به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، خانه موسیقی حوزه هنری اصفهان، نخستین نشست از سلسله نشست‌های ماهانه موسیقی گفتآوا را با حضور علیرضا مرتضوی (آهنگساز و نوازنده برجسته سنتور مقیم ایتالیا) با موضوع «موسیقی درون معنا» (نگاهی به موسیقی و سنتورنوازی علیرضا مرتضوی) در خانه هنرمندان اصفهان برگزار کرد که با استقبال بسیار گسترده مخاطبان و علاقه‌مندان موسیقی مواجه شد.
در ابتدای این نشست مهرشاد متین‌فر، دبیر برنامه ضمن خوش‌آمد به علیرضا مرتضوی به خاطر حضور در زادگاهش اصفهان، توضیحاتی در مورد نشست‌های موسیقی گفتآوا داد و خاطرنشان کرد: قبل از انتخاب و برپایی نشست‌های گفتآوا، نشست‌های قبلی خانه موسیقی اصفهان، نشست‌هایی بودند که موضوع و سخنران آن را خانه موسیقی انتخاب می‌کرد، اما نشست گفتآوا نشستی است که برپایی آن را خود هنرمندان می‌توانند به خانه موسیقی اصفهان پیشنهاد دهند. البته نخستین نشست گفتآوا پیشنهاد خانه موسیقی اصفهان به علیرضا مرتضوی بود تا در طی زمانی که ایشان در ایران حضور دارند بتوانیم از وجود ایشان در شهر خودشان اصفهان بهره ببریم.
متین‌فر در ادامه به موضوع نشست پرداخت و ضمن اشاره به تحولات آهنگسازی در یک صد سال اخیر از زمان کلنل وزیری تا دوره معاصر، به تجربیات هنری دوره معاصر پرداخت و بیان کرد: در دوران قدیم مکاتب و نحله‌های فلسفی و هنری نسبت به دوران معاصر کم تعدادتر بودند و هر مکتب در قیاس با مکتب دیگری مرزهای مشخص خودش را داشت، اما هر چه به دوران معاصر نزدیک می‌شویم، تکثر این نحله‌ها بیشتر و مرزهای بین آنها نامشخص‌تر و مبهم‌تر می‌شود؛ از این رو صحبت کردن در مورد هنر معاصر قدری مشکل و پیچیده است و این پیچیدگی در هنر موسیقی به خاطر شنیداری و انتزاعی بودن آن، به مراتب بسیار بیشتر است.
دبیر نخستین نشست موسیقی گفتآوا سپس ضمن اشاره به برخی ویژگی‌های هنر و موسیقی معاصر به هنر و موسیقی تجربی پرداخت و افزود: در موسیقی دوران معاصر با اصطلاحی به نام موسیقی تجربی (Experimental Music) مواجه می‌شویم که این موسیقی بیشتر در اواسط قرن بیستم ظهور پیدا کرد که در این موسیقی نتیجه کار تا حد زیادی قابل پیش بینی نبود. نخستین بار «پیر شفر» آهنگساز فرانسوی در سال ۱۹۵۳ میلادی آن را به کار برد و «جان کیج» آهنگساز برجسته قرن بیستم نیز مشهورترین و تاثیرگذارترین موسیقیدان در این سبک بود.
متین‌فر در ادامه برای مشخص شدن ابعاد مختلف موسیقی اکسپریمنتال، نگاهی به سینمای اکسپریمنتال و ویژگی‌های آن داشت تا در قیاس با سینمای غیر تجربی برخی ویژگی‌های آن مشخص شود.
وی در ادامه افزود: متاسفانه برخی در ایران تصور نادرستی در مورد هنر و یا موسیقی تجربی دارند و گمان می‌کنند هنر تجربی هنری است که هنرمند بدون هیچ پشتوانه ای شروع به تست کردن برخی ایده‌ها می‌کند و همچنین هنر تجربی را یک هنر کاملا بی‌قاعده قلمداد می‌کنند. این در حالی است که یک هنرمند ابتدا باید مبانی هنر خود را سال‌ها بیاموزد تا پس از مدت‌ها تامل و واکاوی و تجربه، آن هنرمند و موسیقیدان به یک جهان‌بینی برسد. بنابراین منظور ما در اینجا موسیقیدانی است که با داشتن جهان‌بینی و با شناخت از زیست- جهان خود بتواند به طور درونی برخوردی کشف و شهودی با پدیده‌های پیرامون خود داشته باشد. حال خود شما قضاوت کنید چه تعداد از آهنگسازان معاصر توانسته اند به این جهان‌بینی و مکاشفه درونی برسند؟
پس از پایان صحبت‌های بخش اول، علیرضا مرتضوی شروع به نواختن سنتور کرد تا تجربیات او در موسیقی برای مخاطبان بیشتر مشخص شود. موسیقی او در واقع نوع خاصی از موسیقی معاصر است که باید آن را فارغ از ساختار موسیقی ردیف- دستگاهی ایرانی دانست و این نوازنده سنتور بیشتر مکاشفه‌های درونی خود را بر روی ساز منتقل می‌کند. همچنین برخی تکنیک‌ها، حالت‌ها و دامنه فورته و پیانو زدن او بسیار تازگی دارد.
بخش دوم نشست گفتآوا بخش پرسش و پاسخ بود که در ابتدا علیرضا مرتضوی در پاسخ به این سوال که چرا تلاش کرده برای موسیقی خود title و عنوانی را برگزیند (آن هم زمانیکه بسیاری اندیشمندان معتقدند هنرمند نباید کار خود را تشریح کند)، پاسخ داد: من در بیرون از ایران تا حالا هیچگاه پیش نیامده که بخواهم در مورد کار خودم صحبت کنم، چون در آنجا مخاطبان به خوبی به ابعاد مختلف هنر معاصر آشنا هستند. برگزیدن یک title یا عنوان به این دلیل بود که فکر کردم که می‌تواند یک هسته فلسفی و معنایی را تشکیل دهد تا بتوان به لایه‌های عمیق‌تر آن حرکت کرد.
من در طی سال‌های اخیر تجربیات متنوعی داشتم، از جمله همکاری در سینما و اجرای موسیقی خودم بر روی یک فیلم صامت اوایل قرن بیستم در ایتالیا و یا تجربه حضور در موسیقی جز و موسیقی کلاسیک معاصر، ولی نکته ای که هست اینکه در همه آنها تفکر موسیقی من وجود دارد.
مرتضوی در پاسخ به اینکه موسیقی درون‌معنا چه تعریفی دارد پاسخ داد: موسیقی درون‌معنا موسیقی است که معنای آن در لایه‌های درونی‌تر آن نهفته است. این مسئله بدان معنی نیست که مثلا موسیقی شرقی یا ایرانی لایه‌های درونی ندارد. شکی نیست که موسیقی ایرانی دارای این لایه‌های درونی است، اما در مورد موسیقی درون‌معنا بیشتر لازم است که به لایه‌های درونی‌تر آن حرکت کنیم و با باز کردن کدهای معنایی بتوانیم از آن لذت ببریم. اساسا این موسیقی مفهومی درون‌گرایانه دارد.
صاحب آلبوم «گاه و بی گاه» در پاسخ به این پرسش که با توجه به این مسئله که ردیف موسیقی دستگاهی حالتی درونی دارد چقدر می‌تواند با موسیقی شما مرتبط باشد، پاسخ داد: صد درصد موسیقی ایرانی درون‌گرایانه است، ولی در این ارتباط باید بگویم من موسیقی خودم را اجرا می‌کنم و این حاصل یک روند شخصی بوده که در درون من شکل گرفته است و در اینجا باید اشاره کنم اساسا موسیقی من قصد تقلید از هیچ نوع سبک و ژانر موسیقی را نداشته است. در زمینه سنتورنوازی هم شیوه کار من خاص خودش است و شباهتی به شیوه سنتورنوازی اردوان کامکار، سیامک آقایی و برخی دیگر نوازنده‌های سنتور ندارد.
مهمان نشست اول گفتآوا در پاسخ به اینکه موسیقی خودش دارای ساختار است یا بی ساختار، پاسخ داد: من فکر می‌کنم این موسیقی به دلیل اینکه دارای خاصیت بازشناسی است، توانسته قواعد خاص خودش را به دست آورد ولی در بدو شکل گیری بی قاعده بوده است. ضمن اینکه باید اشاره کنم نه من و نه هیچ موسیقیدان دیگری نمی‌تواند ادعا کند از ساختار به طور کامل عبور نموده، زیرا ما یک زبان و یک سری کدهایی در کار خود داریم که باید از آن استفاده کنیم.
در بخش پایانی یکی از حضار موسیقی علیرضا مرتضوی را توصیف نمود و اظهار داشت: میان علیرضا مرتضوی و هنرمندانی که تلاش می‌کنند ساختارها را بشکنند، یک تفاوت مهم وجود دارد و اینکه مرتضوی در کار خود به قاعده‌ها و پاره متن‌هایی که در هنر موسیقی هست، تن در نمی‌دهد. به بیانی دیگر باید بگویم هنرمندانی که تلاش دارند ساختارها را بشکنند عمدتا یک نوع پاره متن یا ذخیره‌های صوتی و به تعبیر من ریف‌هایی را در کار خود دارند و آنها را کنار هم حفظ می‌کنند و فقط نوع چینش آنها متفاوت است، اما در شیوه کار علیرضا مرتضوی شما اگر دقت کنید می‌بینید ایشان هر موقع به آن ریفی که در ذهن ما شکل گرفته نزدیک می‌شود، در یک لحظه آن را شکسته و از آن فرار می‌کند و این کار در موسیقی علیرضا مرتضوی ستودنی است. همچنین نوع سکوت در موسیقی ایشان با نوع سکوت متداول تفاوت دارد و سکوت در شیوه او به ما اجازه تعمق بیشتر را می‌دهد تا ما با آن «امر والا» بیشتر روبه‌رو شویم و این مسئله نیز در هنر این آهنگساز واقعا ارزشمند و ستودنی است.
پایان بخش نشست نخست موسیقی گفتآوا مراسم تقدیر و قدردانی از مهمان ویژه این برنامه بود که با حضور استاد حسین پورابوطالب، استاد منصور اعظمی‌کیا و استاد حسن منصوری هدیه ای از طرف خانه موسیقی حوزه هنری اصفهان به علیرضا مرتضوی اهدا شد.
نظر شما