سازماندهی توسعه کتاب دیجیتال در کشور

به گزارش خبرگزاری شبستان، به نقل از روابط عمومی مرکز ملی فضای مجازی، «امیر خوراکیان»  از سازماندهی و رفع موانع توسعه کتاب دیجیتال در کشور به دلیل رشد و توسعه بازار آن و اهمیت بررسی وضعیت کسب و کار این صنعت خبر داد.

معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی کشور افزود: با آسیب شناسی و تحلیل وضع موجود، جهت رونق تولید و گسترش صنعت کتاب دیجیتال ایران، کمسیون عالی ارتقاء محتوا و خدمات فرهنگی مرکز ملی فضای مجازی اقداماتی همچون برگزاری جلسات هم اندیشی با نخبگان، ذی نفعان و ذی ربطان صنعت کتاب دیجیتال ایران، بررسی مهم ترین موانع توسعه کسب و کار های فرهنگی در این صنعت، مالکیت مادی و معنوی کتاب های دیجیتال، حمایت از ناشران این کتب در مقایسه با ناشران کاغذی کتاب، توسعه ابزارها و زیرساختهای فنی تولید محتوای کتاب دیجیتال، بررسی اهمیت مصرف کتاب در سبد خانوار های ایرانی و در نهایت هماهنگی میان دستگاه های مربوطه برای توسعه صنعت کتاب دیجیتال ایران انجام داده است.

وی با اشاره به ویژگی های فضای مجازی گفت: تعاملی بودن و امکان نقش آفرینی چند ذی نفعی، تجمیع و همگرایی سخت افزاری، چند رسانه ای بودن و جذابیت محتوایی، داشتن تنوع و حجم بالای محتوا، وسعت دامنه انتشار محتوا و پیام در مقیاس جهانی از ویژگی های فضای مجازی است که تغییراتی عمیق در پایه های فکری و نظری جوامع ایجاد کرده است.

خوراکیان تاکید کرد: صنایع فرهنگی دیجیتال در ایران تحت قالب هایی همچون صنعت نرم افزارهای چند رسانه ای، صنعت هنرهای دیجیتال، چاپ و نشر، موسیقی، سینما، خبرگزاری های آنلاین، رادیو و تلویزیون، بازی های ویدیویی شناخته می شود که گسترش روزافزون فضای مجازی باعث شده که بسترهای انتقال محتوا و ترکیب سنتی ذینفعان بخش خصوصی و ذی ربطان بخش دولتی و حاکمیتی حوزه محتوا تغییر یابد.

وی با بیان این که یکی از این حوزه ها کتاب دیجیتال است، تصریح کرد: در سال های اخیر فروش کتاب الکترونیکی در دنیا به طور چشمگیری افزایش یافته است. در سال 2018 بازار جهانی کتاب، 13 هزار میلیون دلار فروش کتاب دیجیتال را ثبت کرد. در ایران نیز در سال­های اخیر بازار تولید و عرضه کتاب دیجیتال رشد قابل توجهی داشته است به طوریکه در عرض یک سال اخیر (سال 1397) رشد 300 درصدی بازار کتاب دیجیتال را شاهد بوده­ایم.

معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به این که هنوز نسبت تعداد کتب الکترونیکی به کل کتاب های منتشر شده در کشور بسیار پایین تر از نرخ های جهانی است، اعلام کرد: چنانچه آمارها نشان می­دهد، تا سال 1397 در مجموع ۱ میلیون و ۳۲۰ هزار عنوان کتاب از خانه کتاب شابک اخذ کرده و منتشر شده است اما تعداد کتاب های دیجیتال منتشر شده تا سال 1397 در ایران90 هزار عنوان برآورد شده است. بنابر این نسبت کتاب کاغذی به کتاب های منتشر شده در ایران حدود 94 درصد است.

وی افزود: براساس آمار مؤسسه خانه کتاب ایران، طی 30 سال اخیر حدود ۱ میلیون و ۳۲۰ هزار عنوان کتاب کاغذی چاپ شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از این تعداد، حدود ۷۵۰ هزار عنوان کتاب، به سهولت در دسترس عموم مردم نیست و به نوعی «حبس شده» تلقی می‌شود زیرا به طور عمومی چاپ مجدد کاغذی آنها توجیه اقتصادی ندارد بنابراین با توجه به کم بودن هزینه انتشار کتاب در فضای مجازی، انتشار دیجیتال این ۷۵۰ هزار عنوان کتاب، برای بازگرداندن کتاب های حبس شده به چرخه مصرف و ارتقاء کمی و کیفی محتوای فارسی در وب راهکار مناسبی است.

خوراکیان با بیان این که در حوزه نشر کتاب دیجیتال بازار غیر رسمی وجود دارد، گفت: در حال حاضر قریب به هفت میلیون بار اپلیکیشن های کتابخوان بر روی دستگاه های همراه و هوشمند در ایران نصب شده‌که از این تعداد حدود هفتصد هزار کاربر فعال روزانه وجود دارد که حجم بازار رسمی کتاب دیجیتال در سال 1397 را به حدود 20 میلیارد تومان رسانده اند که البته به دلیل غیر رسمی بودن این بازار، برآورد مالی مشخصی از حجم کل آن وجود ندارد.

وی اظهار داشت: بررسی آمارها و نیازهای ملی، منطقه ای و بین المللی نشان می دهد که ظرفیت رشد و توسعه اقتصادی این صنعت فرهنگی بسیار بالاست و باید زمینه رشد کمی و کیفی و صادرات آثار و محصولات کتاب دیجیتال به جهان خصوصا کشورهای همسایه و به ویژه به 11 کشور با شهروندان فارسی زبان فراهم شود.

خوراکیان با اشاره به این که متوسط ضریب نفوذ کتاب دیجیتال در جهان ۱۳ درصد است اما این آمار در ایران کمتر از یک درصد برآورد شده است، گفت: کتاب دیجیتال مزیت های منحصر به فردی دارد که براساس آن اولویت توسعه آن ضروری است چرا که علاوه بر تحقق عدالت آموزشی و محتوایی فرهنگی، توزیع آسان و فراگیر کتاب و جریان سازی فرهنگی، افزایش کمی و کیفی محتوای فاخر فارسی در وب، کاهش هزینه زنجیره ی تولید کتاب و کاهش ریسک سرمایه گذاری، استفاده بهینه عموم شهروندان از اوقات فراغت، دسترسی افراد کم توان (نابینایان) به محتوای فاخر کتاب های صوتی و تسهیل مشارکت نخبگان و نویسندگان سراسر کشور در تولید و نشر کتاب دیجیتال، زمینه را برای تسهیل ایفای نقش حاکمیت در هدایت، نظارت و حمایت از حوزه کتاب نیز فراهم می ­آورد.

وی افزود: البته با توجه به خلاء­های قانونی و نظارتی در حوزه کتاب دیجیتال، نقض مالکیت معنوی آثار در فضای مجازی به نحو گسترده­تری رخ می­دهد. از این رو سرقت علمی و ادبی یکی از تهدیدهای جدی در این حوزه به شمار می­رود. همچنین برخی از نویسندگان در عصر ارتباطات و اطلاعات به‌دلیل راحتی دسترسی به انواع محتوا در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، به‌جای تولید دانش، سمت‌وسوی فعالیت نگارشی خود را به جابه‌جایی اطلاعات معطوف کرده و به نشر کتاب‌های کم‌ارزش و گاه بی‌ارزش اقدام می‌کنند که باید برای جلوگیری از معایب آن اقدام لازم صورت گیرد.