کاخ «تَچَر»، کاخ «تچرا»، تالار «آینه» یا کاخ اختصاصی داریوش بزرگ به معنای خانه زمستانی از نخستین کاخ‌هایی است که بر روی صفه تخت جمشید کشف شد، اما هیچ سندی دال بر اینکه این کاخ در زمان مورد استفاده قرار می گرفته، وجود ندارد.
کاخ تچر بر روی سکویی بنا گشته که 2 متر و 20 سانتی متر تا سه متر از کف «آپادانا» و حیاط مجاورش بلندتر است، طرح آن به صورت مستطیلی است با محور طولی شمالی – جنوبی که 40 متر طول و حدود 30 متر عرض دارد و مشتمل است بر یک تالار مرکزی 12 ستونی (سه ردیف چهار تایی) با اتاق‌های کوچک جانبی، 2 اتاق مربع شکل در شمال که هر یک چهار ستون داشته‌اند و با اتاق‌های باریک و بلند جانبی محدود می‌شده‌اند و یک ایوان هشت ستونی (2 ردیف چهارتایی) در جنوب که به 2 اتاق جنبی می‌پیوسته است.
این کاخ از نخستین کاخ‌هایی است که بر روی صفه تخت جمشید کشف شد، کاخ تچر در جنوب‌غربی «آپادانا» و رو به جنوب قرار گرفته‌است، این بنا در یکی از کتیبه‌ها «تچر» خوانده شده‌است.
سنگ‌های این کاخ، خاکستری است به‌طوری‌که عکس آدمی در آن می‌افتاده و به همین جهت در این اواخر آن را آینه خانه یا تالار آینه هم می‌خواندند، «شهرام رهبر»، مسئول حفاظت و مرمت بنای تاریخی و جهانی «تخت جمشید» به خبرنگار خبرگزاری شبستان در شیراز می گوید: به خاطر اینکه کف آن صیقلی بوده که تصویر انسان بازتاب در آن داشته به همین علت نام تالار «آینه» هم روی آن گذاشته شده است.
بر روی دیواره‌های پلکان این کاخ نقوش گوناگونی دیده می‌شود، از شاهان هخامنشی داریوش اول، خشایارشا و اردشیر سوم کتیبه‌هایی در این کاخ به جای مانده‌است، پس از هخامنشیان و در دودمان‌های بعدی، اشخاصی مثل شاپور دوم، عضدالدوله دیلمی، بهاءالدوله دیلمی، علی آق‌قویونلو، سلطان ابراهیم میرزا تیموری، ناصرالدین شاه قاجار از خود کتیبه‌هایی در این کاخ بر جای گذاشته‌اند، رهبر در این خصوص ادامه می دهد: «این کاخ را می توان موزه تغییر و تحول خط ایران، نامید، چرا که خطوط مختلف از دوران هخامنشی تا دوره قاجار در آن وجود دارد.»
وی ادامه می دهد: «از زمان هخامنشیان سه خط در جهان مرسوم بوده که یکی عیلامی، بابلی و پارسی باستانی که هر سه، روی 2 جرز روبروی هم در بخش جنوبی قرار گرفته اند، بعد از زمان هخامنشیان، کتیه خط «پهلوی» در دوره ساسانی نگاشته شده است و بعد از آن انواع و اقسام خط های کوفی و اسلامی در این کاخ دیده می شود که خطوط نسخ، نستعلیق، نستعلیق شکسته و خط ارمنی هم در این مجموعه وجود دارد.»
از میان نوشته‌های بعدی 2 کتیبه به خط کوفی (زبان عربی) از عضدالدوله دیلمی باقی‌مانده‌است که اولی در هشت سطر، بر بدنه شرقی درگاه سنگی، میان ایوان و تالار سمت ایوان، بدین گونه نقر شده‌است:
«به نام خدا. فرمانروای بزرگ همایون، عضدالدوله پناه خسرو، پور حسن رکن الدوله دیلمی این بنا را در سال ۳۴۴ هجری قمری دید به هنگامی که از فتح اصفهان و اسارت پسر ماکان و شکست سپاه خراسان (سامانی) پیروزمندانه به شیراز بازمی‌گشت و او شخصی را که توانست نوشته‌های کنده شده بر این آثار را بخواند به پیشگاه خود احضار کرد.»
این سند می‌رساند که عضدالدوله پس از فتح اصفهان، در سر راه خود به شیراز در اینجا بیاسود و دستور داد تا نوشته پهلوی یاد شده را بخوانند و برایش ترجمه کنند.
سنگ‌نبشته دوم او بدین گونه‌است: «امیر ابوشجاع عضدالدوله، که خدا یارش باد در اینجا در صفر سال ۳۴۴ هجری قمری حاضر آمد و نوشته روی این آثار بر وی خوانده شد. آن را علی بن سری کاتب، از کرخ و موبد مارسفند کازرونی خواندند.»
سنگ‌نبشته علی آق‌قویونلو و ابراهیم سلطان
کتیبه‌های دیگری هم از دوره‌های جدیدتر و بر در و دیوار کاخ داریوش کنده‌اند که از همه مهم‌تر کتیبه‌ای است از علی آق‌قویونلو مورخ ۸۸۱ هجری قمری و چند لوحه از شاهزادگان تیموری، از جمله شاهزاده هنرمند و خطاط ابراهیم سلطان (مورخ ۸۱۶ تا ۸۲۶ هجری قمری) که از میان الواح ابراهیم سلطان یکی به خط ثلث، حاوی شعری از سعدی است:
کرا دانی از خسروان عجم // ز عهد فریدون و ضحاک و جم
که بر تخت ملکش نیامد زوال؟ // ز دست حوادث نشد پایمال
نه بر باد رفتی سحرگاه و شام // سریر سلیمان علیه السلام
به آخر ندیدی که از باد رفت؟ // خنک آنکه با دانش و باد رفت
الا تا درخت کرم پروری // که بی‌شک بر کامرانی خوری
وی با اشاره به اینکه تا زمانی که از این محل حفاظت نمی شده، هر شخصی که بازدید می کرد، سعی داشت یادگاری از خود به جای بگذارد، می افزاید: بین 1310 تا 1314 قرار بوده این محل توسط ارنست هستفلد به موزه تبدیل شود که در آن زمان اندیشمندان ایرانی با این موضوع مخالفت می کنند و این اتفاق شکل نمی گیرد.
رهبر تاکید می کند: در این محل کف فرش هخامنشی را داریم که سنگ نبوده و رنگ زیبایی دارد که از گل «اخرا» و آهک تهیه شده که در بسیاری از بخش های تخت جمشید وجود داشته است و اکنون بخشی از آن در کاخ «تچر» باقیمانده است.
کوچک بودن فضا که تحمل تعداد زیاد گردشگر را ندارد، یکی از دلایلی است که این کاخ موزه برای بازدید عموم بسته است و تنها از بیرون می توان آن را نظاره کرد، از این رو لازم است مسئولین امر عکس کتیبه های موجود در این کاخ موزه را با قطع بزرگ چاپ کنند و در دید عموم قرار دهند.
گزارش: محسن تورع
نظر شما