خبرگزاری شبستان-اصفهان: «آیت الله محمدعلی مبارکه ای» در سال 1276شمسی در مبارکه متولد شدند و 49 سال عمر کردند که عمر بسیار کوتاهی در مقایسه با سایر علمای بزرگ و نسبت به آثار به جا مانده از ایشان داشتند.
تا سن 14 سالگی در مکتب خانه های محل زندگی نزد پدر گرامیشان تلمذ می کردند و پس از آن به اصفهان که در آن زمان قطب حوزه های علمیه در آن زمان بوده، رفتند و تا سن 25 سالگی در محضر علمای بزرگی از جمله آخوند کاشی و 30 نفر از علمای بزرگ زمان خود شاگردی کردند.
پس از آن در محضر آیات عظام حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سیدابوالحسن اصفهانی و میرزا حسن اصفهانی در قم و آیت الله سید حسن مدرس و میرزا طاهر تنکابنی در تهران و آیت الله آقاسید حسین قمی، حاج میرزا محمد آقازاده و همچنین آقا بزرگ حکیم در خراسان و محضر آیات عظام سید ابوالحسن اصفهانی، آقا ضیاالدین عراقی و میرزا محمد حسین نائینی در عراق بهره های فراوانی بردند.
در حاشیه برگزاری اولین کنگره بزرگداشت «آیت الله سید محمد علی مبارکه ای»، گفتگویی با دبیر کنگره «علیرضا اسلامی فر» داشته ایم که در ادامه می خوانید:
با توجه به اینکه شهرستان مبارکه علما و مشاهیر دیگری هم دارد، علت انتخاب آیت الله مبارکه ای چه بود؟
آیت الله سید محمدعلی مبارکه ای درروز هفتم فروردین ۱۲۷۸ شمسی (همزمان با اواخر سلطنت مظفرالدین شاه قاجار) در بیت نورانی آیت الله میر سید علی موسوی نسب و دامان پاک سيّده جلیله نوري جهان بيگم که نسب شریف هر دو با سی وسه واسطه به حضرت حمزة بن موسی بن جعفر (ع) میرسید، به عنوان ششمین فرزند خانواده، دیده به جهان گشود.
اجداد وی در عهد شاه طهماسب صفوی از نجف اشرف به ایران آمده و در اصفهان سکونت نموده‌اند.جد پنجم مبارکه ای، میر عبدالباقی از مشاهیر علمای زمان بوده که در فتنه افغان در مدرسه چهارباغ اصفهان به شهادت رسیده است.
سومین جد مبارکه‌ای، عالم عاملِ صاحب کرامت، میرسیّد علی بن میرسید محمّد می باشد. وی درابتدای جوانی به اصفهان رفت و مدّت چهارده سال از زمره خواصّ حاجی محمّد ابراهیم کلباسی و سیّد محمّدباقر شفتی قرار گرفت.محمدعلی مبارکه ای در کتاب «دانشوران و رجال اصفهان» ضمن معرفی این عالم روشن ضمیر ، کراماتی چند نیز از ایشان نقل می نماید.
پدر بزرگوارمبارکه ای، مرحوم آیت الله میرسید علی است. وی از شاگردان حضرات آیات عظام میرزاعبدالغفار تویسرکانی، میرزا محمّدهاشم چهارسویی و ملا حسن دهنوی بوده و مدتی نیز از طرف میر سیّد محمّد، امام جمعه وقت اصفهان، به عنوان امامت جمعه مبارکه منصوب و امور قضاوت و ترافع منطقه لنجانات نیزبه وی محوّل شده بود.
برادربزرگتر مبارکه ای، مرحوم حجت الاسلام والمسلمین میرسيد محمد موسوي نسب (مشهور به آمیرزا آقا) بود و بعد ازتحصیل درحوزه علمیه اصفهان به مباركه بازگشت و تا پایان عمر به ارشاد مردم و رتق و فتق امورپرداخت.
برادر کوچکتر ایشان، مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سيد خليل الله موسوي نسب (معروف به حاج آقا مبارکه ای) بود و در شهرهای مبارکه و اصفهان به وعظ وارشاد مردم و ذكرمناقب اهل بيت (ره) می پرداخت.
آیت الله سید محمدعلی در سال ۱۳۰۲ شمسی در حالی که ۲۵ بهاراز عمربا برکتش گذشته بود ، با صبیه عالم پرهیزکارآیت الله سید محمد باقر تویسرکانی (ره) ازدواج می نماید که حاصل این ازدواج مبارک یک پسر و دو دختر به نام های فخرالسادات، سید کمال الدین و عزت السادات صفایی می‌باشد که بحمدالله این فرزندان وخانواده ایشان تا کنون منشا خیرات و برکاتی فراوانی درخاندان آیت الله مبارکه ای و جامعه اسلامی بوده اند.
اکنون بعد از گذشت هفتاد وسه سال از شهادت آیت الله مبارکه ای با تصویب شورای فرهنگ عمومی شهرستان مبارکه مقرر گردید نسبت به پاسداشت این عالم جلیل القدر که زادگاهش شهر مبارکه و پرورش یافته در دامان خانواده ای عالم و عالم زاده، خاستگاهش شهر اصفهان و حوزه فعالیتش اقصی نقاط جهان بوده است، کنگره بزرگداشت معظم له همراه با فراخوان مقالات از سراسر کشور، در روزهای ۲۴ و ۲۵ آبان ماه سال ۱۳۹۸ شمسی با حضور فرزندان، بستگان، جوامع حوزوی و دانشگاهی و عموم علاقمندان در شهر مبارکه و اصفهان برگزار خواهد شد.
شخصیت این عالم فرهیخته و بزرگوار برای مردم، مهجور و ناشناخته مانده است و برگزاری کنگره می تواند فرصت مناسبی برای معرفی این شخصیت، به همه مردم و به خصوص مردم مبارکه باشد و باید اقدامی در شان این عالم و فقیه برجسته انجام شود.
با توجه به دامنه وسیع فعالیت های آیت الله مبارکه ای، روش کاری ایشان چگونه بوده است؟
آیت الله مبارکه ای در حوزه های مختلف فکری و علمی ویژگی ها و خصائص برجسته ای داشتند.
ایشان به عنوان یکی از سخنوران بی همتا در زمان خود شناخته می شدند و قدرت خطابه و وعظ ایشان در مسجد سید و مسجد حکیم در آن زمان بسیار فاخر و زبانزد زمانه بوده است.
نحوه سخنرانی های جذاب مبارکه ای باعث شد که که اورا با عناوینی همچون «سلطان المتکلمین» و «ابوالکلام» یاد کنند ، به گفته مؤلف «تذکرة القبور اصفهان» او واعظی شیرین بیان و گوینده ای فصیح زبان بود.
مبارکه ای نسبت به مسائل روز آگاهی کامل داشت. عالمی سیاست مدار بود که افکار و بینش سیاسی خود را از آیت الله مدرس کسب کرده بود.
این شهید بزرگوار برای تبلیغ دین اسلام و تبیین دیدگاه های شیعی و مبارزه با فرق انحرافی و بهائیت و وهابیت سفرهای خارجی خود را از از سیستان ایران آغاز و به هند، پاکستان، افغانستان، چین، سنگاپور، عربستان، عراق و برخی کشورهای دیگر رفت.
در طول این مسیرها در همه اقامتگاه ها و شهرهایی که حضور دارند روش کاریشان حضور در محافل علمی، برگزاری جلسات علمی با محوریت تبیین دیدگاه های پیشرفته شیعی و هم چنین مباحث مربوط به مشکلات جهان اسلام بوده است.
بطوریکه از آثار و کتب ایشان بر می آید، بزرگترین نگرانی و دغدغه ایشان اختلاف بین شیعه و سنی و پراکندگی و تشتت میان جهان اسلام و استیلای استعمار به ویژه استعمار انگلیس است. به همین دلیل در مسافرتهای خود ضمن جهانگردی و ملاقات با شخصیتهای مطرح آن زمان همچون گاندی رهبرمعنوی هند، ملک عبدالعزیز پادشاه حجاز، ملک قاضی پادشاه وقت عراق و شیخ طنطاوی رئیس الازهر مصر، اقدام به ترویج شریعت نبوی و تحکیم اتحاد فرق اسلامی می‌نموده است. در واقع هدف آیت الله مبارکه ای ازاین سفرهای سی ساله ، کسب علم و دانش ، رشد فکری ، آشنایی با فرهنگ های مختلف مردمان و ایجاد اتحاد بین فرق اسلامی بوده است.
از منظر علمی شخصیت مبارکه ای چگونه بود؟
محمد علی مبارکه ای در محضر بسیاری از علمای بزرگ و برجسته زمان خود را در اصفهان، قم، تهران، خراسان و عراق تلمذ کرده و 9 تن از فقها و علمای بزرگ زمان به ایشان اجازه اجتهاد داده اند.
بر اساس خود نوشت آیت الله مبارکه ای، ایشان بر علوم مختلف زمان خود تسلط داشته و صاحب نظر بودند که از آن جمله می توان به پزشکی، معرفه النفس، ریاضی، کلام ، تفسیر، فقه، صرف و نحو، ملل و محل، خوشنویسی، اصول، هیئت و فیزیک و شیمی اشاره کرد.
یکی دیگر از ویژگی خاص ایشان مهارت ایشان در تاریخ نگاری است. اگر خود نوشت های ایشان را مطالعه کنید،می توانید به راحتی با جزیی ترین مسائل زمان کودکی ایشان تا مسائل بین اللملی جهان اسلام آشنا شوید.
از جمله آثار و تالیفات ایشان، دانشوان و رجال اصفهان در ۶ جلد، تاریخ ایران و اصفهان در دو جلد، ثمرات العلوم، مرآت الغیب، شجره مبارکه، تحصیل الثمن، کشف المهلکات، سرادق دوشیزگان و سعادت ایرانیان، صراط المستقیم یا نماز در اسلام، اسلام خالص ،آئینه عبرت یا خاطرات زندان اصفهان و نامه مبارکه ای به سوی کسروی است. با اینکه برخی از آثار و نوشته های ایشان از بین رفته اما تعدادی از آنها در زمان حیات ایشان و برخی دیگر بعد از حیات ایشان به چاپ رسیده است.
با توجه به توضیحاتی که دادید، آیا مبارکه ای در هنر هم دستی داشتند؟
مبارکه ای یکی از عالمان دینی سده اخیر شیعه است که در رشته های هنری همچون نقاشی و خوشنویسی گوی سبقت را از دیگر عالمان عصر خود ربوده، تابلوی خوشنویسی معروف به «سرشماری فوت ابنای بشر» و همچنین خطوط و خوشنویسی به جا مانده از ایشان به سبک های قدیم (خطوط کوفی ، میخی و لاتین) و همچنین سبک های متأخر (خطوط نسخ ، نستعلیق ،ثلث ، رقاع و ریحان) که بعضا در کتاب ارزشمند «ثمرات العلوم» خودنمایی می کند نشانگر ذوق و نبوغ هنری این عالم هنرمند اصفهانی است.
آیت الله مبارکه ای همچنین در رشته ی نقاشی دارای ذوق هنری چشمگیری بوده است. برای مثال نقاشی مینیاتوری داستان حضرت موسی (ع ) و اژدها، چشم ها را می نوارد.همچنین نقاشی چهره ی پدر ارجمندشان میر سید علی(ره) از دیگر یادگارهای هنری ایشان و بیانگر ذوق خدادادی این هنر در وجود این عالم بزرگوار می باشد.
با توجه به اینکه طبع شعری مبارکه ای در بسیاری از آثارش خودنمایی می کند، آیا می توان ایشان را شاعر نامید؟
مبارکه ای داری طبع شعری زیبا وپرنغز بوده و در سروده های خود به «صفایی» تخلص می نموده است. ایشان مجموعه اشعار خود را در کتابی با عنوان «دیوان اشعار صفایی» جمع آوری کردند که اخیرا به همت ستاد کنگره این اشعار به همراه دیگر اشعار متفرقه ایشان، درمجموعه ای تحت عنوان «گزیده اشعار صفایی» به چاپ رسید.
در این زمانه که عصر کمال هر بشری است / هزار مرتبه بد تر ز دوره‌ی حجری است
به حیرتم که چرا روزگار منعکس گردید / که کار جمله‌ی اعیان چوسفله دربه‌دری است
شنیدم آن که گدایی به دیگری می‌گفت / گدایی من و تو از اساس بی‌هنری است
چو این سخن بشنید آن دگر چنین گفتا / نتیجه‌ی هنر امروز فقر و بی هنری است
عنان ثروت و هستی به دست آنان شد / که دخلشان همه از رشوه‌های سربه‌سری است
گدایی من و تو به ز کیمیا باشد / که کیمیا بر دونان ز راه بی‌خبری است
به وقت رفتن از این دشت می‌شود معلوم / که دست‌رنج همه ، کشته‌های بی‌ثمری است
ز مردن پدر آگاه کی شود فرزند؟ / که غصه خوردن او از مقام بی‌خبری است
«صفاییا» پدرت گر بمرد باکی نیست / غمین مباش‌که این‌دوره ، دوربی‌پدری است!
مبارزات سیاسی آیت الله مبارکه ای چگونه بوده است؟
مبارکه ای همزمان با زمام‌داری احمد شاه، رضاشاه و اوایل پهلوی دوم زندگی می کرده است. ایشان همواره با بیان نقادانه خود بر روی منابر و همچنین قلم نافذ در نوشته ها وسرودن اشعار، به موضع گیری درمقابل دخالت های دول استعماری بویژه انگلیس خبیث و گوشزد نمودن منکرات حکومتی همچون بی بند‌وباری، مبارزه با بدحجابی و لزوم پوشش نقاب ویژه زنان مبادرت می ورزید. در دومین سال سلطنت پهلوی اول، اقدام به نوشتن کتابی با عنوان «سرادق دوشیزگان و سعادت ایرانیان» نمود که خشم دربار ستمشاهی را در برداشت.
این عالم مجاهد که مدتی نیز به اتهام صراحت لهجه در منابر و سخنرانی‌های خود، در زندان اصفهان و مدرسه ملا محمد جعفرمشهد محبوس بوده است، در خصوص اسلام ستیزی و اقدامات به ظاهر متجددانه پهلوی اول ، نظیر احداث راه آهن، کشف حجاب زنان، متحدالشکل نمودن لباس روحانیون و اجباری کردن کلاه پهلوی، در قالب شعر، چنین فریاد می گوید:
اگرچه مردم دون را عقیده این باشد / که شاه داده ترقی، به اهل هر کاری
ولیک روح "صفایی" عقیده این دارد / که این رویه رسد، عاقبت به ناچاری
گرفت "مجلس شورا" عزای کشور را / بخواند سوره ی رحمان، «مدرس»قاری
برای من نه فقط روز ،چون شب تار است / تمام کشور ایران، سیه از این تاری
شبان رعیت هر کشوری ، شهنشاه است / شبان ملت ما، گشته گرگ خونخواری
قوام هستی هر ملتی ، عدالت شد / رسوم دولت ما، رشوه است و طراری
از آن که خلق بر آیین پادشه باشند / نمود «راه تقلب»، رجال درباری
برفت از کف ملت ، زمام دین داری / به «عهد پهلوی» آن یادگار تاتاری
چنان نمود به ملت که پیر دهقان گفت / هزار رحمت حق ، بر زمان قاجاری
بگفت پیر خرد ناگهان "صفایی" را / سخن بپوش و بنه در حجاب ستاری
بس است آنچه بگفتی بگیر خاموشی / که مشت شعر تو ، آمد نشان خرواری
محور مبارزات آیت الله مبارکه ای با فرقه بهاییت چگونه بود؟
آیت الله سید محمد علی مبارکه ای از جمله عالمان با بصیرت بود که با قلم شیوا و زبان گویای خود همواره به روشنگری دینی و پاسخگویی به شبهات اعتقادی می پرداخت. تاجای که با انتشار جزوه «نامه ی مبارکه ای به کسروی» به یاوه گویی های احمد کسروی مرتد و همچنین در منابر خود به شبهه افکنی های فرقه ضاله بهائیت به صورت مستدل با استفاده از آیات و روایات پاسخ می گفت به نحوی که بارها مورد تهدید قرار گرفت و بالاخره در سن 49 سالگی توسط آنان با چای مسموم و به درجه رفیع شهادت نایل شد.
برنامه های فرهنگی و علمی کنگره بزرگداشت آیت الله مبارکه ای در چه محورهایی است؟
برگزاری بخش علمی کنگره و بررسی آثار رسیده به جشنواره با محوریت دانشگاه علامه مجلسی برگزار خواهد شد و دبیرعلمی کنگره جناب دکتر محمد گلناری هستند.
حدود ۵۰ مقاله به دبیرخانه این همایش ارسال شده که از مقالات برتر بعد ازانجام مرحله داوری ، تجلیل به عمل خواهد آمد. همزمان با برگزاری این همایش ازشش جلد از آثار این مصلح و متفکر جهان اسلام با عناوین شجره مبارکه، حکایات مبارکه ای، مرأت الغیب، اسلام خالص، گزیده اشعار صفایی و گزیده دانشوران و رجال اصفهان نیز رونمایی خواهد شد.
منابع مالی این کنگره از کجا تامین می شود؟
هزینه‌های برگزاری این کنگره بصورت تعاملی با دستگاه های مختلف صورت گرفته است.
چه سازمان ها و ارگان هایی در برگزاری این کنگره همکاری کردند؟
در برگزاری این همایش، مجموعه تاریخی فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری، فرمانداری، دفتر امام جمعه، دانشگاه ازاد اسلامی واحد مبارکه و مجلسی، فولاد مبارکه، مرکز مدیریت حوزه علمیه اصفهان و صدا و سیمای اصفهان همکاری دارند.
با توجه به اینکه رمز ماندگاری علما و دانشمندان در تکریم و ثبت آثار آنان است،امکان تاسیس موزه در خانه آیت الله مبارکه ای وجود دارد؟
خانواده آیت الله مبارکه ای و ستاد برگزاری کنگره به اشتراک نظر در رابطه با تاسیس «خانه موزه آیت الله مبارکه ای» رسیده اند و این درخواست به شورای اسلامی شهر مبارکه ارسال شده است و ما پیگیر آن هستیم، اما هنوز این درخواست در شورای شهر مصوب نشده است.
نظر شما