگذاری واژگان مرتبط با موسیقی در شعر حافظ، بنیان فنی از دیدگاه موسیقایی دارد، چرا که امروز، مختصات موسیقی عصر او، از نظر دیدگاه فنی، به‌طور کامل مشخص نیست.
افقه افزود: برای توصیف علمی یک موسیقی، مؤلفه‌های متعددی را باید تعریف کرد اما دلایل کافی برای اثبات وجود موسیقی آوازی (مانند آنچه در ردیف دستگاهی کنونی ایران وجود دارد) در دست نیست و در حقیقت نمی‌توان استیلای موسیقی آوازی را، همانند آنچه امروز استفاده می‌شود، قطعی دانست.
مدرس دانشگاه آزاد اسلامی شیراز تاکید کرد: شاید دیدگاه کنسونانس واژگانی، بتواند تا حد شایان توجهی، معرف ذوق موسیقایی حافظ باشد چرا که بررسی این مؤلفه، مستقیما به شناسایی آواشناسی واژگان به کار رفته در شعر حافظ و در ادامه به بررسی استفاده از واژه‌های یک‌سیلابی و 2 سیلابی می‌پردازد که انطباق قابل توجهی در تلفیق با موسیقی دارند.
وی ادامه داد: از آنجایی که در نظام موسیقی کنونی ایران، آواز ایرانی، به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین بخش‌های موسیقی کلاسیک کشور ماست، بررسی تطبیقی ابیات مختلف غزلیات حافظ و موسیقی امروز ایران، بیانگر ظرفیت شایان توجه واژه‌های شعر حافظ، از نظر بافت فونتیکی به‌کارگرفته شده با موسیقی است.
افقه اضافه کرد: استفاده از واژه‌هایی مانند «می»، «یار»، «که» به‌عنوان مثال‌هایی از واژگان یک‌سیلابی و واژه‌هایی مانند «جهان»، «نسیم»، «بیا» که واژگان 2 سیلابی هستند، در غزلیات حافظ زیاد شنیده می‌شود که این مثال‌ها نشان‌دهنده آن است که واژه‌های اشاره شده و مانند آن که در دیوان حافظ بسیار به چشم می‌خورد با هرنوع از عناصر زمانی موسیقایی، قابلیت تلفیق دارند.
وی تاکید کرد: باتوجه به اینکه موسیقی ایران از زمان حافظ (قرن هشتم) تا کنون در حال تغییرات و دگردیسی‌های بسیاری بوده است، بیان این فرض که در طی این زمان، شعر حافظ، در موسیقی دوره‌های مختلف تاریخی ایران استفاده می‌شده است، چندان دور از ذهن نیست.
وی افزود: در حقیقت، موسیقی ایران، همانند یک مقوله با خصلت کاملا سیال‌گونه رفتار کرده است.
مدرس دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: استفاده حافظ از واژه‌های یک‌سیلابی و 2سیلابی، امکان تلفیق شعر و موسیقی را به‌میزان چشمگیری افزایش داده است که با هرگونه تغییر ساختاری در موسیقی کلاسیک ایران، قابلیت تلفیق دارد.
افقه ادامه داد: باید بر این نکته تأکید کرد که این به‌کارگیری واژه‌های یادشده و مانند آن، مطلقا به ذوق موسیقایی سراینده بازگشت می‌کند تا حدی که این تفکر به ذهن راه می‌یابد که احتمالا حافظ خود، غزلیات خود را می‌خوانده و یا به خوانندگان زمان خود می‌سپرده و پس از تلفیق، احتمالا تصحیح نیز انجام می‌داده است و این رویکرد برخی از موسیقی‌دانان ایران است.
وی تاکید کرد: با شناسایی کنسونانس واژگانی شعر حافظ، می‌توان ابیات موسیقی‌پذیر غزلیات حافظ را شناخت و ظرفیت موسیقایی شعر حافظ برای ساختن تصنیف و از رهگذر این مطلب، راز جاودانگی غزل‌های حافظ را واکاوی کرد.
گفتنی است، این مراسم که با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس و مرکز پژوهش‌‌های زبان و ادب فارسی دانشگاه شیراز و حضور جمعی از دانشگاهیان و اهالی فرهنگ و ادب کشور برگزار شد.
نظر شما