خبرگزاری شبستان- رشت، «اکنون سه سال و اندی است که میرزا کوچک خان شهید شده، تن بی‌سرش در زیر انبوه خاک‌های گورستان خانقاه گیلوان (خلخال) مدفون و سر بی‌تنش هم در یکی از گورستان‌های گمنام طهران ناپدید شده است» آثاری که از جنبش جنگل نوشته شده، کم نیست.
معمولا قدیمی‌ترین اثر از جنبش جنگل را کتاب «سردار جنگل» نوشته ابراهیم فخرایی می‌شناسند که به سال ۱۳۴۴ خورشیدی نوشته شده است، آن هم زمانی که اندکی از خفقان رضاخانی برای نگارش درباره جنبش جنگل و اسناد مربوط به آن کاسته شده بود. با این حال در کتاب «ماخذشناسی جنبش جنگل» اشاره‌ای به شخصی به‌نام«کی آرش گیلانی» شده که در سال ۱۳۰۴ اثری از تراژدی جنبش جنگل نوشته است.
نویسنده این کتاب درباره وقایع‌نگاری جنبش جنگل می‌گوید: به روایت اسماعیل رائین در مقدمه کتاب اسماعیل جنگلی، تنی چند از کهنه سربازان جنگلی در دهه بیست خورشیدی پس از تبعید رضاشاه از ایران تصمیم به چاپ و انتشار خاطرات خود می‌گیرند تا با این اقدام روایت و مجاهدت جنگلی‌ها در اذهان باقی بماند. زیرا در عصر رضاشاه تبلیغات زیادی علیه جنگلی‌ها جریان داشت.
دکتر عباس پناهی به استناد عریضه‌های باقی‌مانده در این دوران که مردم گیلان به مجلس شورای ملی فرستاده‌اند، توضیح داد: علاوه بر ماهیت ضد جنگلی حکومت وقت، برخی از مخالفان جنبش جنگل، در لباس‌های گوناگون از خوانین تا قشر متوسط در گیلان علیه مجاهدان جنگلی مواضع سرسختی گرفته بودند و هرکسی را به گمان جنگلی مورد هجوم قرار می‌دادند. بنابراین، فعالیت این دسته از مبارزان جنبش جنگل برای نگارش خاطراتشان بنا به دلایلی نامعلوم ناتمام ماند و این افراد سال‌ها بعد جداگانه خاطرات خود را منتشر می‌سازند که مهم‌ترین و جامع‌ترین آنها کتاب سردار جنگل فخرایی است.
وی با بیان اینکه عمده این آثار در اواخر دهه چهل و اوایل دهه پنجاه خورشیدی منتشر شده است، یادآور می‌شود: اگرچه همگان بر این گمانند که ابراهیم فخرایی نخستین اثر را نوشته است، اما باید از روشنفکری بی‌باک گیلانی به‌نام «علی صالحی» مشهور به «ساسان کی آرش» نام برد که در آن شرایط که واژه جنگلی اتهام بزرگی به‌شمار می‌رفت و هنوز چند ماهی تا به سلطنت رسیدن رضاشاه باقی مانده بود، زندگی نامه‌ای از میرزا کوچک خان و جنبش جنگل در مجله ایرانشهر منتشر کرد.
اثر حاضر در حقیقت نخستین متنی است که درباره جنبش جنگل و شخصیت میرزا کوچک خان با قلمی احساسی و آرمان گرایانه نوشته شده است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده گیلان‌شناسی با اشاره به انتشار مقدمه شماره هشت مجله ایرانشهر که تیر ماه ۱۳۰۴ خورشیدی چاپ شده، درباره علل و انگیزه نگارش این متن می‌نویسد: کی آرش گیلانی پس از این که با مقاله آقای حسینقلی عطایی درباره «شهید راه تجدد، خیابانی» روبرو شد، بر آن گردید تا برای تجدید خاطره میرزا کوچک به یادآوری قیام او و شخصیت میرزا کوچک خان بپردازد. نویسنده از این که سایه مرگ و سکوت در ایران حاکم بود و این مساله موجب فراموشی آرمان‌ها و اهداف جنبش جنگ می گشت، اظهار یاس و تأسف کرده و می‌نویسد؛ «اکنون سه سال و اندی است که میرزا کوچک خان شهید شده تن بی سرش در زیر انبوه خاک های گورستان خانقاه گیلوان–خلخال - مدفون و سر بی تنش هم در یکی از گورستان های گمنام طهران ناپدید شده است» (کی آرش، ۱۳۰۴: ۵۰۸).
و در ادامه می‌نویسد: «برای ادای احترام به اقدامات قابل ستایش میرزا رساله‌ای زیر عنوان «کوچک جنگلی» نگارش نموده که هزینه چاپ آن برعهده مجله ایرانشهر است تا همه هموطنان از داشتن اطلاعات کافی درباره چنین انقلاب مقدسی محروم نمانند» (همان: ۵۰۹).
عباس پناهی می‌افزاید: بنا به اظهار نویسنده هزینه چاپ این رساله ۶۰ لیره تخمین زده شده بود که نیمی از آن توسط مجله پرداخت و نیمه دیگر آن توسط حامیان میرزا تامین گردید. با توجه به این که زمان انتشار این رساله اندکی پس از مرگ میرزا کوچک خان بوده، نویسنده آن می‌بایست از جرات و شهامت زیادی برخوردار بود باشد که در ماه‌های منتهی به پادشاهی رضاشاه از دشمن او با واژگانی ستایش آمیز یاد نموده است. زیرا در این رساله علاوه بر یادآوری قیام میرزا کوچک خان به دفاع از عملکرد وی پرداخته و به جنبش او رنگ و لعاب اسطوره‌ای و حماسی داده است.
وی با بیان اینکه خودکشی کی آرش گیلانی در جوانی مشکوک است، اظهار داشت: از زندگی مولف این اثر آگاهی زیادی نداریم، تنها یکی از بستگان او شرح حالی کوتاه درباره وی می‌نویسد. نویسنده این شرح حال کوتاه درباره عموی خود که نگارنده نخستین شرح حال و واقعه‌نگاری جنبش جنگل است، می‌نویسد؛ نام واقعی عموی من علی صالحی بود. او ۱۲۸۴خورشیدی در لاهیجان در خانواده‌ای مرفه زاده شد. از آن جا که در لاهیجان امکان تحصیلات عالی وجود نداشت، نخست پدربزرگم مدرسه احمدی را در این شهر تأسیس کرد و سپس عمویم را به همراه برادر کوچکش، یعنی پدرم ابوالقاسم صالحی برای ادامه تحصیل به تهران فرستاد و آن دو در مدرسه سن‌لويی تحصیل کردند. در همین دوران عمویم خود را ساسان کی آرش نامید و از سوی دیگر تحت تأثیر خواست‌های آزادی‌خواهانه جنبش جنگل قرار گرفت. شوربختانه او در دوران سلطنت رضاشاه خودکشی کرد که علت آن هنوز روشن نیست. منوچهر صالحی در ادامه درباره نوشته‌های عمویش می‌نویسد، در این جا دو نوشته‌ی عمویم که در نشریه «ایرانشهر» چاپ شدند، بایگانی شده‌اند.
نظر شما