خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی: بررسی فراز و فرودهای ادبیات کودک و نوجوان، نیازمند شناخت پارامترهای تاثیرگذار بر این ژانر ادبی است. در تحلیل موفقیت یا عدم موفقیت ادبیات کودک و نوجوان، ممکن است مولفه هایی چون وضعیت بازار نشر و سیاست گذاری این حوزه، ممیزی و اعمال سلیقه در آن و همچنین نقش ترجمه کتاب های خارجی بر فروش تالیفات داخلی چنان که باید دیده نشود. سیاستگذاری در حوزه کتاب کودک از جمله حساس ترین بخش های مدیریت فرهنگی یک کشور به حساب می آید چرا که با تقنین حرفه ای در این زمینه می توان پیدایی جریان هایی تاثیرگذار در این ژانر ادبی را انتظار داشت. ممیزی پارامتر مهم دیگر است که بر اساس آن، ممیز مسئولیت تایید، رد یا اصلاح کتاب ها را برعهده دارند؛ به همین خاطر همواره ممیزی یک کتاب احتمال اعمال سلیقه وجود دارد. در سال های گذشته راهکارهایی کلان و جزیی برای شفافیت ممیزی کتاب ها پیشنهاد شده و برخی از آن ها به اجرا درآمده است اما بحث در این زمینه همچنان در فضای فرهنگی کشور ادامه دارد. «نقش ترجمه در بازار نشر ادبیات کودک و نوجوان» موضوع دیگری است که نباید از آن غافل شد. ادبیات کودک و نوجوان ایران همچون سایر گونه های ادبی مدرن، از ابتدای شکل گیری تا کنون لاجرم متاثر از ترجمه آثار خارجی است. موضوعی که فواید و مضرات خاص خود را دارد اما آن چه در این میان از اهمیت فراوان برخوردار است، تحلیل دقیق نسبت کتاب های ترجمه و تالیفی در بازار نشر کودک و نوجوان و تلاش برای دستیابی به جریانی بومی و در عین حال قابل عرضه در عرصه جهانی است. «مسعود ناصري»، از فعالان حوزه ادبیات کودک و نوجوان و عضو هيات مديره شوراي كتاب كودك است. با او درباره تاثیر پارامترهای ذکر شده در بالا بر ادبیات کودک و نوجوان کشور به گفتگو نشسته ایم:
بازار نشر کودک چطور است؟
در دوره‌هاي مختلف بنا به سياست‌‌گذاري‌هايي كه وجود دارد ما يك فراز و نشيبي در بازار نشر كتاب كودكان داريم.
در برخی برهه ها، سیاستگذاری نادرست موجب شده ناشران خصوصي كه نیاز به حمايت بیشتر و وسیع تر دارند دچار بحران شوند؛ ناشرانی که در فضای حرفه ای تری کار می کنند و همواره تلاش می‌کنند انتخاب‌های بهتری را به بازار کتاب عرضه کنند.
چالش ملموس این گونه انتشاراتی ها در بازار نشر ایران چیست؟
به عنوان نمونه، بسیاری از ناشران فعال در بخش خصوصی را می‌شناسم که در انتخاب کتاب برای ترجمه بسیار با احتیاط عمل می کنند. آن ها بسیاری از آثار مورد نظر خود را حذف می کنند؛ چرا که پیش بینی می شود فروش خوبی نداشته باشند.
بنابراین ناشران خصوصی همواره با یک دوگانگی روبرو هستند.
دقیقا، در بررسی روند فعالیت ناشران خصوصی، همواره نکته ای خودنمایی می کند. این که ناشرانی که عمیقا به عرضه کتاب خوب برای کودکان و نوجوان ها اعتقاد دارند، نمی‌توانند به آنچه که ارزش می‌دانند بپردازند. آن ها همواره مجبورند در کنار دغدغه کیفیت آثار خود، نیم نگاهی هم به بازار و سلیقه مخاطبان داشته باشند.
همواره در گفتگو با اهالی نشر، از ممیزی به عنوان یکی از موضوعات مهم حوزه نشر یاد می شود. این مساله در ادبیات کودک و نوجوان چه نمودی دارد؟
به عنوان بررس‌های کتاب کودک بعد از خواندن کتاب، متوجه می‌شویم مشکلاتی مربوط به ممیزی است.
مثلا در داستان کودک وقتی شخصیت خوب داستان خوک است گاهی ممیزی می‌خواهد که به گربه تبدیل شود که ماهیت داستان را تغییر می‌دهد یا داستان با گربه همخوانی ندارد. یا مثلا رابطه کودک و سگ حذف می‌شود. بسیاری از این‌ها در حوزه ترجمه بیشتر این اتفاق می‌افتد.
کارهای ترجمه را آثار با کیفیت‌تری می‌دانید یا آثار تالیفی؟
مشخصا کارهای ترجمه. گزارش‌های سالانه شورای کتاب کودک به ما نشان می‌دهد که درصد بسیار بالایی از آثار ترجمه وارد فهرست‌های چهار ستاره و پنچ ستاره می‌شوند. یعنی از حد متوسط بالاتر. ولی درصد بسیاری از آثار تالیفی ما از سه‌ستاره پایین‌تر هستند. این‌ها نشان‌دهننده این است که آثار ترجمه به لحاظ ادبی قدرت بیشتری دارد تا آثار تالیف.
این ترجمه های موفق پرطرفدار دربردارنده چه موضوعاتی هستند؟
موضوع‌های متنوعی که جهانی هست و در همه جای دنیا دغدغه‌های بچه‌هاست. در بسیاری از آثار ترجمه شما می‌بینید که در محیط‌های آموزشگاهی و مدرسه رخ می‌دهد. مثل سری کتاب‌های نیکلا. خب کودک خودش را می‌بیند و نیکلاها را دوست دارد.
نظر شما