به گزارش خبرگزاری شبستان و به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، «غلامرضا عزیزی»، رئیس پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در شروع این نشست با گرامیداشت سالگرد شهادت میرزا کوچک خان جنگلی (یونس استادسرایی) عنوان کرد: این نشست در ادامه همایش مطالعات قاجار است که در این نشست با محوریت قرارداد ۱۹۱۹م (۱۲۹۸ خورشیدی) میان دولت بریتانیا با دولت وقت ایران که بر اساس این قرارداد تمامی امور کشوری و لشکری ایران زیر نظر مستشاران انگلیسی و با مجوز آنان صورت می‌گرفت، برگزار می‌شود.
راهبردهای مفید برای منافع ملی با بررسی علمی و تاریخی رابطه ایران و بریتانیا
درادامه «مجید تفرشی »، تاریخ‌نگار و سندپژوه و دبیر علمی همایش چهارم مطالعات قاجار به جزئیات بیشتری درباره ایران و استعمار بریتانیا در عصر قاجار پرداخت.
وی با اشاره به دو جنبه تحلیل موافقین و مخالفین قرارداد 1919 تصریح کرد: قرارداد 1919 در کوتاه مدت توفیقاتی برای ایران می‌توانست حاصل کند ولی در بلند مدت نوعی پیروزی برای بریتانیا به حساب می‌آمد.
تفرشی ادامه داد: همیشه مسأله روابط ایران و بریتانیا دچار دردسر و شکاکیت‌های بوده و نگاههای که ناشی از نادرستی، کم فهمی و بدفهمی است درباره رابطه این دو کشور وجود داشته است.
وی عنوان کرد: امیدواریم این همایش به دور از نگاههای سفید و سیاه بتواند با بررسی رویدادهای مهم گذشته با محوریت موارد علمی و تاریخی، برای راهبردی منافع ملی کشور مفید واقع شود.
اهمیت ویژه ایرانشناسان بریتانیایی به جایگاه فرهنگی زبان فارسی
در ادامه این نشست «علی محمد طرفداری»، رئیس گروه پژوهش‌های ایرانشناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز به تشریح مقاله خود درباره «سر جان مَلکُم از سفیر ایرانشناس تا ایرانشناس سفیر» پرداخت.
وی با تاکید بر صحبت‌های دکتر تفرشی نسبت به پرهیز از مقایسه دیو و فرشته گونه ای رابطه بریتانیا با ایران عنوان کرد: مثلا در فیلم 6 روز(Days 6 ) این دیدگاه دیو و فرشته در این فیلم مشهود است. (ماجرای اشغال سفارت ایران که در روز چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ توسط عده‌ای مسلح که خود را گروه الشهید از طرفداران خودمختاری خوزستان، در ایران می‌نامیدند در کنزینگتون جنوبی، لندن آغاز شد و به اشغال شش روزهٔ سفارت ایران در لندن انجامید و درنهایت با دخالت نیروهای ویژه بریتانیا اس. آ. اس در روز ۱۵ اردیبهشت و با کشته شدن ۵ نفر و دستگیری یک نفر از اشغالگران و آزادی ۲۶ گروگان به پایان رسید.)
طرفداری ادامه داد: همچنین در دیدگاه‌های رایجی عنوان می‌شود که تاریخ ایران را خارجی‌ها نوشته اند و حتی اسامی ایرانشناسان متعددی که برخی نیز یهودی هستند مطرح می‌شود، در وهله نخست شاید حرف منطقی و منطبقی باشد ولی در اصل این روایت درست نیست.
وی تصریح کرد: اگر به آثار ایرانشناسان خارجی به‌خصوص بریتانیای و از جمله "سر جان مَلکُم" در کتاب ایران، او به دقت نگاه کنیم، متوجه می‌شویم - آنها به دنبال پ‍رکردن دانسته‌های خود از ایران هستند و عنوان هم می‌کردند که چیزی درباره ایران نمی‌دانند و متعاقبا خلاء مطالعاتی و نیاز تحقیقاتی خودشان را کامل می‌کردند.
طرفداری بیان داشت: متاسفانه در این باره برخی روایت‌های کلیشه ای آنقدر تکرار شده است که به روایت‌های کلیدی تبدیل شده‌اند درحالیکه برخی آثار ایرانشناسان بریتانیایی با گذشت دو قرن هنوز به فارسی ترجمه نشده است.
وی به کم کاری دیپلماتهای ایرانی اعزام شده به بریتانیا در مقایسه با فعالیت‌های ایرانشناسی دیپلماتهای بریتانیایی در ایران پرداخت و گفت: بیشترین مواردی که از افراد و دیپلماتهای اعزامی ایران به بریتانیا داریم "حیرت نامه‌هایی" است که نوشته اند ولی در مجموعه افراد ایرانی که بخواهیم آنها را در ردیف آلمانی شناس، فرانسوی شناس و بریتانیای شناس لقب دهیم، نداریم.
وی در تشریح جایگاه متون و مطالب «سر جان مَلکُم» به عنوان یک مرجع حداقل به مدت یک قرن در دنیا گریزی زد و افزود: همچنین انگلیسی‌ها به زبان فارسی نیز به عنوان یک مولفه مهم فرهنگی توجه ویژه ای داشتند زیرا زبان انگلیسی که حدود دو قرن در شبه قاره هند رایج بوده نتوانست به مانند زبان فارسی، در شبه قاره هند به خروجی محصولات فرهنگی فاخر مانند دیوان اشعار تبدیل شود.
انگلیسی‌ها توجه ویژه ای به آثار هنری شرق و اسلام از جمله ایران داشتند
در ادامه این نشست، «کیانوش معتقدی »، خوشنویس و پژوهشگر هنرهای ایرانی و اسلامی نیز به تشریح هدایای دیپلماتیک ایران و بریتانیا از چشم انداز تاریخ هنر از دوره فتحعلیشاه تا پایان عصر ناصری پرداخت.
وی با اشاره به اینکه شاهان ایران از جمله فتحعلیشاه اصرار داشتند آثاری به عنوان هدیه به سران کشورهای دیگر اهدا کنند که اصالت ویژه ای داشته باشد، گفت: حتی بر روی واژه سوغات، هدیه و ارمغان نیز توجه ویژه ای در اهدای این کالاها صورت می‌پذیرفت.
معتقدی با بیان اینکه بیشترین هدیه‌های دوران فتحعلیشاه تا عصر ناصری در موزه‌ها و کلکسیونرهای اروپایی از جمله بریتانیا، فرانسه و روسیه وجود دارد، گفت: همچنین متعاقبا بیشترین هدایای سران دول اروپایی نیز در کاخ گلستان نگهداری می‌شود که سالها و حدود دو قرن است که کمتر در معرض نمایش عمومی قرار گرفته است.
وی در ادامه به تشریح برخی از هدیه‌های ارسالی از دوره فتحعلیشاه تا پایان عصر ناصری نظیر دیوان خاقانی، پرتره فتحعلیشاه، نقاشی آبرنگ ورود ناصرالدین شاه به قصر ویندزور، نشان اختراعی زنانه ناصری (نشان آفتاب) به ملکه ویکتوریا و نقاشی رنگ و روغن مراسم سان نظامی پرداخت.
هنوز در پاریس و برلین کارگاهها و خیاطی که لباس و نشانهای قاجار را تهیه می‌کردند وجود دارد
معتقدی همچنین با افسوس از عدم حفظ و نگهداری صحیح آثار هنری و تاریخی کشورمان عنوان کرد: هنوز در پاریس و برلین کارگاهها و خیاطی که لباس و نشانهای رجال قاجار را تهیه می کردند وجود دارد و آنها در معرفی و افتخارات خود برندهای خود که مزین به دوخت لباس و نشانهای دوره قاجار است را تبلیغ می‌کنند.
وی همچنین تاکید کرد که بیشترین هدایایی شاهان ایران به سران دول اروپایی مربوط به فرشهای نفیس ایرانی از جمله فرشهای کاشان، کرمان و همدان است که بیشتر این هدایا نیز اهدایی به سران بریتانیا است.
معتقدی خاطرنشان کرد: کلکسیونرهای قرن 18م و 19م و به خصوص انگلیسی‌ها توجه ویژه ای به آثار هنری شرق و اسلام از جمله ایران داشتند بطوریکه یک انگلیسی حتی پس از تخریب برخی دروازه‌ها در دوره ناصری – کاشی‌های این بناها را با قیمتی نازل خریداری و جمع آوری کرد.
آموزش و درمان محورهای اصلی خدمات میسیونرهای مسیحی در ایران
در ادامه این نشست، «صفورا برومند» از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز به سخنرانی خود به موضوع فعالیت‌های تبلیغی مسیحی بریتانیایی‌ها در عصر قاجار با مطالعه موردی انجمن تبلیغی کلیسا cms پرداخت که بیشتر آنها نیز فارغ التحصیل کالج آکسفورد بودند.
وی با تشریح فعالیت‌های انجمن تبلیغی کلیسا که بیشتر فعالیت شان نیز در آذربایجان ایران در قالب میسیونرها یا همان مبلغ‌های مذهبی بود، عنوان کرد: آنها در قالب مدارس، مریضخانه به ارائه خدمات جراحی و پزشکی می‌پرداختند.
برومند به میسیونرهای زن از جمله دکتر استورات، مری برد و ایز ابلا رید اشاره کرد و گفت: حتی برخی شخصیت‌های معروف تاریخ معاصر کشورمان نظیر فرخی یزدی و حسن دهقانی تفتی از شاگردان مدارس انجمن تبلیغی کلیسا بودند.
نظر شما