به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، بیست و یکم اوت هر سال که مصادف با 30 مرداد است، روز جهانی مساجد نامگذاری شده است. در سال 1348 در چنین روزی مسجدالاقصی که قبله اول مسلمین جهان است توسط صهیونیست ها به آتش کشیده شد. به مناسبت روز جهانی مساجد گفتگویی انجام داده ایم با حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا ضمیری عضو هیت علمی دانشگاه پیام نور قم که در پی می آید:
آقای دکتر از کاکردهای مساجد در صدر اسلام و دوران پیامبر(ص) بفرمایید؟
همه ادیان الهی یک مکان ویژه برای عبادت در نظر می گیرند کلیسا برای مسیحیان، معابد برای یهودیان و مسجد برای مسلمانان حتی ادیان غیر الهی یک معبد جدا از زندگی برای عبادت خود دارند.معبدی که برای ما مسلمانان به نام مسجد وجود دارد در روایات زیادی روی آبادانی و توجه به آن تاکید شده از جمله اینکه مسجد را کسانی می سازند که ایمان به خدا و روز قیامت دارند اشاره شده است.
اولین ومهمترین کارکرد مسجد عبادت خدا و برپایی نماز جماعت است، هرچند مساجد در صدر اسلام دچار نوسانات مختلفی بوده ولی با این حال همیشه به عنوان یک پایگاه عبادی، معنوی و سیاسی محسوب می شدند.
در زمان پیامبر و ائمه اطهار (ع) نیز مسجد علاوه برپایگاه اجتماعی محلی برای رازو نیاز خداوند بوده و انسانها در این مکان مقدس رابطه عاشقانه ای با پروردگار خویش برقرار می کردند.
با توجه به اینکه در صدر اسلام ساختار اجتماعی کاملی شکل نگرفته بود همه مسائل و امورات جامعه ازجمله قضاوت و رفع مشکلات مردم در مساجد صورت می گرفت.در گذشته رسیدگی به امور مهم نظامی، اعزام افراد به جبهه، تجهیز لشکر، مشورت در امور سیاسی کشور،رفع اختلافات، تحکیم خانواده و ازدواج با محوریت مساجد برگزارمی شده است.
مساجد در واقع محل انسجام اجتماعی و وحدت مسلمین بوده و افراد از مناطق مختلف برای ملاقات و رفع مشکل به مساجد مراجعه می کردند.درزمان پیامبر(ص) نیز تشکیل خانواده و استمرار آن و رفع نیازهای و سازگاری در بین زوجین در مساجد انجام می شده است.در برخی موارد نیز مساجد به عنوان مرکز آموزش و پرورش بوده و کلاسهای درس در آن برگزار می شد.
به نظر حضرتعالی نقش مساجد در عصر حاضر چگونه است؟
در عصر حاضر از دیدگاه جامعه شناسی مساجد نقش اثرگذاری بر تمام نهادهای اجتماعی، خانواده، تعلیم و تربیت و اقتصاد دارد چرا که بسیاری از داد و ستدها در کنار مساجد انجام می شود.استفاده از معماری اسلامی در مساجد از قبیل کاشی کاری، معرق وغیره از دیگر کارکردهای هنری مساجد است که تاثیر زیادی در معماری شهری داشته و باید مورد توجه قرار بگیرد.
.امروزه با توجه به گسترش جامعه و تقسیم امور اجتماعی برخی از کارکردهای مساجد در طول تاریخ از جمله قضاوت، رفع مشکلات خانوادگی، ازدواج و غیره کمررنگ شده است. مبدا برگزاری راهپیمایی و تظاهرات علیه رژیم شاه از مسجد آغاز و رهبران سیاسی و انقلابی نیز در مساجد سخنرانی می کردند و در واقع حرکت بیداری اسلامی در مساجد شکل گرفت و آغاز شد.
نقش مسجد در مشارکتهای اجتماعی را چطور ارزیابی می کنید؟
برگزاری مسابقات ورزشی،ایجاد پایگاه های بسیج، تشکیل حلقه های صالحین و ..از دیگر کارکردهای مساجد در بحث اوقات فراغت است که نقش موثری در جذب و اندیشه دینی جوانان داشته است.
انقلاب اسلامی نیز با توجه به پیشرفت تکنولوژی با برگزاری مشارکت های مردمی و سیاسی در انتخابات ریاست جمهوری، شورا و مجلس برظرفیت کارکرد مساجد افزوده ونقش کلیدی مساجد را در انجام تمام فعالیت های دینی و سیاسی ثابت کرده است. برگزاری دروس حوزوی و اخلاقی علما و مراجع تقلید درمساجد اهمیت این مرکز دینی را در امور آموزشی و تربیتی و اخلاقی جامعه دو چندان کرده است.
ائمه جماعات در جذب مردم به مسجد چقدر می توانند موثر باشند؟
امامان جماعت یکی از ارکان اصلی مساجد هستند که در جذب مردم و جوانان و ارائه تعالیم و تفسیر ناب علوم دینی و اسلامی نقش اساسی را دارند.باید توجه داشت که دریافت جاذبه های معنوی، عرفانی ، خلاقیت و معرفت بخشی در مسائل سیاسی و اجتماعی از جمله وظائف وکارکرد موثر ائمه جماعات در مساجد است.نقش امامان جماعت در مساجد تنها اقامه نماز و سخنرانی نیست بلکه باید با ایجاد رفاقت و دوستی رابطه خود و جوانان را تقویت کرده و مسیر جذب آنها به مسجد را با خلاقیت و نوآوری تسهیل بخشد.
ائمه جماعات باید معارف و نکات اخلاقی را با کلمات جوان پسند و مؤثر برای آنها بازگو کرده و مسائل و شبهات دینی جوانان را با زبان خود جوانان برطرف سازند.مشارکت جوانان در امور داخلی مساجد، واگذاری مسؤلیت اجرایی به جوانان، مدیریت فرهنگی، استفاده از خادمین جوان در مساجد و برگزاری اردوهای تفریحی و سیاحتی از جمله کارکرد ائمه جماعات و خلاقیت آنها درجذب و هدایت جوانان است.
رسانه ها در معرفی مساجد چه نقشی دارند؟
امروزه رسانه به عنوان یک نهاد اجتماعی است که می تواند نقش موثری در معرفی مساجد و اثرات سازنده و مثبت آن در زندگی فردی و اجتماعی افراد ایفا کند.پخش مستقیم اذان و اقامه نماز از رسانه ملی، تهیه گزارش از فعالیت های فرهنگی و اجتماعی مساجد و بیان تاریخچه مساجد مهم و اثر گذار تاریخی از جمله وظایف مهم رسانه در بیان اهمیت مسجد در جامعه است.
رسانه ها باید رابطه خود را با مساجد نزدیکتر کرده و تحولات مهم و اساسی مساجد را برای مردم بازگو کنند و خیرین را در جریان کمبودهای مادی و معنوی مساجد قرار دهند. فعال سازی و بروز سازی کتابخانه مساجد با همکاری نهادهای فرهنگی از جمله اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و تامین سالن مطالعه برای دانش آموزان و دانشجویان گام مهی در جذب جوانان به مسجد است.
در برخی کشورهای اسلامی مساجد در چندین طبقه متشکل ازبرپایی نماز، سالن کنفرانس علمی فرهنگی، برگزاری جلسات کاری ومکانی برای تفریح کودکان تعبیه شده که در کشور ما مساجد معمولا در یک طبقه و یک منظوره هستند که اگر بتوانیم در خصوص برنامه های اوقات فراغت محوریت فعالیت ها را مسجد قرار دهیم جوانان علاوه بر شرکت در فعالیت ها در نماز نیز شرکت خواهند کرد.
نظرتان در خصوص وضعیت ظاهری مساجد چیست؟
امکانات اولیه ، تامین سرویس بهداشتی، تجهیز وسایل گرمایشی و سرمایشی جزو نکات ضروری است که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد همچنین باید در راستای تامین امکانات از اسراف ، افراط وتفریط در این زمینه جلوگیری شود .
مساجد نباید به شکل مخروبه و یا در مکانی دورافتاده اشد بلکه باید متناسب با فضای عبادی و میزان جمعیت محل باشد مردم بتوانند به راحتی به مساجد دسترسی داشته باشند چرا که اگر اینگونه باشد می توان کارکردهای مساجد را فزایش داد ورغبت اهالی مناطق رابرای آمدن به مسجد ارتقا داد. همچنین با برگزاری نمایشگاهای مختلف فرهنگی، حجاب و پوشش ،آموزشی، مشاوره، کارگاه های تفریحی و اوقات فراغت در محوریت مسجد می توان از فضا و ظرفیت مسجد در جامعه استفاده کرد .
جوانان جامعه امروز تا زمانی که به مسجد نیایند و مسجدی نشوند تدین و ایمانشان قوی نخواهد شد، تدین کلاسی و کلامی به درد نمی خورد بلکه باید مسجدی باشد چرا که تمام مسائل و حرکات مهم از مسجد شروع شده بنابراین باید زمینه های مناسب را برای حضور جوانان به مسجد فراهم کرد.
تغییر کارکاردهای مساجد در جامعه امروز امری ضروری است چرا که پیوندی ناگسستنی میان عبادت، سیاست، اجتماع ومردم در اسلام وجود دارد و باید به آن توجه کرده وسعی شود تمام مسائل روز جامعه با محوریت مساجد پیگیری شود .
نظر شما