به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، دوازدهمین جشنواره موسیقی نواحی یا تمرکز بر «منظومه خوانی» با محوریت تغزل در شهر کرمان برگزار شد، همانطور که همگان می دانند منظومه خوانی از تاریخ پیش از اسلام در ایران مرسوم بوده است در واقع می توان گفت منظومه خوانی یكی از راههای انتقال فرهنگ ازگذشته به آینده و از نسلی به نسلی دیگر بوده، منظومه خوانان در طول تاریخ همواره روایتهای منظوم و منثور خود را به شکل نقالی یا به صورت شفاهی سینه به سینه بیان می كردند، بسیاری از روایت های منظومه ای نقالان در ایران برگرفته از شاهنامه فردوسی است ، بسیاری از منظومه خوانان در قالب شعر و نثر و موسیقی مباحث اخلاقی تربیتی و آموزشی را برای مردم بازگو می کردند در عصر حاضر به دلیل گسترش شبکه مجازی و رسانه ها این میراث فرهنگی ممکن است دستخوش تغییر و یا دچار فراموشی شود بنابراین برای حفظ و صیانت از آن باید تلاش کرد، رویکرد جشنواره موسیقی نواحی به منظومه خوانی و ضرورت توجه به این میراث فرهنگی را در گفتگو با کارشناسان به بحث گذاشتیم .
منظومه خوانی ترکیبی از موسیقی و ادبیات است و در بیشتر فرهنگ ها وجود دارد؛ وقتی داستان منظومی با موسیقی بیان می شود این شکل ارائه در فرهنگ های مختلف وجود دارد که هر کدام با یک اسطوره و داستان فولکلور ارتباط داردف منظومه خوانی در اقوام مختلف ایان توسط خنیاگران که در هر قوم عنوانی دارد اجرا می شوند.«صادق چراغی» نوازنده و پژوهشگر موسیقی نواحی درباره ضرورت پرداختن به منطومه خوانی در جشنواره موسیقی اقوام می گوید: با توجه به هجوم رسانه های مجازی بخش زیادی از این هنر به حاشیه می رود اینکه این موضوع جشنواره باشد باعث می شود ما از بخشی از فرهنگ موسیقیایی ایران زمین که درهجوم ماهواره ها و انواع رسانه ها یی که ما را محاصره کردند دارد به حاشیه می رود حفاظت کنیم در واقع ما با این اقدام کمک می کنیم که این حاشیه رفتن را عجالتا به تاخیر بیندازیم، چون لزوما برگزاری جشنواره با این موضوع نمی تواند جلوی این ماجرا رابگیرد و خیلی چیزهای دیگر هم دست به دست هم می دهد و باید همه کوشش کنند تا بتواند از این میراث فرهنگی و ادبی حراست کنند بنابراین می توانیم جشنواره یکی از جایگاه هایی است که می تواند یک مقدار به حفظ و حراست از این میراث موسیقیایی کشورمان کمک کند.
«دامون شش بلوکی» پژوهشگر موسیقی نواحی نیز درباره ضرورت پرداختن به منطومه خوانی در جشنواره موسیقی اقوام می گوید: منظومه خوانی یک مبحث خیلی گسترده ای است که باید به آن در جشنواره ای مثل موسیقی نواحی پرداخته شود، در منظومه خوانی موضوعاتی مثل موسیقی، ادبیات، حرکت های راوی با هم و درکنار دارد، منظومه خوانی گستره زیادی در موسیقی ایران دارد،همه عاشق ها در اقوام ترک زبان ایران از آذربایجان، ترکمن قشقایی، شاهسون و خلج منظومه خوانی دارند و اقوام دیگری مثل فارس ها، بلوچ ها و کردها منظومه خوانی را در رپرتوارهای مختلف دارند.
با اینکه منظومه خوانی دارای تنوع بسیاری است و در هر قوم به شکلی روایت می شود اما در اقوام مختلف ریشه مشترک دارد و در بین منظومه های کردها و ترک ها، ترک ها و فارس ها ریشه های مشترک زیادی وجود دارد.«صادق چراغی» درباره ریشه مشترک منظومه در اقوام مختلف می گوید: گاهی مواقع منظومه ها اشتراکاتی دارند، اشتراکات نه تنها در میان اقوام ایرانی بلکه منظومه ها در کشوره های گوناگون هم هماندی دارد همانطور که موسیقی فولکور در جاهای گوناگون یک همانندی دارد مثلا ممکن است آن دانگ ها و صداهایی که در موسیقی لرستان می شنوید کاملا آنها رادر نواحی از هند هم بشنوید، این اشتراکات بسیارند و بنابراین بله در منظومه ها هم می توانیم اشتراکاتی داشته باشیم.
منظومه ها گاهی هم در اقوام مختلف همانندی دارند و گاهی هم ندارند و ممکن است روایت های متعددی از یک منظومه ارایه شود؛ «دامون شش بلوکی» درباره تنوع مضمون روایت های منظومه ها در اقوام مختلف می گوید: اگر منظومه های قشقایی ها و شاهسون ها را تقسیم بندی کنیم، در ایل شاهسون هر عاشق روایت خودش را دارد، مثلا شاهسون ها که منظومه«اصلی و کرم» را روایت می کنند ساختاراصلی قصه یکی است ولی تزئینات توسط عاشق انجام می شود و موضوع خیلی مهم دیگر این است بداهه پردازی در موسیقی و بداهه پردازی که در شعر ارایه می دهند در نوع بیان هم طبیعتا بعضی مواقع شباهت هایی پیش می آید ولی این گستره خیلی ظریف تر است حتی می بینید در یک قوم بین دو عاشق بیان فرق می کند حالا ممکن است شباهت هایی بین عاشیق و دو قوم باشد، ولی آنچه که مال موسیقی منظومه های موسیقیایی است ان راوی بیان شخصی خود را دارد.
منظومه خوانی کارکردهای متفاوتی دارد روای در دل بیان یک موسیقیایی یک نکته اخلاقی یا داستان عاشقانه یا حماسی را روایت می کند، «صادق چراغی» درباره کارکرد آموزشی و تربیتی منظومه خوانی می گوید: در زمان های گذشته در همین داستان های منظوم بسیاری از مسایل تربیتی نهفته بود و بسیاری از مسایل تربیتی در دل این داستان ها گفته می شد مثلا ما داستان شاهنامه فردوسی را داریم یکجا می بینید «فردوسی» در دل یک داستان منظوم یادآوری می کند که«بیا تا جهان را به بد مسپریم » یعنی آنجا می گوید بیا جهان را رها نکنیم که همه بدی ها بیاید جهان را بگیرد و سعی کنیم خوب باشیم،« فردوسی» سعی می کند در در دل یک داستان منظوم یک پیام اخلاقی را منتقل می کند، ما از این مسائل آموزشی و پرورشی بسیار و بسیار در داستان های ترکی، بلوچی و مازنی و در داستان هایی در خراسان بزرگ داریم که روایت می شود و همه اینها هم کاملا آموزشی و پرورشی است.
«دامون شش بلوکی» هم درباره کارکرد منظومه خوانی می گوید:منظومه خوانی صد درصد کارکرد آموزشی و تربیتی داشته و هنوزهم دارد دلیل اش این است که عاشق ها و منظومه ها در چند شاخه تاثیر گذار بودند؛ ما منظومه های حماسی، تعزلی، عاشقان، حکمی و عرفانی داریم، عاشق ها شخصیت های روحانی بودند که مسایل تعلیمی و تربیتی را بیان‌می کردند و پند و اندرز می دادند؛ مسایل آموزشی و تربیتی یکی از رکن های مهم منظومه ها بوده است.
در شرایط کنونی و با گسترش رسانه ها که فرهنگ ها دستخوش تغییر و تحوالات می شوند بهتر است دست اندرکاران امر فرهنگ با توجه بیشتر به منظومه خوانی در جشنواره های با مضمون اقوام ایرانی و پژوهش های گستره به حفظ و صیانت از این گونه موسیقیایی کمک کنند.
نظر شما