خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ قبل از هجوم سراسری ارتش عراق به سرزمين ايران اسلامی از فروردين 1359 به طور متناوب شهر مهران و حومه آن با خمپاره و توپخانه هدف حمله قرار می‌گرفت. در آن هنگام شهر مهران و 15 روستای اطراف آن حدود 176 هزار نفر جمعيت داشت، اما پس از مداومت و شدت نسبی حملات دشمن، از ارديبهشت 1359 تخليه شهر به تدريج شروع شد. به مرور زمان به دليل خالی شدن شهر از سكنه و تحركات نيروهای دشمن در نقاط مختلف مرز، واحدهايی از تيپ اسلام‌آباد (ارتش) برای حفظ و تأمين منطقه اعزام شدند.
پس از استقرار نيروهای تيپ اسلام آباد در خط مرزی اين منطقه و اجرای آتش متقابل (هر چند ضعيف) عليه دشمن، آتش عراق قطع شد و مردم به شهر بازگشتند. بعد از مدتی تيپ 84 خرم آباد جايگزين يگان قبلی در منطقه گردید. مدتی از استقرار اين يگان نگذشته بود كه آتش دشمن مجدداً آغاز گشت و به تدريج به آتش دو طرفه مبدل شد.
20 شهریور سال 1359، ارتش عراق «میمک» را اشغال کرد و هم‌زمان شهر مهران را زیر آتش توپخانه قرار داد و به تدریج آتش خود را تشدید کرد. هفت روز بعد، دشمن یک درگیری در پاسگاه‌های «زالوآب» و «رضاآباد» ایجاد کرد و نهایتاً عقب رفت اما مجدداً در 29 شهریور همان سال یک ستون نظامی از نیروهای دشمن که از طرف شهر «زرباطیه» به طرف «پاسگاه دراجی» و ارتفاعات 303 حرکت کرده بودند، در این منطقه مستقر شدند. هم‌زمان با هجوم سراسری در روز 31 شهریورماه سال 1359 نیروهای عراق از چند محور به خاک جمهوری اسلامی حمله کردند و ضمن درگیری و تصرف پاسگاه‌های بهرام‌آباد و فرخ‌آباد، به طرف شهر حرکت کردند. نیروهای نظامی خودی نیز با به جای گذاشتن تجهیزات خود عقب‌نشینی کردند.
ارتش عراق در ادامه حملات خود، 12 مهرماه سال 59 در حالی‌که تعدادی از مردم هنوز در مهران بودند وارد این شهر شد. سرانجام نیروهای عراقی ارتفاعات شمالی (کوه‌گچ، زالوآب، کولک، زیل) و ارتفاعات جنوبی (قلاویزان، حمرین) و ارتفاعات شرقی (چکه‌موسی، چکه‌قمر، گره‌بور) و شهر مهران را تصرف کرد و در مستقر شدند.
بعد از آزادی خرمشهر، ارتش عراق از بیشتر مناطق اشغالی باقی‌مانده عملیات بیت‌المقدس و نیز شهر مهران و ارتفاعات مزبور عقب‌نشینی کرد و روی ارتفاعات شمالی و جنوبی شهر مهران در داخل خاک ایران مستقر شد.
بدین ترتیب اولین اشغال مهران پایان یافت، اما این منطقه همچنان زیر دید و تیر دشمن بود و شهر وضع عادی نداشت و در حالی که تقریباً به طور مداوم آماج آتش خمپاره عراقی‌ها بود، از برخی منازل حومه آن به عنوان پایگاه‌های تدارکاتی و پشتیبانی دیگر مقرهای نظامی استفاده می‌شد.
طرح عمليات والفجر3
با توجه به مختصات جغرافيائی منطقه و اهميت استراتژيک آن، عمليات به ترتيب در سه محور زالوآب و نمه‌كلان‌بو، دشت مهران و قلاويزان، به منظور تأمين اهداف از پيش تعيين شده، طراحی شد. در اين عمليات نيروی زمينی ارتش جمهوری اسلامی، با استعداد يک تيپ زرهی ( كه در خط داشت ) و يک گردان نيروی پياده و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به استعداد 3 لشكر، 2 تيپ ، يک تيپ منهای پياده و يک تيپ زرهی، به صورت ادغامی وارد عمل شدند.
شرح عملیات
عملیات ساعت۱۱ هفتم مردادماه سال ۱۳۶۲ با رمز « یا فاطمه‌الزهرا(س) » آغاز شد. محور شمالی عملیات قبلاً جاده ۴۹۰ با غافلگیری تا پشت نمه کلان‌بو کشیده شده بود و تعدادی قاطر جهت ترابری یکروزه تا تکمیل جاده منظور شده بود. با شروع عملیات در این محور، شب اول ارتفاعات نمه کلان‌بو تصرف و تأمین شد و برای شب دوم جاده ۴۹۰ (که در رابطه با عقبه نیروهای خودی نقشی تعیین کننده و سرنوشت‌ساز داشت) با ماشین‌آلات مهندسی، کامل شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
در محور میانی (دشت مهران) از پاسگاه دوراجی تا فرخ‌آباد، با پشت سر گذاردن جاده مهران ایلام، هدفها تأمین شد و سپس جهت پدافند خاکریز احداث شد. ضمناً ۶۰ تن از نیروهای عراقی نیز به اسارت درآمدند. در محور جنوبی علیرغم موفقیت‌های چشمگیر اولیه، از آنجا که فرصت لازم برای احداث خاکریز از یال قلاویزان به سمت فیروآباد (در دشت مهران) و از آنجا به فرخ‌آباد بدست نیامد، لذا اهداف این محور به طور صددرصد تأمین نشد.
در محور شمالی با توجه به اهمیت ارتفاعات زالوآب و کله‌قندی (که دومی مسلط بر تنگه میان تنگ است)، علیرغم اینکه کله‌قندی در محاصره نیروهای خودی قرار داشت، دشمن تلاش فراوان می‌کرد که به هر نحو که ممکن است کله‌قندی را از محاصره خارج کرده و بر روی آن استقرار یابد. بدین منظور دشمن نزدیک یک هفته به وسیله هلیکوپتر به نیروهای تحت محاصره خود با اسلینگ آذوقه و کمک می‌رساند. از سوی دیگر سعی وافر داشت که خط خودی را در دوراجی شکسته، با جناح چپ الحاق کند تا بدین وسیله صرف‌نظر از شکسته شدن محاصره کله‌قندی، با محاصره نمه‌کلان‌بو، تمامی موقعیت جناح شمالی عملیات را متزلزل کند و پس از آن محور میانی را از دشت مهران پس بزند. بر این اساس و با توجه به روند حرکت‌های دشمن، در محور « دوراجی » و « نمه کلان‌بو »، مقاومت چشمگیری به عمل آمد.
از سوی دیگر، دشمن یک گردان از نیروهای پیاده خود را به یکی از شیارهای پشت ارتفاعات منتقل کرده بود تا شب را در آنجا استراحت کنند و صبح با آغاز روشنائی هوا پاتک خود را با رعایت غافلگیری انجام دهند. در این میان، نیروهای شناسائی ایران به طور غیرمنتظره با حضور نیروهای عراقی در داخل شیار مواجه می‌شوند که بلافاصله موضوع به اطلاع یکی از یگان‌های سپاه می‌رسد و شیارها زیر آتش شدید خمپاره قرار می‌گیرد که در نتیجه، از نیروهای دشمن جز تعدادی انگشت شمار، جان سالم بدر نبرده و بقیه در داخل شیار به هلاکت می‌رسند.
نظر به اینکه مقاومت نیروهای دشمن در کله‌قندی نقشی مؤثر در امیدواری دشمن جهت انجام پاتک داشت، لذا پس از گذشت ۱۱ شب از محاصره نیروهای دشمن، حاج همت فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله(ص)، به منظور درهم کوبیدن مقاومت دشمن با نیروهای تحت فرماندهی خود اعزام شد و در همان شب بلافاصله وارد عمل شد و بدین شکل زائده حاصله از حضور دشمن پاکسازی شد. فرمانده دشمن در کله‌قندی، سرهنگ «جاسم یعقوب» بود که در هنگام اسارت جراحات متعددی برداشته بود و در حین انتقال به خطوط پشت جبهه به هلاکت رسید.
نتایج عملیات والفجر ۳
آزادسازی جاده ایلام مهران دهلران، آزادسازی ارتفاعات زالوآب و نمه کلان‌بو، آزادسازی دشت مهران،برقراری ارتباط جبهه‌های میانی و جنوبی از طریق دو جاده ایلام مهران دهلران.
خسارات وارده به دشمن و نیز غنائم بدست آمده سقوط یک فروند هواپیمای جنگی، سه فروند هلیکوپتر، ۱۰ انبار مهمات، سه دستگاه لودر و بلدوزر، ۱۶ قبضه خمپاره‌انداز، ۶۰ قبضه تیربار، ۳۳ دستگاه خودرو. همچنین بیش از ۷۰ دستگاه تانک و نفربر از دشمن منهدم شد. در میان غنائم ۱۵ دستگاه خودرو، پنج دستگاه لودر و بلدوزر، ۱۶قبضه خمپاره‌انداز، سه دستگاه تانک، بیش از ۱۸۰۰ قبضه تیربار، بیش از ۵۱ قبضه خمپاره ۸۰ و ۱۲۰ و مقادیر قابل توجهی سلاح و تجهیزات انفرادی به چشم می‌خورد. هنگام کمک‌رسانی دشمن به ارتفاعات زالوآب نیز -با هلیکوپتر صورت گرفت مقدار زیادی غنائم بدست آمد، همچنین ۵۰۰۰ نفر از نیروهای دشمن کشته و زخمی شده و ۵۰۹ نفر به اسارت درآمدند.
امروز پس از گذشته سال‌ها به مناسبت سی و نهمین سالگرد دفاع مقدس نمایشگاه رزمی و فرهنگی «گام‌های استوار» در منطقه عمومی بیدخت بیرجند با بازسازی عملیات والفجر 3 به یاد 33 شهید خراسان جنوبی که سال 1362 در این عملیات شهید شدند، برپا شده است که هر شب جمعیت بسیاری را به اینجا می کشاند.
انتخاب عنوان گام های استوار برای این نمایشگاه برگرفته از آیه « يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا إِن تَنصُرُوا اللَّهَ يَنصُركُم وَيُثَبِّت أَقدامَكُم » سوره محمد و بیانیه گام دوم انقلاب رهبری است که فرهنگ ایثار و شهادت، دفاع مقدس، ایستادگی در شرایط سخت را به نسل جوان انتقال می دهد.
بخشی از این نمایشگاه مربوط به عرصه‌هایی است که سپاه و بسیج انجام وظیفه می‌کنند که در این راستا 30 غرفه در زمینه اقتصاد مقاومتی، معرفی شهدا، جنگ نرم و فضای مجازی و دستاوردهای سایر ارگان‌های نظامی برپا شده است.
«فاطمه حیدری» یکی از مادران بیرجندی است که همراه خانواده برای بازدید نمایشگاه و بازسازی عملیات والفجر 3 به منطقه بیدخت آمده در گفتگو با خبرنگار شبستان با اشاره به اینکه دفاع مقدس گواه ایستادگی مردم ایران در برابر هرگونه تعدی و تجاوز دشمنان به میهن اسلامی است، می گوید: تنها چیزی که آن زمان بین نیروهای رزمنده وجود داشت، ایمان و اعتقاد قلبی شان بود.
وی با ابراز خرسندی از غرفه‌ای که یادآور دلاوری‌های بانوان درهشت سال دفاع مقدس است، می‌افزاید: دیدن و بازسازی عملیات والفجر 3 در این نمایشگاه بسیار تاثیرگذار است در واقع همان‌طور که از قدیم گفته‌اند شنیدن کی بود مانند دیدن.
«محمد علی محسنی» یکی از پدران این شهر است که همراه دختر و پسرهایش در حال تماشای غرفه‌های نمایشگاه گام های استوار است، می گوید: واقعا اینجا می بینیم که رزمندگان در سنین مختلف به جبهه ها رفتند و از تمامیت ارضی کشور در مقابل حمله نظامی رژیم بعث دفاع کردند.
وی ادامه می دهد: به دست اندکاران برگزاری این نمایشگاه خداقوت می گویم چرا که خاطرات دفاع مقدس و هشت سال جنگ تحمیلی را برای نسل کنونی جامعه زنده کردند.
محسنی با بیان اینکه امروز خیلی‌ها می گویند اگر جنگ شود جوانان نمی توانند در مقابل دشمن بایستند در صورتی که اینطور نیست، تاکید می‌کند: شهدای مدافع حرم در جنگ با داعش و دفاع از حریم حرم و ولایت با تأسی به رشادت سربازان هشت سال دفاع مقدس نشان دادند که باز هم در خط اول جبهه روبه روی دشمن می ایستند.
این نمایشگاه رزمی و فرهنگی از ابتدای مهرماه به مدت یک هفته از ساعت 16 پذیرای بازدید کنندگان است و نمایش رزمی با بازسازی عملیات والفجر 3 بعد از نماز مغرب و عشاء ساعت 18:30 اجرا می‌شود.
گفتنی است در بیرجند از 4 سال پیش اجرای این گونه رزمایش ها شروع شد و تاکنون عملیات های محرم و مسلم بن عقیل، عملیات والفجر 2 و امسال عملیات والفجر 3 در منطقه بیدخت بیرجند بازسازی شده است.
نظر شما