ترویج فرهنگ دروغ و تزلزل روابط اجتماعی

به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، دروغگویی از بزرگترین گناهان کبیره ای است که در قرآن و روایات مورد مزمت قرارگرفته است در جامعه امروز ما با توجه به اینکه مردم در تلاش هستند تا امور اجتماعی زندگی خود را بر پایه موازین شرعی و قانونی برنامه ریزی کنند اما متاسفانه بیان سخن راست و علت واقعی برخی اتفاقات روزمره از جمله دیر رسیدن کارمند به اداره، انجام ندادن تکلیف دانش اموز، گران فروشی اصناف، تامین هزینه دارو، کم کاری کارمندان اداره، مصلحت سنجی سیاسی و...به آنان این فرصت را میدهد که برای حفظ منافع شخصی و فرار از مجازات به قول خود توجیهی دروغ را بیان کنند که شاید بیان چنین توجهیات دروغی بتواند در کوتاه مدت گره گشای مشکل باشد اما قطعا در دراز مدت مشکلات جبران ناپذیری برای فرد و جامعه به همراه خواهد داشت.

برای آشنایی بیشتر با آثار مخرب دروغ در زندگی فردی و اجتماعی گفتگویی انجام داده ایم با حجت الاسلام والمسلمین «محمد رضا ضمیری» عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور که در پی می آید:

آقای دکتر بفرمایین اساسا دروغ چیست؟

دروغ در لغت به این معناست که انسان سخنی را خلاف واقعیت و ضد صدق که از نوعی تعمد حکایت دارد بیان کند.گاهی فردی سخنی می گوید که از روی تعمد نیست شاید خلاف واقع باشد اما کذب نیست اما دروغ سخنی است که عمدا بیان می شود که این امر از بزرگترین گناهان کبیره شمرده شده و عواقب جبران ناپذیری به همراه دارد.

با این حساب دروغ در دو نوع مصلحتی و غیر مصلحتی تقسیم می شود. دروغ عادی برحسب جلب یک منفعت بیان می شود که در اسلام نیز تجویز شده است اما گاهی از این دروغ مصلحتی سوء استفاده می شود که موارد آن در اسلام به طور مشخصی تعیین و تببین شده است .

با توجه به این نکته برای اینکه بار قبح اجتماعی دروغ را در اجتماع کم کنیم عناوینی از جمله خالی بندی ، شوخی و... را برای آن می تراشیم آیا این موضوع تاثیری در تغییر ماهیت گناه دارد؟

 توجه به این امر که هرچند شوخی وخالی بندی ماهیت دروغ را تغییر نمی دهد قابل تامل است و اینکه چرا افراد دروغگویی را برای رسیدن به منافع و رفع ضرر خود ترجیح میدهند با توجه به اینکه نسبت به گناه و عواقب آن آگاه هستند.

اصلی ترین مورد برای بیان سخن دروغ در جامعه و یا خانواده دستیابی به منافع و دفع ضرر است و فرد برای اینکه موقعیت خود را در جامعه تثبیت و یا ارتقا دهد دروغ می گوید که می تواند ریشه در حسادت نیز داشته باشد.

گرانفرشی نیز نوعی دروغ است ، وقتی یک کاسب برای فروش اجناس خود به قیمت بالاتر دروغ می گوید به دنبال کسب منافع مادی بیشتر است که سبب می شود سودهای بدست آمده از مسیر گناه پایدار نبوده و هیچ برکت و منفعت مادی و معنوی برای انسان در نظر گرفته نشود.

همچنین می توان به این موضوع اشاره کرد که فروشندگان کالا برای سود بیشتر و رسیدن به منافع مالی با چسباندن برچسب خارجی روی کالاهای ایرانی از نوعی دروغ در کسب استفاده می کنند که نه تنها خود را مظنون به سخن دروغ کرده اند بلکه گناه خدعه و نیرنگ را نیز برای خود در مسیر نادرست رسیدن به منافع خریداری کرده اند.

دروغ در نهاد خانواده چه مضراتی را در پی دارد؟

 دروغ در نهاد خانواده سبب تزلل کنش‌های رفتاری می‌شود و وقتی روابط صادقانه نباشد روابط و کنش‌ها در محیط خانواده ثبات و استقامت لازم را ندارد.

روابط میان زن وشوهر، فرزندان نسبت به هم و والدین، باید با اعتماد همراه باشد که اگر این اعتماد اولیه وجود نداشته باشد سبب بدبینی در میان اعضای خانواده و فرزندان شده و جایگاه افراد به جهت بی‌اعتمادی بوجود آمده از بین خواهد رفت.

حفظ روابط خانواده بر پایه صداقت ودرستی همواره پایه‌های زندگی را در طول زمان مستحکم کرده و به رفتارهای میان اعضای خانوده شخصیت می‌دهد.

گاها وعده های دروغ در نظام اداری به چشم می خورد، این موضوع چه تاثیری در به هم ریختن نظم می شود؟

بسیاری از شاغلین باید به جهت قانونی 8 ساعت را درمحیط شغلی خود سپری کنند که کم کاری و یا گفتن دروغ به ارباب رجوع در خصوص پیگیری مشکلات آنها روابط میان افراد را خدشه‌دار کرده و این عدم اعتماد در سیستم اداری موجب می‌شود مردم سیستم اداری را دروغگو دانسته و نسبت به آنها بدبین می‌شوند.

این بی‌اعتمادی در بین مردم و مسئولین اداری نوعی نگرش منفی را ایجاد کرده و نظم زندگی دیگران را دچار چالش می‌کند و موجب یک تزلزل و بی‌ثباتی در کارها می‌شود.

مسئولین اداری باید زمان و فرصت کافی برای ارباب رجوع در نظر بگیرند و برای رفع مشکلات آنها برنامه‌ریزی داشته باشند و برای مردم ارزش و اهیمت قائل شوند که این توجه سبب جذب اعتماد و تغییر نگرش منفی نسبت به عملکرد آنها در پی خواهد داشت.

برخی از دروغ‌ها عملی نیستند بلکه رفتاری اند بخصوص در محیط کسب و کار که باید به صورت قانونمندی در خصوص نوع قیمت، نوع جنس و ... معرفی کامل صورت گیرد و برچسب قیمت‌ها نیز روی کالاها نصب شود چرا که برخی از فروشندگان با نصب مارک جنس مرغوب بر روی کالاهای نامرغوب و ارائه خدمت به خریداران و مردم دچار نوعی دروغ رفتاری می‌شوند که این امر سبب می‌شود مردم نسبت به بازار و حلال و حرام بودن اجناس دچار شک شده و نگاه بی‌اعتمادی نسبت به کسبه در

اعتبار هر فردی در هر جایگاه و مقامی بر اساس صداقت و راستگویی در رفتار و عمل انسان است چرا که اگر غیر از این باشد خدعه و نیرنگ در جامعه رواج پیدا می‌کند.

چگونه می توان دروغ را در جامعه ریشه کن کرد؟

بیان سخن دروغ نه تنها در بازار کسب و کار بلکه گاها در محافل سیاسی و و برنامه های تبلیغاتی برای رسیدن و تثبت موقعیت های مختلف فرهنگی و اجتماعی نیز کاربرد دارد که اگر بخواهیم جامعه سالم و عاری از هر گونه آلودگی داشته باشیم باید عمل دروغ را در تمامی سطوح فردی و اجتماعی ریشه کن کنیم.

دروغگویی اثرات مخرب و جبران ناپذیری برپیکره جامعه وارد می کند چرا که سبب از بین رفتن اعتماد اجتماعی که سرمایه اصلی ارتباط مردم با یکدیگر است می شود که اگر این اعتماد اجتماعی در بین افراد جامعه تزلزل پیدا کند در کنش های اجتماعی دچار مشکل خواهیم شد.

سوءظن و بدبینی، فراموشی ، فقر، شک و تردید و... از مهمترین اثرات جبران ناپذیر گناه دروغ در جامعه است که می تواند در بلند مدت اثرات جبران ناپذیری در زندگی فردی و اجتماعی انسان ایجاد کند.

اگر قرار باشد ما در همه مسائل پاسخ گو باشیم و در برخی موارد در پاسخگویی به مسائل دچار شک و تردید شده و دروغ بگویم قطعا علاوه بر توهین به شخصیت خود دیگران را نیز دچار مشکل خواهیم کرد چه بسا بهتر است انسان در مورد آنچه که از او سوال می شود و او پاسخی برای سوال ندارد بگوید نمیدانم تااینکه بخواهد پاسخی به دروغ بیان کند و زمینه ساز گناه و مشکل شود.

باید در جامعه فضا و زمینه ای را ایجاد کنیم تا مردم مجبور نباشند برای رسیدن به منافع و فرار از مجازات و اشتباه به دروغ متوسل شوند چرا که شاید بیان سخن دروغ و توجیه اشتباه به این روش در ابتدا کار ساز باشد اما در طولانی مدت اثر فایده آن از بین رفته و مشکل ساز خواهد شد.