به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، نشست علمی پدیدار شناسی اربعین ویژه گزارش تحلیل گروه اعزامی به راهپیمایی اربعین شب گذشته (دوشنبه ۱۳آبان) با همکاری ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور با حضور اساتید و پژوهشگران در سالن همایش های انجمن های علمی حوزه برگزار شد.
اربعین یک حرکت فرازمانی و فراقومیتی است
حجت الاسلام «عبدالرسول هاجری» در این نشست با بیان این که دراین مدت دو کار سنگین انجام شده است، گفت: اول این که سه هزار عکس در محورهای مردم شناسانه اربعین که از قبل شناسایی شده بود گرفته شد، از جمله پوشش ها، مواکب، شعارها، پرچم ها و کودکان و زنان.
مسؤول دبیرخانه انجمن های علمی حوزه افزود: می خواهیم کتابی داشته باشیم که اربعین را از زبان تصویر بیان کنیم که این کار به همت آقای صادق لک زایی انجام شده است و در مرحله انتخاب و شناسایی عکس ها هستیم تا در کتابی با عنوان «اربعین عشق» با همکاری کانون های مساجد منتشر شود.
مسؤول دبیرخانه انجمن های علمی حوزه عنوان کرد: عین همین کار در قالب 15 کلیپ نیز در حال آماده سازی است و انشاءالله کارهای خوب و ماندگاری خواهد شد.
وی با تأکید بر این که در مراسم اربعین هرکس به نوع خود عرض ارادت می کند، خاطرنشان کرد: همه تلاش می کنند تا خودشان را بیشتر به ساحت امام حسین(ع) نزدیک کند، این نشست نیز برای همین است که اساتید محترم نگاه تخصصی خودشان را به این نقاشی و شاهکار الهی بیان کنند.
حجت الاسلام هاجری اربعین را یک حرکت با حضور قومیت های مختلف ارزیابی و تصریح کرد: اربعین ظرفیت هایی دارد که بعضا ناشناخته مانده است و حداقل استفاده از آن برده می شود، از این رو اساتید محترمی که به این راهپیمایی بزرگ رفته بودند تلاش می کنند که اربعین را از زوایای مختلف بشناسند و تحلیل کنند.
وی اربعین را یک حرکت عاطفی و فرهنگی فرازمانی دانست و خاطرنشان ساخت: در حوزه سیاسی، جامعه شناسی، کلام و اقتصاد و فرهنگ می توانیم از این حرکت میلیونی اربعین بهره گیری کنیم و امیدواریم با برگزاری این نشست ها بتوانیم حق این حرکت بزرگ را بیان کنیم.
وی با بیان این که باید از اربعین در عرصه بین الملل استفاده بیشتری شود، عنوان کرد: اربعین زمینه ساز گفتگوی میان ادیان است و از منظر جامعه شناسی واقعیت های زیادی در این حرکت بزرگ وجود دارد که محور آن احترام و اهمیت دادن به امام حسین(ع) و کار ایشان است، از این رو نگاه تخصصی به زوایای راهپیمایی اربعین کاری لازم و ضروری است.
ضرورت توجه به سیاست گذاری عمومی در حرکت اربعین
حجت الاسلام والمسلمین «نجف لک زایی» نیز در این نشست با اشاره به یکی از آسیب های پیاده روی اربعین با عنوان خلأ راهبردی اظهار داشت: اگر در بحث اربعین مدیریت راهبردی نسبت به محتواهایی که تولید شده تولید نشود، روز به روز به بلبشویی محتوایی در این حوزه دامن می زنیم.
رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ابراز داشت: خلائی که دیده می شود خلأ نگرش راهبردی به اربعین است، اگر از منظر سیاست گذاری عمومی به اربعین نگاه کنیم اولین مسأله ای که مطرح می شود این است که مسأله ما چیست؟ یعنی بتوانیم یک توصیف خوبی از مسأله خودمان داشته باشیم که این مسأله یا نیاز ما است یا نارضایتی است که به وجود آمده که می خواهیم حل کنیم یا ایده ها و آرمان هایی است که می خواهیم به آنها برسیم.
حجت الاسلام والمسلمین لک زایی یادآور شد: در بحث اربعین رهبر معظم انقلاب ایده راهبردی مطرح کردند که هنوز مورد توجه قرار نگرفته و آن ایده تشکل جهانی شیعه است که اصلا ائمه اطهار(ع) با این نگاه اربعین را ایجاد کردند که در کنار حجی قرار دارد که عرصه برای تشکل جهانی پیروان اهل بیت(ع) بسته است.
وی افزود: از نظر رهبری تشکل جهانی شیعه با یک عرصه سازی در اربعین شکل می گیرد که تبلور امام و امت در آن دیده می شود و این ها می آیند گذشته شیعه را آسیب شناسی کرده و برای آینده شیعه برنامه ریزی می کنند، تمام این مسائل به هیچ عنوان در حج دیده نمی شود چون امکان ارتباط با دیگران خیلی کمتر است.
معاون پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم عنوان کرد: اگر ما این مسأله کانونی ونقطه مرکزی را مشخص کردیم که مسأله ما تشکیلات جهانی شیعه است و آن را پذیرفتیم تکلیف خیلی از چیزهای دیگر مشخص می شود و تمام برنامه های بعدی ما از این منظر منشعب می شود.
وی با تأکید بر این که اربعین دست کم گرفته شده است، گفت: از منظر دانش سیاست گذاری عمومی وقتی به مدل برنامه ریزی موجود نگاه می کنیم سیاست گذاری راهبردی در آن وجود ندارد چون دستور کار و مسأله ای در آن دیده نمی شود وستاد اربعین نیز در این راستا نتوانسته کاری انجام بدهد.
حجت الاسلام والمسلمین لک زایی تصریح کرد: بعد از تعیین مسائل اساسی در مورد اربعین باید فهرستی از ریز مسائل را مشخص کنیم که در این حالت می توان با پیشنهادات عملی در مورد اربعین کارهای جدی و سازنده ای انجام داد تا سطح کار در اربعین تا این میزان پایین نباشد.
وی ارتباط نخبگان در اربعین را یکی از اساسی ترین مسائل در این حرکت دانست و خاطرنشان ساخت: در این جا نقش مراکزی از جمله مجمع جهانی اهل بیت(ع) و مجمع تقریب مذاهب اسلامی روشن می شود و همین طور حوزه علمیه اگر در این فرصت کاری نکنند دیگر چه زمانی می خواهند برای رسالت جهانی خود به میدان بیایند؟.
راهپیمایی اربعین امکان سرمایه گذاری اقتصادی دارد
حجت الاسلام والمسلمین «محمدرضا یوسفی» نیز در این نشست با اشاره به این که اربعین با حج تفاوت های زیادی دارد، گفت: یکی از ویژگی های این زیارت کوتاه مدت بودن آن به لحاظ زمانی و تنوع زیاد از گروه های طبقاتی مختلف است.
عضو هیأت علمی گروه اقتصاد دانشگاه مفید ابراز داشت: همچنین به دلیل این که در این سفر هزینه های مالی کمتری وجود دارد طبقه های متوسط به پایین به این سمت کشیده می شوند از این رو می توانیم انتظار داشته باشیم که خروج ارز کمتری نسبت به موارد مشابه وجود دارد، به همین جهت برنامه اقتصاد خاصی برای این دوره خاص نمی توان تعریف کرد.
حجت الاسلام والمسلمین یوسفی یادآور شد: یک اثر اقتصادی اربعین تأثیری است که در ایران گذاشته می شود چون بخش مهمی از نیروی کار به اربعین می روند چراکه طبیعتا یک زیانی وارد می شود و بخش های زیادی از کارهای اداره ها نیز تعطیل می شود، بنابراین مدیریت این مسأله هم خیلی مهم است.
وی افزود: همچنین از نظر روانی با توجه به این که تعداد زیادی از مردم به مسائل مذهبی توجه ندارند و وقتی این مسائل را درون کشور می بینند ذهنیت منفی تری نسبت به مذهب پیدا می کنند از این رو مدیریت کارها در ایام اربعین اهمیت زیادی دارد.
استاد دانشگاه مفید عنوان کرد: با توجه به این که زیرساخت های عراق از جمله جاده ها خیلی جالب نیست و در مقابل در ایران توان حمل و نقلی خوبی داریم، می توانیم روی این مسأله سرمایه گذاری کنیم چراکه نرخ ارز هم بالا رفته است، بنابراین تفاهم نامه هایی لازم است که بین دو وزارت خانه ایران و عراق در این عرصه بسته شود.
وی با تأکید بر این که باید جنبه های مختلف اقتصادی از جمله بودجه ریزی عملیاتی در اربعین دیده شود، گفت: باید دیده شود که اولا چه سازمان هایی در این عرصه دخیل هستند و ردیف بودجه ها در این سازمان ها برای اربعین دیده شود و اسناد آن نیز در پایان ارائه شود که الان ما چنین چیزی نداریم.
راهپیمایی اربعین نیازمند انعکاس رسانه ای قوی در قالب فیلم است
«علی شیرخانی» نیز در این نشست با اشاره به اربعین از منظر جامعه شناسی سیاسی تصریح کرد: نکته ای که از منظر پدیدارشناسانه دیده می شود این است که اربعین یک تظاهرات و مراسم و آیین مردمی است و مسبوق به سابقه بسیار طولانی است؛ در زمان صدام اربعین تعطیل شد ولی بعد از ساقط شدن او در سال 2004 دوباره بحث اربعین شروع شد.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان ساخت: اما باید توجه داشته باشیم که تمام صحبت های مربوط به برنامه ریزی در کشور دیگری بوده واز این منظر کار سختی به نظر می رسد.
وی عنوان کرد: علی رغم این جمعیت بسیار زیادی که به اربعین می روند از منظر ارتباطات بازخوردی که گرفتیم این است که شبکه های رسانه های که بازدید گسترده ای دارند اربعین را پوشش نمی دهند و از سوی دیگر شبکه هایی که ما داریم نیز برد چندانی ندارد.
رئیس انجمن مطالعات سیاسی حوزه علمیه قم با اشاره به این که کار در اربعین مستلزم هزینه است، گفت: به عنوان مثال باید در اربعین فیلم هایی ساخته شود که از منظر بین المللی بازخورد خوبی داشته باشد یعنی به جهانیان اربعین را به درستی معرفی کنیم.
وی ابراز داشت: معتقدیم افراد سرمایه گذار با برنامه ریزی فراوان یک فیلم به زبان های اصلی دنیا بسازند که در پرده های سینمایی دنیا دیده شود و خروجی فراوانی خواهد داشت.
شیرخانی در پایان خاطرنشان کرد: ما در مورد اربعین باید فیلمی همچون محمد رسول الله ساخته مصطفی عقاد بسازیم که وقتی در لندن اکران می شود مردم برای دیدن آن به صف بایستند، من فکر می کنم ما امروز در کشور خودمان این ظرفیت را داریم.
بعد تاریخی و سیره ای اربعین مغفول مانده است
حجت الاسلام والمسلمین «حمیدرضا مطهری» نیز در این نشست با اشاره به زاویه تاریخی اربعین یادآور شد: امروز غالبا به تاریخچه اربعین بی توجهی می شود و دلیل شروع شدن و نفس پیاده روی اربعین برای مردم مشخص نشده است.
رییس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: در گزارش های مختلف خبری تمرکز روی پیاده روی اربعین است در حالی که در روایات و سیره علما و بزرگان داریم زیارت اربعین است نه پیاده روی و آن چه در پیاده روی داریم در مورد زیارت است و اگر به تاریخچه پیاده روی نگاه کنیم از اربعین نبوده است.
این پژوهشگر حوزوی عنوان کرد: به تدریج این پیاده روی به اربعین رسید و حالا این که چرا این طور شده است معلوم نیست ولی باید توجه ویژه ای به سیره و سبک زیارت معصومین بشود و همین طور توجه به نمادهای تاریخی به طور کلی در اربعین کمتر دیده می شود.
وی با تأکید بر این که در پیاده روی اربعین نمادهایی که به کار می رود عموما تاریخی و مذهبی هستند، گفت: متأسفانه باز آن چه دیده می شود بی توجهی به نمادهای اصلی است اما توجه به سیره معصومین آن چنان که باید و شاید نیست.
حجت الاسلام والمسلمین مطهری خاطرنشان کرد: شما در چندین موکب می بینید که تصویر هنرپیشه ای که در ایران نقش مختار را بازی کرده دیده می شود و در عین حال سیره اهل بیت(ع) و بی توجهی به بعد معنوی به وضوح دیده می شود.
وی با بیان این که نباید از محتوا و قالب اصلی درون اربعین غافل باشیم، گفت: سیره علما در مسیر اربعین باید مطالعه شود تا ببینیم چه اشکالات زیادی وجود دارد، چراکه خیلی اوقات به ظواهر توجه کرده و از محتوا و درون مطالب غافل مانده ایم.
اربعین باید به یک دارالتقریب عملی بزرگ تبدیل شود
حجت الاسلام «بهرام دلیر» نیز در این نشست تصریح کرد: به صورت کلان مثل نظریه سیستم ها باید ورودی، خروجی و بازخوردهای اربعین مورد مطالعه قرار بگیرد.
مدیرگروه عرفان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی توجه صرف به مذهب در اربعین را خطری بزرگ و در مقابل وحدت دانست و خاطرنشان ساخت: در بحث اربعین باید دارالتقریب عملی راه بیاندازیم و در سایه برکات امام حسین(ع) در عمل و نه شعار وحدت شیعه و سنی را نشان بدهیم.
وی عنوان کرد: در ارتباط با معرفی پتانسیل جهان اسلام و نخبگان نیز اربعین ظرفیت بالایی برای معرفی توانمندی ها دارد، اما متأسفانه شما می بینید که ما با هیچ یک از چهره های نخبگانی جهان اسلام آشنا نمی شویم.
دلیر با اشاره به این که مدیریت واحد در اربعین وجود ندارد، گفت: به عنوان مثال در همین سیستم های صوتی در طول مسیر شور زیادی دیده می شود ولی خیلی از اوقات شعور که نیست هیچ حتی شور هم اصلا جهت دار نیست و در طول مسیر نغمه قرآنی با لحن های دلنشین به ندرت دیده می شود.
حجت الاسلام دلیر ابراز داشت: به نظر می رسد مدیریت این کارها در طول مسیر کار سختی نیست و این بزرگترین آسیب محسوب می شود.
وی تأکید کرد: ما چهره بین المللی به اربعین نداده ایم همچنانکه مشارکتی از وزارت امور خارجه و جامعه المصطفی و نهادهای بین المللی فعال از جمله مجمع تقریب مذاهب در اربعین دیده نمی شود.
مدیرگروه عرفان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان با بیان این که مسأله یابی برای جهان اسلام از ضرورت های مهم در این مسیر است، گفت: به عقیده من لازم است حداقل در مقام ثبوت و حوزه نظریه پردازی مسأله یابی کنیم و آن را حل کنیم.
مهدویت و توجه به ظهور منجی انگیزه اصلی از حرکت اربعین است
حجت الاسلام «فیض آبادی»نیز در این نشست به ایراد سخنرانی پرداخت و افزود: باید توجه داشته باشیم که اربعین و پیاده روی ایده ای است که از اهل بیت(ع) به دست ما رسیده است و ما آن را دستاورد امام حسن عسکری(ع) می دانیم.
مشاور معاون کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور عنوان کرد: پیاده روی اربعین در این چندسالی که مشاهده می کنیم با آن پیاده روی های صدسال گذشته تفاوت های زیادی دارد و فکر می کنیم برای این که از اربعین بهره برداری کنیم باید به دنبال هدف اهل بیت(ع) از این حرکت باشیم.
وی با تأکید بر مهدویت به عنوان مسأله اصلی اربعین خاطرنشان ساخت: مباحثی از جمله عدم ایجاد تفرقه در گرو توجه به موضوع مهدویت است که باید امور دیگر از جمله استفاده از فضای مجازی در راه این هدف سازماندهی شود.
وی تصریح کرد: مهدویت شعار جمهوری اسلامی و تحقق اهداف امام حسین(ع) است، بنابراین باید مسأله ما بحث مهدویت باشد که هر فردی از نخبه تا کاسب و افراد عادی وقتی از اربعین برمی گردد توجه بیشتری به امام زمان(عج) داشته باشد و در حقیقت نگاه ها مهدوی شود.
حجت الاسلام فیض آبادی خاطرنشان ساخت: اربعین در این چند سال تبدیل به معجزه شده است چراکه ما شاهد حضور میلیونی مردم در این مسیر هستیم و باید از آن به نحو احسن بهره برداری کنیم.
نظر شما