خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- محمد پورعلم: پیش از این در گزارشی با عنوان «وقتی به تصویرکشیدن عاشورا چالش برانگیز است»، چالش های پرداخت عینی و مستقیم به واقعه عاشورا را بررسی کردیم. در آن جا از ضعف تکنیکی و حساسیت های موجود در جامعه ایران به عنوان مهمترین چالش ها یاد کردیم.
در گزارش پیش رو اما به روایت های غیرمستقیم از واقعه عاشورا می پردازیم. روایت هایی درباره رویدادهای پیش و پس از واقعه عاشورا یا روایت های جانبی از این واقعه.
شاید یکی از بهترین نمونه های روایت جانبی از واقعه عاشورا در سینمای ایران، «روز واقعه» باشد. فیلمی به کارگردانی «شهرام اسدی» و براساس فیلم نامه ای از «بهرام بیضایی» که داستان جوانی نصرانی را روایت می کند که در روز عروسی اش ندای «هل من ناصر ینصرنی» می شنود. او که در وضعیتی دشوار قرار گرفته تصمیم می گیرد مجلس عروسی را رها کند و به دنبال صاحب صدا برود.
بهرام بیضایی در روز واقعه می کوشد واقعه عاشورا را برای مخاطب، از رهگذر همراهی با جوان نصرانی تازه مسلمان و منزلگاه هایی که او در سفر خود تجربه می کند، روایت کند. نتیجه کار، فیلمنامه ای درخشان و کم سابقه از آب درآمده که هم از نظر داستان و کاراکترهای جذاب و هم دیالوگ های ماندگار، بی بدیل است.
این فیلمنامه وقتی در سال ۱۳۷۳ با کارگردانی قابل توجه شهرام اسدی همراه شده توانست علاوه بر دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر سیزدهم، به اثری ماندگار در اذهان مردم تبدیل شود.
ساخت روز واقعه الگویی برای روایت های جانبی از واقعه عاشورا شد؛ چرا که فیلم با آن که به نوعی برداشتی آزاد از واقعه کربلا بود، توانست مفاهیم عمیق این رویداد تاریخی را در قالبی هنری و دراماتیک روایت کند و بدون برانگیختن حساسیت های مذهبی جامعه، علاوه بر اکران در سینماها، بارها و بارها در تلویزیون به نمایش درآید.
نکته جالب توجه این که نسخه ترمیم شده فیلم روز واقعه همزمان با محرم امسال از دهم شهریور ماه به مدت دو هفته روی پرده سینما آزادی رفته است.
اما در کنار فیلم هایی که روایت هایی جانبی از واقعه عاشورا به تصویر کشیده اند، آثاری هم هستند که به عوامل شکل گیری واقعه عاشورا و نتایج اجتماعی آن پرداخته اند. یکی از این آثار که در سال های گذشته توجه بسیاری را به خود جلب کرد، «مختارنامه» داوود میرباقری است.
میرباقری که پیش از مختارنامه، تجربه ساخت سریال امام علی(ع)، مسافر ری و مجموعه معصومیت از دست رفته را در کارنامه خود داشت، در مختارنامه کوشید از خلال قیام مختار به پیامدهای واقعه عاشورا بپردازد.
مختارنامه از حیث پروداکشن و زمان تولید به پروژه ای کم سابقه در تلویزیون ایران تبدیل شد و البته در زمان پخش مخاطبان فراوانی را با خود همراه کرد.
اما آن چه آثاری چون «روز واقعه» و «مختارنامه» را واجد اهمیت دوچندان می کند موضوعی است که می توان از آن به «تاویل تاریخ» یاد کرد. نویسنده فیلمنامه تاریخی از آن جا که شرح رویدادهای تاریخی را به تفصیل در اختیار ندارد، لاجرم باید جزئیات وقایع و رفتار کاراکترها را به نوعی تاویل کند. این تاویل وقتی با اثری مذهبی روبرو هستیم به مراتب حساسیت برانگیزتر می شود.
شبستان پیش از این و در هنگام پخش سریال «مختارنامه» از تلویزیون، در گفتگویی با حجت الاسلام رسول جعفریان با عنوان «هنرمند با اثر خود در حقیقت یک اندیشه و ایدئولوژی تحویل جامعه می دهد» به بررسی تاویل تاریخ پرداخته است. همچنین علاقمندان می توانند برای آشنایی با دیدگاه داوود میرباقری در این زمینه «هنوز کارهایی را که دوست دارم نساخته ام» را مطالعه کنند.
به هرروی به نظر می رسد از میان فیلم ها و سریال هایی که به موضوع عاشورا پرداخته اند، آن ها که به طور غیرمستقیم یا از طریق روایت های جانبی به این واقعه نزدیک شده اند، توفیق بیشتری کسب کرده اند.
نظر شما