به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، تاثیر عاشورا بر نقاشی پشت شیشه و عمق واقعه عاشورا به اندازه‌ای است که تاثیر مستقیم آنرا در سطوح مختلف جامعه از جمله هنرمندان به وضوح می‌بینیم. نقاشی قهوه‌خانه‌ای و نقاشی پشت شیشه از جمله هنرهای سنتی هستند که خط سرخ شهادت در آنها نمایان است. تاثیر واقعه عاشورا را بر نقاشی پشت شیشه با «سعید رضاخان» هنرمند نقاش پشت شیشه به گفتگو نشسته‌ایم که در زیر می آید:
واقعه عاشورا بر هنرهای سنتی از جمله نقاشی پشت شیشه چه تاثیری دارد؟
در دوره قاجار و بنا بر اعتقادات صاف و بی غل و غش مردم آن دوران با ظهور شیوه‌هایی نو در هنر روبرو می‌شویم. بصورتی که این مورد فراتر از یک هنر در آن زمان مطرح است و تبدیل به جزعی از زندگی مردم کوچه و بازار می‌شود و حتی به دربار نیز راه می‌یابد. ادبیات، نقاشی و هنر نمایش که همان تعزیه باشد در این رابطه قوت می‌گیرند و ناصرالدین شاه را می‌بینیم که در مراسم روضه‌خوانی و تعزیه‌خوانی تکیه دولت حاضر می‌شود. این تاثیری است که خط سرخ کربلا بر زمینه‌های گوناگون هنر گذاشته است.
تاثیر این واقعه عظیم بر نقاشی پشت شیشه چه میزان است؟
نقاشی قهوه‌خانه‌ای، نقاشی پشت شیشه و نقاشی پشت آینه هنرهایی هستند که دارای جایگاه مردمی باشند و این تاثیر عاشورا در آنها به وضوح پیداست. بصورتی که پس از رواج گل و مرغ در شیراز و ورود آن به نقاشی پشت شیشه و استفاده از نقاشی های پشت شیشه با نقش گل و مرغ در معماری به عنوان یکی از آرایه‌ها با ظهور چند شیوه دیگر در پشت شیشه روبرو هستیم. یکی از آن شیوه‌ها شمایل نگاری است.
در شمایل نگاری با چه آثار و شخصیت های دینی مواجه هستیم؟
ما در شمایل نگاری با آثار گوناگونی روبرو می‌شویم. داستان جوانمرد قصاب، معراج پیامبر، ضامن آهو، واقعه عاشورا و غیره که بخش قابل توجهی از تابلوهای به جا مانده در حوزه شمایل نگاری را همین آثار واقعه ظهر عاشورا تشکیل می‌دهند. حضور حضرت ابوالفضل در کنار فرات، شهادت حضرت قاسم، کودکان و زنان حرم با چادر سیاه در مقابل ذوالجناح، نبردهای مختلف در ظهر عاشورا و غیره موضوعاتی هستند که در رابطه با واقعه کربلا می‌بینیم. چنین موضوعاتی آنقدر گسترش می‌یابند و همه گیر می شوند که در حال حاضر انبوهی از آثار با این موضوع برای ما به یادگار مانده است.
چه کسانی بیشترین سهم را در این جریان داشتند؟
در هر دوره‌ای با نام افرادی خاص روبرو می‌شویم. حسین قوللرآقاسی، بیوک احمری، بلوکی فر، محمد مدبر، صادق تبریزی و در حال حاضر خانواده محترم نقاش (حبیب، امیر و بهزاد نقاش) ناصر میرسلطانی و مرتضی آقاقاسمی که نقش مهمی در این رابطه دارند.
چه موضوعی باعث شد تا برخی از هنرمندان به این سمت و سو کشیده شوند و به واقعه کربلا بپردازند؟
به احتمال زیاد، دلایل بسیاری در این رابطه نقش دارند اما آنچه که از همه مهمتر است؛ عشق به خاندان عصمت و طهارت است. وقتی به هنرمندان شمایل نگار توجه می‌کنید؛ ریشه‌های اعتقادی قوی را در میان آنها می‌بینید. شیفتگی و دلسوختگی را در طراحی و رنگ گذاری به خوبی مشاهده می‌کنید. هنرمندان قهوه‌خانه‌ای سادگی خاصی در اجرای آثارشان دارند و شما می‌توانید این سادگی را در زندگی و رفتارشان هم به نظاره بنشینید.
چرا شمایل نگاران از شیشه برای کار خود استفاده می‌کردند؟
شیشه بنا به نوع جنسی که دارد به نوعی دارای پیام های عرفانی است. عبور نور از شیشه می‌تواند استعاره‌ای از تجلی نور الهی باشد. نقش ائمه نیز در پشت شیشه نمایانگر قداست صاحبان آن شمایل است. افرادی که دارای جایگاه ویژه‌ای در عرش هستند و حالا برای نشان دادن راه هدایت وارد این جهان خاکی شده‌اند. در اینجا می بینیم که هنرمند ماده بهتری را برای به تصویر کشیدن نور نیافته است. نوری که همان ائمه هستند. از طرفی شیشه به عنوان یک حجاب بی رنگ میان دست مسح کنندگان و شمایل معصومین و منصوبین به معصومین عمل می‌کنند. نکته جالب توجه به طهارت نقاشان و شمایل نگاران پشت شیشه باز می‌گردد. در احوال این افراد همین بس که بدون وضو دست به قلمو نمی‌بردند و نقشی در پشت شیشه یا آینه نمی‌زدند.
ادامه دارد
نظر شما