به گزارش خبرگزاری شبستان از گیلان،مجموعه «یِه شو، بوشوم، روخئونَه!» ،«یته گیلکی شعر» را به سال۱۳۳۸ سرود ولی به سال ۱۳۵۸ توانست منتشر کند، منظومه‌ای به یاد دوست همشهری اش «دکتر محمد(نادر)صفری لنگرودی» که در سال ۱۳۵۴ توسط ساواک دستگیر و یک‌سال بعد در ۸شهریور ۱۳۵۵ تیرباران شد.
«محمود پاینده لنگرودی» با دلی دردمند مجموعه «یِه شو، بوشوم، روخئونَه!» را تقدیم نادر کرد و در مطلعش اینگونه سرود: «یِه شو، بوشوم، روخئونَه! بید ئم، آو تیتَه کُئَونه تیته نبو، غصه بو زندگی جی خَسّه بو غُصه گونَم ، غم گونَم؛ هرچی گونَم کم گونَم هرچی زمانه گردََنه دوره یَه جور وَگردَنه».
محمود پاینده در مقدمه این اثر می‌نویسد: « این مجموعه شعر به زبان مادری فریاد خشم در گلو پیچیده روزگار جوانی این گیله مرد کمترین چیزی است که به نشانه عمیقترین احترام نثار همشهری مجاهدم می کنم که دلی به گستردگی دریای چمخاله و ایمانی به استواری لیله کوه داشت و همه را در راه سرافرازی ایران گذاشت.»
۲۶ آبان ماه سال گذشته بود که دو مجموعه شعر «یِه شو، بوشوم، روخئونَه!» و «لیله کوه» پس از ۴۰سال تجدید چاپ شد و ۲۰ سال پس از مرگ با حضور محمد شمس لنگرودی، «شب یادمان محمود پاینده لنگرودی» برگزار شد. مراسمی که استاد هوشنگ ابتهاج نیز در پیامی صوتی، یکی از غزل‌های خود را به محمود پاینده تقدیم کرد.
این مراسم اما نه در گیلان و نه در زادگاهش لنگرود برگزار شد بلکه همت «علی دهباشی» مدیر «مجله بخارا» بود که با همکاری بنیاد موقوفات افشار در سالن کانون زبان فارسی بنیاد موقوفات افشار برگزار شد، مراسمی که در آن هیچ یک از مدیران فرهنگی حضور نداشتند و هیچ پیامی نیز از جانب آنان قرائت نشد. (نک، پایگاه فرهنگ و هنر گیل مهر)
محمود پاینده لنگرودی را شاید بتوان از مقدمانی دانست که برای حفظ زبان و فرهنگ گیلکی تلاش زیادی کرده است، به‌جز منظومه‌های یاد شده، کتاب «فرهنگ گیل و دیلم» که لغت‌نامه فارسی به گیلکی است، مهمترین اثر وی در حفظ واژگان زبان گیلکی (با گویش شرق گیلان) است که در سال ۱۳۶۶ برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.
۱۲آذرماه ۱۳۱۰ خورشیدی بود که « محمدعلی پاینده لنگرودی» معروف به «محمود» در لنگرود زاده شد. خود درباره مادرش کلثوم می‌گوید: «مادرم از تبار كوه‌نشینان دیلم بود كه دست بر قضا گذارش به شهر افتاد و با پدرم كه از مغازه داران میانه حال لنگرود بود، همسفر و همراه زندگی شد.» هم او یادآور شده است که نگارش کتاب فرهنگ گیل و دیلم را مدیون مادرش است که واژگان گیلکی و مثل‌های گیل و دیلم را برای وی باز می‌خوانده است.
محمود تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش و به سال ۱۳۱۷ در مدرسه «داریوش» آغاز كرد، ۱۲سالش بود که به سبب بیماری مدرسه را رها كرد و پس از دو سال وقفه به مدرسه بازگشت. پاینده، از زمره مبارزان سیاسی دهه ۱۳۲۰ بود و شاعری را با روزنامه «چلنگر» محمدعلی افراشته ( ۱۲۸۷- ۱۳۳۸ ) آغاز كرد. شعر گفتن را از او آموخت و در خدمت اهداف آزادی‌خواهانه به كار بست.
پس از كودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دگربار ناگزیر ترک تحصیل كرد، چندی به كار آزاد پرداخت، اما طولی نكشید كه آن را رها كرد و در همان سال از زادگاهش به تهران هجرت کرد و در مؤسسه تبلیغاتی «آوازه» مشغول به كار شد و نوآوری‌هایش در طراحی سبب شكوفایی مؤسسه شد.
دی ماه ۱۳۳۳ كتابی به نام «نغمه‌های زندگی» منتشر کرد كه در آن اشعار شاعرانی كه شعرشان در مجله «امید ایران» چاپ می‌شد، گرد آمده بود، البته پنج شعر از این مجموعه از آن پاینده بود. اشعار فارسی او عموماً مضمونی سیاسی ـ اجتماعی دارند و حس میهن‌پرستی در آنها موج می‌زند. اشعار او در وصف تیره‌روزی همنوعانش، نابسامانی اوضاع و نابرابری های اجتماعی است.
سال‌های ۱۳۳۴- ۱۳۳۵ با اهل قلم تهران آشنا می‌شود و همکاری با مجله « امید ایران » و هر هفته در صفحه سیاسی مجله شعر می‌سرود كه خوانندگان بسیاری داشت و آثارش را با امضاهای مان، جغله، م ـ پاینده و محمود به چاپ می‌رساند.
محمود از سال ۱۳۳۷ به دیگر عرصه‌های هنری نیز گام نهاد؛ نقاشی، خوشنویسی، تابلوسازی و حسابداری.
پاینده از شاعران خوش‌ذوق و توانایی است كه در شعر فارسی و گیلكی دستی داشت و در قالب‌های مختلف شعر سنتی شعر سرود، اما شعر نو با ذوق او سازگاری بیشتری داشت.
نخستین مجموعه اشعار فارسی او « گل عصیان » (مجموعه ۲۲ شعر) كه عصیانی است بر ستم و بی‌عدالتی و در سال ۱۳۳۶ با مقدمه پرویز جهانگیر منتشر شد. دو سال بعد كتابی به نام « ترانه‌های گیلكی » (۴۴ دو بیتی) انتشار یافت كه مقدمه و ۱۵ترانه آن از پاینده است.
یكی از منظومه‌های گیلكی«یه شو بوشئوم روخئونه » ( یك شب به رودخانه رفتم ) است كه در سال ۱۳۳۸ سرود و خود آن را به فارسی برگرداند كه اول بار در بهار ۱۳۵۸ گیلكی و فارسی آن با هم چاپ شد. « لیله كو » دفتر شعر گیلكی دیگری از پاینده است كه بیان زندگی دردمندانه مردمی است كه برآمدن و فرو رفتن هر نفسی از ایشان خود مثنوی خون‌انگیزی است.
كامل‌ترین مجموعه اشعار پاینده «گیله وا» نام دارد كه مشتمل است بر ۹۴ شعر، از سال ۱۳۳۳ تا ۱۳۷۶و بیش از آنها در میان سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۷ سروده است.
محمود، چندی بعد وارد عرصه پژوهش شد و باقی عمر را صرف تحقیق كرد. كتب ارزشمندی در حوزه‌ی مردم‌شناسی گیلان نگارش كرد. او تحصیلات آكادمیك نداشت انسانی بود خود ساخته ولی با استعداد كم‌نظیر توانست در قلمروهای وسیعی مثل شعر، نویسندگی، تاریخ معاصر، فرهنگ عامه و خوشنویسی ورود کرده و به فرهنگ و زبان زادگاهش خدمات ارزنده‌ای کند.
از محمود پاینده لنگرودی تاكنون این آثار منتشر شده است: -گل عصیان (مجموعه اشعار فارسی)،۱۳۳۶، مثل‌ها و اصطلاحات گیل و دیلم شامل حدود هزار و ۳۰۰ مثل و اصطلاح گیلكی، كاربرد واژه نامه و آوا نوشت كه حاصل هشت سال تلاش نویسنده درباره دو قوم گیل و دیلم است و اول بار در سال ۱۳۵۲ از سوی بنیاد فرهنگ ایران منتشر شد و بعدها انتشارات سروش آن را با افزوده‌های بسیار با عنوان « فرهنگ مثل‌ها و اصطلاحات گیل و دیلم » در سال ۱۳۷۴ به چاپ رساند.
«آیین‌ها و باورداشت‌های گیل و دیلم» این كتاب نخستین بار در ۱۳۵۵ از سوی بنیاد فرهنگ ایران و دیگر بار از طرف پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با افزوده‌هایی در سال ۱۳۷۷ منتشر شد. « قیام غریب شاه گیلانی» مشهور به عادل‌شاه كه علیه حكام سلطه‌گر صفوی شوریده بود به دستور شاه عباس بر پاهایش نعل زدند و چون اسب دور چهار باغ دواندند و او را به گلوله بستند. این كتاب در سال ۱۳۵۷ از سوی انتشارات سحر به چاپ رسید. تحقیقی تاریخی ـ سیاسی و حكایت شورش مردم گیلان در زمان سلطنت شاه صفی در ۱۰۳۸ هـ .ق است.
یه شو بوشئوم روخئونه (سال ۱۳۵۸ )، لیله كوه مجموعه شعر گیلكی(سروده ۱۳۴۷ ، چاپ نخست ۱۳۵۸)، پل خشتی لنگرود (۱۳۵۸)، دكتر حشمت (تابستان ۱۳۶۸)،خونینه‌های تاریخ دارالمرز ( گیلان و مازندران ) پژوهشی تاریخی ـ سیاسی چاپ ۱۳۷۰.
محمود پاینده در ۲۸ آبان ماه سال ۱۳۷۷ دارفانی را وداع گفت در حالی که همچنان در اندیشه نگارش آثاری چون « گیلان در شعر شاعران » و «مجموعه مقالات گیلان شناسی» بود. مزار محمود پاینده در وادی لنگرود، عاری از هرگونه نشانی است. سال‌های ماضی، مزار وی تابلوی آهنی حاوی تصویر پاینده داشت که آن هم برداشته شد!
نظر شما