به گزارش خبرگزاری شبستان در این نشست استاد محمد علی معلم دامغانی، مختار علیزاده و مهدی علیزاده از مسئولان فرهنگستان هنر به همراه حسین محمودی مدیر پژوهش‌های رسانه‌ای دفتر آیت‌الله جوادی آملی، حسین‌علی سعدی، مدیر گروه فقه و حقوق دانشگاه امام صادق، حسین نواب مدیر مدرسه اسلامی هنر در قم، کمیل حیدرلو مدیر نظارت و ارزشیابی صدا و سیما، سید علیرضا سجادپور، مدیر کل نظارت و ارزشیابی سینمای کشور از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، رضا اسلامی، نماینده دفتر تبلیغات اسلامی و پژوهشگاه فرهنگ و هنر قم، ابوذر عبادی ، رییس کارگروه فرهنگ و هنر نهاد ریاست جمهوری، میر علیرضا دریابیگی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی و دبیرگروه مبانی فقهی هنر حضور داشتند.
این نشست در راستای تشکیل گروه مبانی فقهی هنر در فرهنگستان هنر برگزار شد و هدف از آن دستیابی به آیین‌نامه‌های مدون اجرایی و همسان سازی در مراکز فرهنگی و هنری است.
نمی‌خواهیم جوازی خاص برای آن‌چه حرمت یا حلمیت دارد، صادر نماییم
در آغاز این نشست ،محمد علی‌معلم دامغانی، رییس فرهنگستان هنر حضور جمعی از علما و صاحب‌نظران حوزه فرهنگ و هنر را قدمی مبارک برشمرد و اظهار داشت: «من در ابتدا به طرح مسئله‌ای که سالیان درازی است موضوع هنر و حوزه‌است؛ اشاره می‌کنم و آن اینکه ما در اینجا نمی‌خواهیم جوازی خاص برای آن‌چه حرمت یا حلمیت دارد، صادر نماییم؛ اتفاقا در تمام این‌سال‌ها با این نوع اندیشه در سازمان‌های مختلف مانند صدا و سیما ، وزارت فرهنگ و مواردی از این دست مخالفت کردیم.»
وی در همین زمینه ادامه داد :« دست‌اندکاران این حوزه خصوصا موسیقی، سینما و هنرهایی از این دست مصادیقی را عنوان می‌کردند و متاسفانه پاسخ روشن و شفافی در بود و نبود و کیفیت این مباحث را طلب می‌نمودند؛ پاسخ ما نیز در این سال‌ها به این موارد همیشه این بود که ما در فقه تشیع ، عالمانی را داریم که در اصناف هنر و مصادیق آن ، جواز صادر می‌نمایند و اگر جامعه با مشکلی مواجه شد آن جواز را صلب یا حذف خواهند کرد یعنی فقه ما با وجود چنین عالمانی، یک فقه زنده و پویاست.»
علی معلم در خصوص فقهای اسلامی تصریح کرد:« فرمان جامعه به دست گروهی است که در باب حلمیت و حرمت از تسلط خود در دانش استفاده میکنند و در جایگاه خود مسئله را حل می‌نمایند».
رییس فرهنگستان هنر به مسائلی که بین هنرمندان و حوزه به شکل سئوال مطرح می‌شود اشاره کرد و افزود:«اگر به بسیاری از مسائلی که به صورت سئوال میان هنرمندان و علمای حوزه مطرح می‌شود به صورت علمی پاسخ داده شده و حل شود؛ ما می‌توانیم به نتایج درستی دست یابیم.»
استاد معلم ادامه داد:«بیان مباحث و روشنی موضوع در این عرصه، به هنرمندان کمک می‌کند که توانمندتر در این عرصه حضور داشته و عمل نمایند؛ همچنین اهل معرفت و امر و نهی نیز می‌توانند به استفاده از خیری که خدای تعالی برای آدم آفریده سفارش کنند که اگر ما این بهره را نبریم، گاهی دشمن از آن بهره‌های شایان می‌برد و برخی از مسایل در این حوزه ایجاب می‌کند که ما در آن تجدید نظر نموده و با دقت و تعمق بیشتری به آن بپردازیم.»
پس از استاد معلم، حجت‌الاسلام مهدی علیزاده، مشاور رییس فرهنگستان هنر درباره لزوم شکل گیری گروه فقهی هنر تصریح کرد:« ما در این حوزه خلاءهایی را در کل مجموعه قوانین جاری در حوزه هنر مانند موسیقی ، سینما ، تئاتر، تجسمی و غیره احساس کردیم. البته می‌دانیم دستگاه‌های نظارتی و ممیزی مانند صدا و سیما، وزارت فرهنگ که در این حوزه فعالیت میکنند دارای مجموعه قوانینی نیز هستند؛ اما این قوانین در برخی اوقات دارای جامعیت نیست و در برخی اوقات نیز به صورت سلیقه‌ای اعمال می‌شود».
وی به دستور مقام معظم رهبری در خصوص الگوسازی ایران اسلامی در چشم‌انداز 1404 اشاره کرد و افزود:«ما به دلیل همین تأکیدات و نگاه فقهی به موضوعات هنری، از دستگاه‌های متولی امر نظارتی، پژوهشی و قانون‌گذاری دعوت کردیم تا به عنوان متولیان امر، کاستی‌های موجود را بررسی وارزیابی نموده تا به قوانین یکدستی برای اجرایی شدن، دست یابیم.»
مدیر پژوهش‌های رسانه‌ای دفتر آیت‌الله جوادی آملی تشکیل این جلسه و رسیدن به اجماع را در این حوزه کاری بسیار شایسته دانست و افزود:«ما به دنبال تحولات فرهنگی که در این سال‌های پس از انقلاب داشتیم، باید حرکت‌های پژوهشی و نظارتی نیز داشته باشیم اما باید بدانیم اگر تدابیری در جهت عملیاتی شدن و کاربرد آن در مقاطع مختلف صورت نگیرد، صرفا این نشست‌ها در حکم نظری خود باقی خواهد ماند؛ بدون آن‌که کاربردی داشته باشد.»
وی در همین زمینه ادامه داد: «با این نگرش بنیاد بین‌المللی اِسراء که زیر نظر استاد جوادی آملی فعالیت می‌کند، به مباحث نظری در خصوص هنر و سینما در شهر قم پرداخته و نشست‌های تخصصی را نیز برگزار می‌کند. به عنوان مثال بررسی مباحث نظری هنر با توجه به مسایل فقهی آن در سینما یکی از نشست‌های تخصصی است که در این بنیاد مورد پژوهش قرار گرفته است.»
حجت‌الاسلام محمودی نگرش کلان در تمامی ابعاد و مسایل هنر به همراه عملیاتی کردن این مباحث را بسیار مهم دانست و افزود:« استاد جوادی آملی خود نگرش بسیار جامعی نسبت به حوزه هنر داشته و ما می‌توانیم از حمایت‌های نظری ایشان نیز بهره‌مند شویم.اگر بتوانیم مسایلی را که در این حوزه وجود دارد در جامعه عملیاتی کنیم و از مباحث نظری گام فراتری را برداریم ما نیز از این امور استقبال می‌کنیم.»
فقه تصاویر الکترونیک یکی از مسایل مطرح امروز است
حجت‌الاسلام حسین علی سعدی، مدیر گروه فقه و حقوق دانشگاه امام صادق (ع) نیز از دیگر اعضای حاضر در این نشست رسیدگی به امور فقهی هنر را امری مهم و عملیاتی کردن مباحث فقهی هنر را ضروری برشمرد و اظهار داشت:« ما به دلیل آن‌که خلاءهایی را در این زمینه احساس می‌کردیم، طیف وسیعی از پژوهش‌ها را در حوزه مباحث نظری هنر در دانشگاه امام صادق (ع) به نمایندگی از آیت‌الله مهدوی کنی انجام دادیم.»
وی همچنین از برگزاری همایش‌هایی در این زمینه یاد کرد و افزود:« یکی از مسایلی که امروزه مطرح است در خصوص «فقه تصاویر الکترونیک»است؛ زیرا فقهی که در مباحث مربوط به تصویر وجود دارد با فقهی که در خصوص تصاویر سه بعدی مطرح می‌شود، متفاوت است به همین دلیل چالش‌هایی برای اجرایی شدن مباحث فقهی نیز مطرح است.»
این استاد دانشگاه ادامه داد:« ما باید روش‌هایی مبتنی بر ارزش‌ها داشته باشیم و از دوباره کاری پرهیز نماییم.در این راه باید تمامی نهادها و سازمان هایی که کار جدی انجام داده اند همکاری نمایند.»
حسین سعدی رسیدن به اجماع را از طریق حضور علما در کنار متخصصین امری لازم و ضروری بر شمرد و با اشاره به اظهارات علی معلم افزود:«ما نباید گرفتار دام مشروع سازی شویم، بلکه باید به دنبال نظام سازی باشیم.»
حسین نواب، مدیر مدرسه اسلامی هنر در قم نیز در ادامه نشست در خصوص فعالیت هایی که این مدرسه به انجام می رساند گفت: «یکی از ماموریت های مدرسه اسلامی هنر، پژوهش در خصوص مباحث نظری است به همین جهت ما گروه «فقه هنر»را در این مدرسه راه اندازی کردیم.»
وی در همین زمینه افزود:« همچنین متوجه شدیم که طلبه های هنرمند در خصوص ورود در برخی هنرها دارای دغدغه‌هایی هستند و این دلیل دیگری برای راه اندازی گروه "فقه هنر" در قم بود.»
حسین نواب افزود: «ما در سال گذشته به مسایلی که در خصوص فقه مجسمه سازی و تجسمی وجود داشت؛ پرداختیم و کلیه اطلاعات آثاری را که از ابتدای انقلاب تا کنون وجود داشت، جمع آوری و سپس مورد بررسی قرار دادیم.»
وی در همین زمینه اضافه کرد:«در این زمینه ما به نظرات هر کدام از علماء نیاز داشتیم تا به یک رای واحد و در حقیقت به یک اجماع کلی دست یابیم.»
وی در همین زمینه تصریح کرد:« ما به دنبال شفاف ساختن سئوال و صورت مسئله بودیم و به این ترتیب مشکلات را شناسایی کردیم. سعی ما این بود تا از رای هنرمندان متخصص نیز استفاده نماییم.»
وی پیشنهاد کرد تا برای جلوگیری از دوباره کاری، از تحقیقات حوزه مباحث نظری که منتج به نتایج راهبردی در این امر است، استفاده شود.
کمیل حیدرلو مدیر نظارت و ارزشیابی صدا و سیما، یکی دیگر از حاضران در این نشست در باره آیین‌نامه‌های درون سازمانی گفت:« ما در دستگاه های اجرایی کشور که در باره مسایل فرهنگی و هنری فعالیت می‌نمایند، کارهایی در درون سازمان به انجام دادیم که به صورت آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های درون سازمانی از آن بهره‌مند می‌شویم.»
وی در همین زمینه تصریح کرد:« به عنوان مثال سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران یکسری کارهایی را در زمینه موسیقی به انجام رسانده و یا سازمان صدا و سیما نیز آیین نامه های اجرایی را در این زمینه تدوین نموده است اما این آیین نامه‌ها همه درون سازمانی است. سازو کارها و شیوه های راهبردی که درون بخشی است و در شیوه عملکردی آن از الگو‌های اجرایی به عنوان مبانی نظری استفاده می‌شود اما باید اذعان داشت که هیچکدام از این دستورالعمل‌ها به قانون منتج نشده است و بنابر این هیچ نظارتی بر آن صورت نمی‌گیرد.»
وی همچنین پیشنهاد داد تا از قوانین موجود و دستورالعمل‌هایی که وجود دارد، استفاده شود و از تلاش و موازی کاری در این امر پرهیز شود.
موضوعی که ما در پیش رو داریم آن‌قدر گسترده است که گاهی نمی‌دانیم از کجا آغاز نماییم
سید علی رضا سجادپور، مدیر اداره نظارت و ارزشیابی معاونت سینمایی وزارت ارشاد به گستردگی مباحثی که در این حوزه وجود دارد اشاره کرد و گفت:«موضوعی که ما در پیش رو داریم آن‌قدر گسترده است که گاهی نمی‌دانیم از کجا آغاز نماییم و مباحث ما به کجا ختم می شود.»
وی در خصوص هنرهایی چون موسیقی و سینما خاطر نشان شد:«اگر بخواهیم بگوییم که چه هنرهایی بیش از سایر رشته‌های هنری درگیر این مسایل هستند باید از موسیقی ، سینما و تئاتر آغاز کنیم البته هنرهای تصویری و موسیقی از گستردگی زیادی برخوردار است و بقیه هنرها از این دو هنر عقب‌ترند البته به زعم من باید در این امر رُمان را نیز در نظر داشته باشیم.»
این مقام مسئول در وزارت فرهنگ و ارشاد ادامه داد:« بحث ما در وزارت فرهنگ نداشتن آیین نامه نیست چون ما دارای آیین نامه های خوبی هستیم که حتی به لحاظ جمله بندی، بسیار فصیح و زیباست. ضمن اینکه بسیاری از مسایلی که امروزه به عنوان مسایل مدرن به آن می پردازند از جمله مباحثی است که سی سال قبل مورد بررسی و توجه قرار گرفته است.»
سجادپور در خصوص مسایل تاثیر گذار در هنر سینما ادامه داد:« ارکان تاثیر گذار در سینما ابتدا سیاستگذاران و مدیران هستند؛ بعد هنرمندان و در انتها عقبه تبلیغاتی قرار دارند و این هم به دلیل گرانی هزینه ساخت یک فیلم است و سینما در واقع هنری است که هنرمند در لایه‌های پنهان آن قرار می‌گیرد. اما در هنرهای دیگر مانند حوزه تجسمی و ... به این شکل نیست؛ یعنی هنرمند است که تصمیم می‌گیرد چه چیز را خلق نماید.»
سپس وی به تشریح وضعیت فیلمسازی در کشور و بانک فیلمنامه های پرداخت و گفت :« سال گذشته ما ده هزار فیلمنامه در بانک اطلاعاتی خود داشتیم، ولی تنها برای 120 فیلم مجوز ساخت صادر شد؛ که البته با تولید این مقدار ما به مقام نهم در جهان دست یافتیم.»
مدیر کل نظارت و ارزشیابی وزارت فرهنگ به وجود هنرمندان مذهبی در عرصه‌های هنری اشاره داشت و تصریح کرد:« ما باید وجود هنرمندان متعهد و مذهبی را در مسایل هنری جدی بگیریم. چراکه در بسیاری اوقات مبانی فقهی هنر بدون حضور هنرمند متعهد اجرایی نخواهد شد. »
وی در پایان صحبت‌های خود تصریح کرد:« شاید باید سیاستگذاری‌های خود را متناسب با شرایط زمانی انجام دهیم.»
مبانی فقه هنر تحت عنوان مبانی عام است
سپس مختار علیزاده ، معاون پژوهشی فرهنگستان هنر در سخنانی به ارائه دیدگاه‌های خود پرداخت و گفت: «مبانی فقه و خود فقه دو چیز متفاوت است؛ فقه علمی است که در خصوص فعل مکلف و احکامی که به فعل مکلف مربوط می‌شود ؛ مسایلی را در بر می‌گیرد که مربوط به خود فقه می‌شود. در عین حال که هم موضوع فقه است و هم شامل احکام «تکلیفی»و «وضعی»می‌شود که دارای مبانی عام و خاص است؛ که مبانی فقه هنر تحت عنوان مبانی عام است.»
وی افزود: «ما در اینجا می‌خواهیم از طریق علم اصول به هنر بپردازیم که در طی زمان کم کم می‌توانیم آن را تمیز داده و درباره آن فکر کنیم».
علیزاده به اموری که مجتهدین در این زمینه می‌پردازند اشاره و اظهار داشت:« سئوالی در این جا مطرح می‌شود این است که یک هنرمند چگونه می‌تواند تئاتر، موسیقی ، سینما و ... حضور پیدا کند و در عین حال مجتهد هم باشد. کار مجتهد به اصطلاح توجه کردن به فعل مکلف در برابر خداوند سبحان است و خود را مسئول صحت و سقم آن فعل می‌داند. فقه هم از حیث موضوع هیچ ارتباطی با هنر ندارد و اگر چنانچه همان فعل مکلف به میان بیاید یک فقیه حق دارد که نسبت به آن فعل اجتهاد کند.»
وی سپس به طرح مسئله در موضوع هنر پرداخت و گفت: «یکی ا ز راه‌های ورود به این مسایل توجه به موضوع خود هنر است. هنر و فقه چه موضوعی است و چه نسبتی با یکدیگر دارند. یکی از استادان من اعتقاد دارد که موضوع هنر معلوم حضوری است و موضوع فقه نیز معلوم حضوری است ؛ ولی یکی در ظاهر و یکی در معارف و باطن است.»
معاون پژوهشی فرهنگستان هنر با طرح سئوالاتی در خصوص موارد مواجهه با حکمت هنر اسلامی خاطر نشان کرد:« آیا ما می‌توانیم حکمت هنر اسلامی داشته باشیم؟ اگر داشته باشیم موضوع آن چیست و ما چگونه با حکمت آن مواجه هستیم و این‌ها دشواری‌هایی است که در این راه داریم.»
رضا اسلامی ، نماینده دفتر تبلیغات اسلامی و پژوهشگاه فرهنگ و هنر قم نیز در خصوص نظر مشروعی که بتواند به شکل قوانین مدون درآید در این نشست سخن گفت و تصریح کرد: «در اینجا مبحث دیگری وجود دارد و آن این که در واقع اجماع بر اساس نظرات مراجع معظم باید صورت بگیرد و به نظر می‌رسد باید از تمامی مراجع طراز اول کشور نظراتی درخواست شود تا در واقع به یک رای و اجماع واحدی دست بیابیم.»
وی در خصوص اقتضائات جامعه و پرداختن به مسایل روز سخنان خود را ادامه داد و افزود: «به نظر می‌رسد که برای عملیاتی شدن موضوع و قانون‌گذاری در این باب ابتدا باید ببینیم بیشترین مشکلی که ما هم‌اکنون در جامعه با آن مواجه هستیم، چیست، سپس مشخص نماییم که این ایراداتی که به وجود آمده از کجا منشاء می‌گیرد، سپس به آن بپردازیم.»
علیرضا دریا بیگی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز در این نشست در خصوص چگونگی اجرایی شدن مباحث و مشکلاتی که در این باره وجود دارد گفت:« در حال حاضر مشکلاتی که ما در جامعه با آن مواجه هستیم بیشتر به این بر می‌گردد که ما رای واحدی در این حوزه نداریم و بعد از رفع این مشکل باید در این زمینه کمیته‌هایی برای اجرایی شدن مباحث تشکیل شود. »
وی وجود قوانین نظام‌مند واحد را در عرصه‌های فرهنگی لازم و ضروری دانست و افزود: «به نظر می‌رسد باید در جاهایی به شکل موردی عمل نماییم و قوانینی و آیین‌نامه‌هایی را مدون نماییم تا به تصویب رسیده و در آینده نیز از آنها بهره ببریم.»
بنا بر گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر ،ابوذر عبادی ، رییس کارگروه فرهنگ و هنر نهاد ریاست جمهوری از دیگر حاضرین، در ادامه جلسه گفت:« ما باید در ابتدای کار هدفمان را مشخص نماییم و بر اساس آن حرکت نماییم. اگر امروز در مورد هنرمندان قرار است حکمی صادر شود باید تلفیقی از نظریات هنرمندان در کنار نظرات علماء قرار گیرد. ضمن آن که ظرفیت‌های موجود در کشور نیز باید سنجیده شود. »
وی در همین زمینه افزود:« امروز باید تمام دستگاه‌هایی که موازی یکدیگر کار میکنند؛ در کنار هم اقتضائات زمانی را در نظر گرفته و با توجه به مبانی نظری و تخصصی باید به این امر پرداخت.»
محمد علی معلم دامغانی، رییس فرهنگستان هنر در پایان جلسه تصریح کرد:« ما می‌خواهیم به کمک علما و متخصصین صید قلوب کرده و میانجی میان هنر و دین خود باشیم. »
در پایان جلسه مقرر شد تا اعضای حاضر، قوانین داخلی و مواردی را که در آن مباحث نظری و کاربردی وجود دارد، همچنین موارد پژوهشی که مراکز تحقیقاتی در این زمینه انجام دادند مانند مدرسه اسلامی هنر قم و پژوهشگاه دفتر تبلیغات حوزه علمیه به گروه اعلام نمایند تا روند کار تسریع شود
پایان پیام/
نظر شما