خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- محمد پورعلم : «درجه بندی سنی فیلم ها»؛ طرحی که در آغاز اجرایی شدن، برخی سینماگران را به خاطر احتمال افزایش ممیزی بر فیلم ها نگران کرده بود حالا به درخواست دادستانی از دیوان عدالت اداری و به گمان احتمال کاهش ممیزی فیلم ها به تعلیق درآمده است.
خبر تعلیق طرح «درجه بندی سنی فیلم ها» را جمعه شب یک فعال فرهنگی به نقل از منابع به گفته او موثق اعلام کرد. «سعید الهی» روی آنتن زنده برنامه سینمایی هفت و در حالی که تا آن زمان هیچ یک از نهادهای مسئول، خبری در این باره منتشر نکرده بودند، گفت: «از آنجا که این دستورالعمل با وجود مفید بودن برای برخی آثار سینمایی، متاسفانه به دلیل تضاد با قوانین فرهنگی کشور، مجوز تولید آثاری با موضوعات اباحه‌گری، روابط ناسالم اخلاقی و ترویج خشونت تلقی می‌شود، دیوان عدالت اداری به همین دلیل در تاریخ شانزدهم مهرماه امسال، حکم به توقف موقت اجرای آن داده است.»
این فعال رسانه ای در ادامه به تشریح حکم دیوان عدالت اداری پرداخت و گفت: «با ابلاغ این حکم قضایی و دلایل و مدارک پیوست، سازمان سینمایی تا تصحیح محتوای آثار سینمایی که به نظرم اراده چندانی برای کنترل ساخت آنها وجود ندارد و نیز رفع موانع قانونی در بخش تعزیرات و مجازات‌های در نظر گرفته شده، حق صدور و اجرای چنین شیوه‌نامه‌ای را ندارد.»
او در توضیح علت ورود نهاد قضا به درجه بندی سنی فیلم های سینمایی گفت: «ورود قوه قضاییه و دادستانی کل کشور به این گونه موارد تنها ناشی از بی‌تفاوتی و انفعال مدیران سازمان سینمایی به دیدگاه منتقدانی است که دغدغه مدیریت فرهنگی و حوزه راهبردی دارند و به دلایل مختلف کمتر به آنها در عرصه مشاوره و همفکری توجه می‌شود.»
«درجه بندی سنی فیلم ها» موضوعی است که در سال های گذشته، همواره محل بحث بوده اما تازه ترین تحولات در این حوزه به دوران مدیریت «محمدمهدی حیدریان» بر سازمان سینمایی بازمی گردد. زمانی که آیین نامه اولیه این طرح شهریورماه سال 97 و به مناسبت روز ملی سینما رونمایی شد. اجرای این آیین نامه اما با فراز و فرودهایی همراه شد تا نوبت به دوران سرپرستی و پس از آن ریاست «حسین انتظامی» بر سینما رسید. در این زمان بود که آیین نامه اولیه مورد بازبینی قرار گرفت و 10 اردیبهشت امسال ابلاغ شد. چندماه بعد وقتی حسین انتظامی نخستین نشست خبری خود در مقام رئیس سازمان سینمایی را برگزار کرد، با پرسش های متعددی درباره اما و اگرهای اجرای طرح «درجه بندی سنی فیلم ها» روبرو شد اما به همه آن ها پاسخی قاطع داد: «آن ها که با سابقه و روحیه من آشنایند می دانند این طرح قطعا به اجرا در خواهد آمد.»
در آن زمان سخنان رئیس سازمان سینمایی نشان از عزم جدی این نهاد برای اجرای طرح مذکور بود، اما در این میان پرسش هایی جدی هم مطرح بود. شبستان پیش از این در گزارشی با عنوان «درجه بندی سنی فیلم ها و فرهنگی که باید از نو ساخت» به تشریح تعدادی از مهمترین این پرسش ها پرداخته است که یکی از آن ها، «چگونگی تاثیر اجرای طرح بر ممیزی فیلم ها» است. به این معنا که آیا با ایجاد شورای سومی علاوه بر شورای پروانه ساخت و پروانه نمایش، ممیزی بر فیلم ها افزایش خواهد یافت یا کاهش. در آن زمان گفتیم که «با وجود این که رئیس سازمان سینمایی از رویکرد متفاوت «شورای پروانه نمایش» و شورای «درجه بندی سنی سخن می گوید اما باید توجه داشت که ممیزی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ساختار مشخص و فیلترهای خود را دارد. شورای پروانه ساخت و شورای پروانه نمایش، فیلم ها را در دو مرحله - پیش از آغاز فیلمبرداری و پس از تدوین نهایی- مورد بررسی قرار می دهند. حال قرار است مرحله ای تازه به مراحل پیشین افزوده شود که طی آن درجه بندی سنی فیلم مشخص شود. پرسشی که در این جا مطرح می شود محل قرار گیری «شورای درجه بندی سنی» در ساختار ممیزی است. آیا این شورا پس از آن که فیلم پروانه نمایش دریافت کرد درجه بندی سنی آن را مشخص می کند یا پیش از آن؟
این پرسش از آن جهت اهمیت دارد که تاکنون یکی از موارد توقیف فیلم های سینمایی و ممانعت از اکران عمومی آن ها، موارد اخلاقی فیلم بوده است؛ به این معنا که فیلم برای تماشای کودکان مناسب نبوده است. به طور مثال فیلم «خانه پدری» کیانوش عیاری به خاطر یک سکانس از پرده سینماها دور مانده است. در این سال ها با اصرار کارگردان بر حفظ این سکانس و تاکید وزارت ارشاد بر عدم نمایش این سکانس، اکران «خانه پدری» به بن بست رسیده است.
بنابراین شاید بتوان امیدوار بود بخشی از «ممیزی» فیلم ها با اضافه شدن ساختار «درجه بندی سنی فیلم ها» متحول شود و فیلم هایی با مضامین نامناسب برای گروه های سنی پایین تر، به جای توقیف با محدودیت سنی نمایش روبرو شوند.»
حال که چندماهی از آن زمان می گذرد، شورای درجه بندی فیلم های سینمایی معرفی شده و فیلم ها با اعمال محدودیت سنی روی پرده می روند اما تعلیق طرح به درخواست دادستانی و به دستور دیوان عدالت اداری، از مسیر پرچالش پیش روی سازمان سینمایی در مسیر اجرای درجه بندی سنی فیلم ها خبر می دهد؛ «طرحی که در آغاز اجرایی شدن، برخی سینماگران را به خاطر احتمال افزایش ممیزی بر فیلم ها نگران کرده بود، حالا به درخواست دادستانی از دیوان عدالت اداری و به گمان احتمال کاهش ممیزی فیلم ها به تعلیق درآمده است.»
مخالفان اجرای طرح درجه بندی سنی، سازمان سینمایی را به عدم تعامل با منتقدان طرح و بی توجهی به نظرات کارشناسی آن ها متهم می کنند. به زعم ان ها اجرای درجه بندی سنی فیلم ها به شکل کنونی آن، بهانه ای برای فیلمسازان شده تا به موضوعات نامتناسب با ارزش های دینی و انقلابی بپردازند. یکی از این منتقدان «سعید مستغاثی» است که در برنامه سینمایی هفت، در این باره گفته: «وضعیت سینمای ما امروز به جایی رسیده که گویی فراموش کرده‌ایم که سینمای انقلاب چه بود و چرا با سینمای قبل از انقلاب مخالفت می‌شد. ما این فرموده امام که هنر دمیدن روح تعهد در انسان‌ها می‌دانستند را از یاد برده‌ایم. فراموش نکنیم که سینمای ایران به خاطر پاک بودن از روابط غیراخلاقی و خشونت در سطح جهان به عنوان یک سینمای انسانی پرآوازه شد. اگر به همان مقصد سینمای انقلاب و حضرت امام برگردیم، اصلا نیازی به درجه‌بندی سنی فیلم‌ها نخواهیم داشت.»
به نظر می رسد آن چه این منتقد سینما مطرح می کند، نقطه ثقل اختلاف موافقان و مخالفان درجه بندی سنی فیلم های سینمایی به شکل کنونی آن باشد. این که «اگر به همان مقصد سینمای انقلاب و حضرت امام برگردیم، اصلا نیازی به درجه‌بندی سنی فیلم‌ها نخواهیم داشت.»
شبستان پیش از این، در دهم اردیبشت ماه همزمان با ابلاغ اصلاحیه آیین نامه درجه بندی سنی فیلم های سینمایی در گزارشی با عنوان «تماشای این فیلم برای شما مناسب نیست!» به سابقه اجرای چنین طرح هایی در سینمای جهان و چالش های پیش روی آن در ایران پرداخت. در آن گزارش آمده است: «در کشور ما اما درجه بندی سنی فیلم های ایرانی به نسبت موضوعی تازه است. پیش از انقلاب، تلویزیون فیلم های نامناسب برای کودکان را در ساعات پایانی شب و با علامت هشدار نمایش می داد اما پس از انقلاب ممیزی فیلم های نمایش داده شده در سیما به گونه ای بود که دیگر لزوم درجه بندی سنی احساس نمی شد.
در سینما اما ماجرا تفاوت داشت؛ به طوری که در دهه 70 و سال های آغازین دولت اصلاحات، موجی از فیلم های اجتماعی با مضامین مربوط به چالش های جوانان و زنان، در سینماها به نمایش درآمد. این جا بود که درجه بندی سنی فیلم ها به طور جدی موضوعیت پیدا کرد و بحث در این زمینه داغ شد. با فروکش کردن این موج در سال های بعد اما، درجه بندی سنی فیلم ها به طور جدی پیگیری نشد و تنها گاه و بیگاه صدای اعتراضی درباره محتوای فیلم ها و مناسب نبودن آن ها برای خانواده ها شنیده شد.
مشاهده کنش و واکنش اجتماعی-سیاسی این سال ها در زمینه رده بندی سنی فیلم ها، این ذهنیت را تقویت می کند که گویا مسئولان سینمایی اصرار داشته اند همه فیلم ها مناسب همه گروه های سنی باشد. در سال های اخیر اما لزوم «درجه بندی سنی فیلم ها» بارها از زبان مسئولان سینمایی شنیده شد. همین سال گذشته بود که ابراهیم داروغه زاده، به انتقاد تند حجت الاسلام نصرالله پژمان فر از فیلم های روی پرده، واکنش نشان داد.
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس آن زمان گفته بود: «پژمانفر آن زمان گفته بود: فیلم‌های کمدی که محتوای مستهجن و نامناسب دارند به یک فیلم و دو فیلم هم ختم نمی‌شود و این فیلم‌ها روز به روز گیشه سینماها را بیشتر پر می‌کنند و موجب نگرانی‌های زیادی شده‌اند؛ گاهی حتی خانواده‌ها از اینکه با محارم خودشان به سینما بروند و این گونه فیلم‌ها را تا انتها ببینند، حیا می‌کنند.»
معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی هم در پاسخ ساحت سینمای ایران را از این گونه نسبت ها مبری دانست و گفته: «خطوط قرمز ما از همه دنیا پررنگ تر است بنابراین نباید با دخالت دادن سلیقه های شخصی این محدودیت ها را بیشتر کنیم. باید توجه داشت خط قرمزهای ما از بسیاری کشورهای اسلامی هم بیشتر است، پس وقتی فیلمساز ما این خطوط کلی را رعایت می کند مقداری هم باید به سلیقه مخاطب احترام گذاشت.»
داروغه زاده اما به این نکته هم تاکید کرده که «هر فیلمی برای هر مخاطبی مناسب نیست. به این معنا که ممکن است فیلمی ساخته شود که به معضلی اجتماعی می پردازد و به همین خاطر مناسب رده سنی کودک و نوجوان نباشد».
حال که اجرای درجه بندی سنی فیلم ها به طور موقت به تعلیق درآمده، بار دیگر شاهد صف آرایی دو دیدگاهی هستیم که نمونه آن در سطور بالا ذکر شد. شبستان پیش از این با اشاره به درگیری لفظی حجت الاسلام نصرالله پژمانفر و ابراهیم داروغه زاده در گزارشی با عنوان «از انتقاد تند نماینده مجلس به فیلم های کمدی تا واکنش جالب معاون نظارت و ارزشیابی» به تحلیل سخن دو طرف پرداخت. در پایان آن گزارش آمده: استفاده از «مستهجن»، «ابتذال» و کلماتی از این دست شاید از دهه 70 در ادبیات فرهنگی ایران پررنگ شد. از آن زمان تاکنون بحث بر سر ارزش های اخلاقی جامعه و چگونگی بسط آن در تولیدات فرهنگی، همواره موضوع داغ میان مسئولان فرهنگی و منتقدان آن ها بوده است.
انتظار پایان یافتن بحث مستهجن بودن یا نبودن فیلم های کمدی با رد و بدل شدن سخنان تند رسانه ای نماینده مجلس و معاونت نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی، امری بیهوده است چراکه این مساله سال هاست محل مناقشه گروه های تاثیرگذار در حوزه فرهنگی است. از یک سو قانون گذاران و ناظران رسمی و غیررسمی حضور دارند و از سوی دیگر مجریان قانون. گروه اول به خاطر جایگاه خود تنها از باید ها و نبایدها سخن می گویند و گروه دوم هم به خاطر جایگاه خود لاجرم از راهکارها و محدودیت ها. باید پذیرفت که چرخه کنش و واکنش این دو گروه پایانی ندارد اما در این میان شاید گفتگو و مفاهمه درباره شرایط و مقتضیات زمان و جامعه و تاثیر آن بر تولیدات فرهنگی، نسبت به بحث موجود، راهگشا باشد.»
راهکاری که به نظر می رسد نه تنها هنوز راهگشاست که تنها راه پیش روی ماست.
نظر شما