خبرگزاری شبستان- رشت،؛ اینجا در بافت بازار شهر دیلمان، حمام کوچکی به یادگاری بجامانده از دوره صفویه است. دورتا دور آن انگار خندقی است که بنا را همچون نگین در میان گرفته است.
نوروز ۱۳۹۷ بود که درب «حمام میربلوک» برای نخستین بار به‌روی گردشگران باز شد و مردم توانستند حمام تاریخی با الگوهای معماری حمام‌های کوهستان‌های گیلان را ببینند. اگرچه این حمام نیز سقف گنبدی دارد، اما بجای نورگیرهای شیشه‌ای، سنگ مرمرهای شفاف فضاهای خالی سقف را پر کرده است.
۵۰ کیلومتر که از شهر سیاهکل دور شدید، در ارتفاع یک هزار و ۴۶۶ متری از سطح دریا و بعد از «اسپیلی» و در بافت بازار دیلمان، حمام کوچک میربلوک قرار دارد. اگرچه در زمان‌های غیرحضور مسافر، درب حمام بسته است، اما پرس و جو از مغازه‌دارهای اطراف، شما را رهنمون می‌کند که کلید دار، یکی از کارکنان شهرداری دیلمان است. تنها یک تماس کافی بود تا «شعبان رجبی» خود را رسانده و قفل حمام میربلوک را بگشاید.
وی می‌گوید: حمام بعد از انقلاب ۵۷ عملا تعطیل شد. ولی پیش از آن مورد استفاده اهالی قرار می گرفت. هم او توضیح می دهد: حمام دو حوضچه آب گرم و آب سرد داشته که آب آن با تنبوشه‌های (لوله) سفالی از چشمه آب ییلاق لاریخانی تا حمام کشیده شده بود. بخشی از لوله‌های سفالی هنوز از بدنه دیوار پیداست.
رجبی توضیح می‌دهد که یکی از دو حوض حمام قبلا بزرگتر بوده ولی به دلیل غرق شدن کودکی در حوض، بعدها از عمق سطح حوضچه کاسته شده است.
حمام میربلوک با تمام خُردی، انگار نیمی از آن داخل زمین قرار گرفته است. ارتفاع آن از منظر بیرونی کمتر از ۲متر نسبت به کف خیابان اصلی است. در حال حاضر دور آن فضای خالی شبیه به خندق ایجاد شده و با داربست‌هایی که در اطراف آن نصب کرده‌اند، امکان رفتن به سقف حمام نیست با این حال می‌توان دید که سقف حمام سه گنبدای است.
برای رسیدن به صحن حمام، سه پله از سطح زمین به رخت‌کن می‌رسد. صحن حمام هشت ضلعی است. چهار ضلع کوچک و چهار ضلع بزرگ.
برخی از قسمت‌های صحن توسط اداره کل میراث فرهنگی گیلان، شیشه بند شده تا برخی از اقلام زندگی مردم گذشته و از جمله سنگ قبرهای قدیمی گورستان‌های دیلمان به نمایش گذاشته شود. این را می‌توان از تابلوی اداره کل میراث فرهنگی دریافت که مختصری در باب معرفی حمام نصب کرده است. « این حمام به احتمال زیاد در دوره صفویه ساخته شده است. هرچند برخی از کارشناسان قدمت آن را به دوره ایلخانی نسبت می دهند، اما از آنجا که این حمام در مسیر راه قدیم گیلان، معروف به راه شاه عباسی بود، بجز اهالی، مورد استفاده مسافران هم قرار می‌گرفت. این حمام به این علت به حمام میر بلوک معروف شده که در حدود ۲۰۰سال قبل توسط «میرزا علی میر بلوک» از زیر لایه‌های خاک بیرون آمده و مرمت شده است . این حمام یک بار دیگر هم توسط «صدرالله خیرخواه تقوی» از اعقاب میربلوک مرمت شده است. حمام تا دهه ۵۰ نیز دایر بوده و اهالی با پرداخت نان و گندم به عنوان هزینه، از این حمام عمومی استفاده می کردند. این حمام در اسفند ماه سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی و به شماره ۳۰۴۳ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شده است.»
یک کارشناس ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی، ضمن بررسی این حمام می‌نویسد: «اقلیم به‌عنوان یک عامل مهم در طراحی و ساخت ابنیه سنتی ایران بوده و نقش بسزایی را ایفا می‌کند به‌گونه‌ای که حمام‌های ساخته شده در مناطق کوهستانی گیلان از نظر طراحی و ساخت با معماری حمام‌های نواحی جلگه گیلان تفاوت دارند و شرایط محیطی در سیستم آب‌رسانی، تامین نور و روشنایی، هماهنگی طرح با محیط، شکل و ساختار بنا تاثیرگذار بوده است.»
«طاهره تراضی» ضمن بررسی معماری این حمام، پیرامون مصالح مورد استفاده درحمام میربلوک ادامه می‌دهد: «گنبدها با شیشه‌های ضخیم نورگیر به صورت مشبک پوشانده شده‌اند. شالوده اصلی بنا از سنگ، دیوارها از آجر، ملات بکار رفته در آن ساروج و نورگیرهای بالای گنبدها از جنس مرمر شفاف است. این بنا به احتمال زیاد متعلق به دوره صفوی است که در دوره‌های مختلف ضمن اضافه کردن الحاقات مورد بازسازی واقع شده است.
حمام دیلمان دارای ساختار ساده‌ای است که متناسب با شرایط سخت آب و هوای کوهستان طراحی و ساخته شده است. در گذشته نیز حوض کوچکی برای شست و شوی پا، جلوی در ورودی آن قرار داشته است.
وی در مورد طراحی حمام نیز می‌نویسد: «حمام دارای یک صحن مرکزی هشت ضلعی است که چهار ضلع بزرگ وچهار ضلع کوچک آن به صورت یکی در میان قرار گرفته است. بدین شکل که چهار صحن دیگر در چهار جهت اصلی محوطه مرکزی حمام را احاطه کرده‌اند همچنین در چهار گوشه (کنج) چهار اطاق یا محوطه برای گرم‌خانه و سردخانه و محل نظافت پا، تنویر خانه و سربینه ساخته شده است. سابقا سه پله به طرف پایین حمام امتداد داشت که افراد از آن طریق به داخل حمام می‌رفتند و یک حوض آب سرد برای شستشوی پا در جلوی سربینه تعبیه شده بود که توسط افراد ساکن دیلمان قسمت سربینه درگاه ورودی تخریب شده است.
تون حمام در پشت بنا ساخته شده و گرم‌خانه در بالای تون و خرینه حمام مابین گرم و سردخانه تعبیه شده است. در یکی از اضلاع بزرگ خزینه آب گرم و در سه ضلع دیگر ۳ سکو به چشم می‌خورد، همچنین درهایی که در هر یک از اضلاع کوچک تعبیه شده‌اند به گرم خانه و سردخانه و سربینه باز می‌شود.»
اگرچه پیش از این، «تی تی کاروانسرا» در محور سیاهکل به دیلمان ثبت ملی شده و «بازار تاریخی آسیاب بر» نیز ماه گذشته در فهرست آثار ملی ثبت شد، اما می‌توان گفت: حمام کوچک میربلوک، از معدود دیدنی‌های تاریخی شهری است که در گذشته «دیل مئون» نام داشت و جایگاه مردمان دیلم بود که با دام‌های خود در کوهستان‌های گیلان زندگی می‌کردند.
نظر شما