دو وظیفه رعیت در عصر غیبت/ راه ریشه‌کن کردن بی‌انصافی‌ها

خبرگزاری شبستان، گروه مهدویت و غدیر: از دعاهای منسوب به امام عصر(عج)، دعای معروف «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ...» است که به زیبایی هر چه تمام و در فرازهایی کوتاه، وظایف منتظران از اقشار و صنوف مختلف را بیان کرده و راه و رسم زندگی به سبک انتظار را نشان می دهد.

از این رو، در سلسله مطالبی شرح فرازهای نورانی و ژرف این دعا مرور می شود:

امام عصر(عج) در فرازی دیگر از این دعای شریف بیان می کنند: «عَلَى الرَّعِيَّةِ بِالْإِنْصَافِ وَ حُسْنِ السِّيرَةِ، بر رعيت به انصاف و خوش رفتاری، تفضل نما»

در لغت انصاف به معنای اعطای حق و حقوق دیگران است «الإِنْصَاف: إعطاء الحق،»[1] انصاف یعنی هر آنچه برای خود می پسندی برای دیگران هم بپسند و هر آنچه برای خود نمی پسندی برای دیگران هم نپسند «أَي تُعْطيه من الحق كالذي تستحق لنفسك»[2]

معنای انصاف و حسن سیره

حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی وظایف توده مردم را در شرح این فراز بیان می دارند: «امّت اسلامي نيز در برابر حاكمان خويش در عصر غيبت ولي الله الاعظم(عج) وظيفه‏اي بر عهده دارند كه اگر امّت و حاكمان حكومت اسلامي به وظايف متقابلشان عمل كنند، هيچ دشمني طمع نفوذ به جامعه اسلامي را نخواهد كرد. وظايف توده مردم چنين بازگو شده است:

أ. انصاف: نخستين وظيفه توده مردم در برابر هم و نيز در برابر حكومت اسلامي، رعايت اعتدال و مساوات در اداي حق يا همان انصاف است. امّتي كه با حاكمانش به انصاف رفتار نكند، يا به افراط گراييده و آنان را مستبد مي‏سازد؛ يا به تفريط رفته و زمينه ضعف آنان را فراهم مي‏آورد.

قوّت‏ها و ضعف‏ها در حاكمان غير معصوم هرچند عادل در شئون مختلف جامعه اثر مي‏گذارد؛ امّا اگر توده مردم با رعايت حق و انصاف با آن‏ها روبه‏رو شوند به تقويت قوت‏ها و اصلاح كاستي‏ها مي‏انجامد، از اين‏رو عمل به انصاف از اولين وظايف امّت منتظر است: و علي الرعية بالانصاف.

ب. حسن سلوك: دومين وظيفه توده مردم منتظر، رفتار نيكو و به دور از حب و بغض‏هاي بي‏پايه و پيراسته از زشتي‏هاي اخلاقي است كه مايه اصلاح حاكمان و اميدبخشي به خادمان حكومت اسلامي و نيز نا اميدي دشمنان و فزوني اتحاد و انسجام امّت است. اگرچه حسن سلوك در برابر يكديگر وظيفه همه مسلمانان است اما در اين عبارت به قرينه (و علي الاُمراء) و به كار بردن واژه (رعية) استفاده مي‏شود كه حضرت(عج) در مقام بيان وظايف متقابل حكومت و امّت اسلامي با يكديگرند بنابر اين... توجّه به امكانات و توانايي ‏هاي موجود و ياري دادن دولت اسلامي براي حصول پيشرفت‏ ها و رفع نواقص و كاستي‏هاي جامعه اسلامي از مصاديق عمل به اين وظيفه است: وحسن السيرة.»[3]

ریشه بیشتر بی انصافی ها!

حجت الاسلام والمسلمین «محمد مهدی ماندگاری» پیرامون شرح دعای مشهور «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ» و با اشاره به فراز «وَ عَلَى الرَّعِيَّةِ بِالْإِنْصَافِ وَ حُسْنِ السِّيرَةِ؛ و بر زيردستان انصاف و خوش رفتارى تفضّل فرما»، اظهار کرد: مردم در حکومت مهدوی باید دو ویژگی داشته باشند، اول منصف باشند که براساس روایات یعنی آنچه برای خود می پسندی برای دیگران نیز بپسند و آنچه برای خود نمی پسندی برای دیگران نیز نپسند اما اجرای به این روش بسیار سخت است زیرا اگر انسان خود را نماینده همه بداند، بی انصافی است.

مدیر موسسه روایت سیره شهدا ادامه داد: به طور مثال زمانی که اتوبوس شلوغ است، یک فرد امکان سوار شدن ندارد، فریاد می زند مردم به داخل بروید که همه پایین مانده اند، درحالی که فقط خودش بیرون مانده است و این بی انصافی است زیرا فقط خودش را می بیند، رعیت اگر در حکومت اسلامی تنها خود را ببیند، دائما مسئولین را محکوم می کند به این دلیل که شاید یک مسئول نتواند به مشکل همه رسیدگی کند، مشکل 10 نفر را بررسی و مرتفع کند اما نفر یازدهم باقی بماند، در این صورت آن فرد می گوید به مشکل هیچ کس رسیدگی نکرد.

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: عمده بی انصافی های جامعه ما در اظهارنظرها و قضاوت ها است، مسئولین قطعا دارای خطاهایی هستند اما مردم در برخورد با آنان باید انصاف داشته باشند.

وی دومین ویژگی مردم در حکومت مهدوی را برخورداری از حُسن سیره به معنای خوب و زیبا عمل کردن توصیف و تصریح کرد: امام خمینی(ره) می فرمودند: «قبل از آنکه سوال کنید انقلاب و حکومت برای ما چه کار کرده است، سوال کنید ما برای حکومت چه کار کرده ایم؟» به این معنا ما چه کاری برای انقلاب انجام داده ایم آیا سیره ما طلبکارانه بوده نسبت به انقلاب یا بدهکارانه.

حجت الاسلام ماندگاری تاکید کرد: خوش بحال افرادی که در حکومت عالی امام زمان (عج) خود را بدهکار بدانند زیرا زمانی که انسان خود را طلبکار بداند، هیچ تلاشی نمی کند و فقط می گوید بدهید اما زمانی که خود را بدهکار بداند، تلاش بسیاری برای بهبود وضعیت خواهد داشت و طبیعتا زمانی که شرایط و اوضاع بهتر شود، برکات و نعمات بیشتری نیز به انسان واصل می شود.

این استاد حوزه و دانشگاه در پایان خاطرنشان کرد: مردم باید خود را بدهکار بدانند و از خدا شاکر باشند که در جمهوری اسلامی و زیر پرچم ولایت زندگی می کنند.

پی نوشت ها:

1- لسان العرب، ج‏9، ص: 330؛

2-همان؛

3- امام مهدي  علیه السلامعج) موجود موعود 215-216.