خبرگزاری شبستان: باید به نهضت علمی، روح تازه ای بدمیم و همه ظرفیت های دانشگاهی و کلیه استادان و دانشجویان برای جهش علمی کشور، وارد این میدان سرنوشت ساز شوند (بخشی از سخنان مقام معظم رهبری در جمع اعضاء هیئت علمی دانشگاه ها) این خواسته رهبر معظم انقلاب بی شک خواسته ای است برحق که اگر با علوم امروزی و روش هایی که تاکنون بکار گرفته شده اند محقق می شد، دیگر ایشان این همه تاکید و توصیه بر آن نداشتند.
بنابراین، به نظر می رسد باید طرحی نو در این مسیر در انداخت و چه منبعی والاتر و غنی تر از قرآن که خداوند خود آن را فرقان و چراغ هدایت برای همگان معرفی می کند، از این رو می توان با صراحت گفت که قرآن و رجوع دانشگاهیان در نظام اسلامی به آیات نورانی آن تنها راهی است که نه تنها به نهضت علمی ما روحی تازه می بخشد بلکه ما را یاری می کند تا مسیر چندصد ساله را در کوتاه زمان طی کنیم.
ضرورت واکاوی اهتمام دانشگاهیان به فعالیت های قرآنی در عرصه های مختلف آموزشی، پژوهشی و تبلیغی ترویجی شبستان (خبرگزاری دین، فرهنگ، اندیشه) را بر آن داشت تا همزمان با فرا رسیدن هفته گرامیداشت قرآن و عترت (ع) در دانشگاه ها با مصطفی عباسی مقدم، عضو شورای هماهنگی فعالیت های قرآن و عترت (ع) دانشگاه ها به گفت و گو بنشیند. آنچه در ذیل می خوانید مشروح این گفت و گوی تشریحی تحلیلی است:
آیا جامعه دانشگاهی کشور می تواند با بازگشت به قرآن و تمسک به آیات نورانی آن در تحقیقات و مطالعات علمی، به مطالبه رهبر معظم انقلاب مبنی بر بخشیدن روح تازه به نهضت علمی در نظام اسلامی جامه عمل بپوشاند؟
باید توجه داشت که رویکرد قرآنی در مباحث دانشگاهی دو رویه و جنبه دارد؛ جنبه نخست پرداخت به مباحث فکری و علمی دقیق از منظر قرآن است که به اتکاء به آیات نورانی وحی در علوم انسانی و دیگر علوم با دیده وظیفه و رسالت می نگرد و قرآن را به عنوان پاسخگو محل رجوع ما معرفی می کند. یعنی ما باید مبانی علوم انسانی را از قرآن دریافت کرده و به طور کلی جهت گیری های عمده در مباحث مهم را از کتاب الهی اتخاذ کنیم چراکه کتاب الهی امور مربوط به سیاست، اجتماع، مبانی فکری، اخلاقی و دینی را دربر دارد و با تلفیق همه آنها می توان اموری را بدست آورد که مبنای تحول در علوم انسانی باشد.
علاوه بر این، در سایر علوم هم قرآن می تواند راهنمای حرکت باشد یعنی یا باید به سمت قدرت مطلق حرکت کرد یا اینکه همه ابعاد پیشرفت های علمی و دانشگاهی را در نظر گرفت از سویی نباید تسخیر جهان و برخورداری از قدرت را هدف عالم شدن قرار داد بلکه باید در کنار همه اینها اخلاق و منش صحیح انسانی الهی را مدنظر داشت.
قرآن نگاه به علم را از تک بعدی خارج کرده و به آن ابعاد متنوع می بخشد
باید توجه داشت که نگرش همه جانبه به ابعاد مختلف علم، دانش، صنعت و فرهنگ لازمه کار دانشگاه های امروز است که در پرتو آموزه های وحی امکانپذیر می شود و افرادی که اینچنین باشند نگاهی همه جانبه به علم دارند اما دیگران تنها از یک منظر به علم و دستاوردهای آن می نگرند.
رویه دوم در فعالیت های قرآنی دانشگاهیان فرهنگی و مرتبط با شعائر و ترویج و تبلیغ ارزش ها و آموزه های وحی است یعنی علاوه بر ورود قرآن در عرصه عمیق فکر و دانش، باید در امور فرهنگی جامعه هم مصحف شریف محل رجوع مرتب و مجدانه باشد تا بتوان در فضاسازی دانشگاها به شیوه علمی، فرهنگی و نیز مطالعاتی حتی به طور سطحی به قرآن تمسک جست.
باید مراسم و شعائر اجتماعی دانشگاه ها مبتنی بر قرآن و آموزه های آن باشد که این امر در فعالیت های جنبی همچون حفظ، قرائت، نمایش و داستان نویسی می تواند بروز و ظهور داشته باشد.
بنابراین، فرهنگسازی قرآنی در کنار کار علمی مبتنی بر آیات نورانی وحی در محیط های علمی دانشگاهی ضرورت دارد که هفته قرآن و عترت (ع) دانشگاه ها می تواند نقطه عطفی در هر دوی این عرصه ها باشد، یعنی هم کار علمی انجام شود هم کار فرهنگی، چراکه با این هجمه های وسیع و متنوع نظام سلطه و استکبار علیه فرهنگ قرآنی ما چاره ای جز پناه بردن به قرآن به ویژه در مناسبت هایی از این دست نداریم.
انگیزه های فردی از برنامه های حاکمیتی در مسیر قرآن پررنگ تر است
آیا دانشگاهیان نسبت به انجام فعالیت های قرآنی در عرصه های علمی و فرهنگی اهتمام لازم را دارند؟
حقیقت این است که انگیزه های فردی در این راستا بیشتر حاکم بوده یعنی اگر کسی به طور شخصی متمایل باشد بهتر به فعالیت های قرآنی می پردازد، اما به طور سیستماتیک و دستگاهی فعالیت نداریم یعنی علی رغم آنکه شورای توسعه فرهنگ قرآنی مامور به پیگیری این مهم در نظام آموزش عالی کشور است کمیسیون های مربوطه در آموزش عالی کشور چندان فعال نیستند از این رو فعال سازی این کمیسیون برای دستیابی به نتایج آن در دانشگاه ها ضرورت دارد تا بتوان محورهای آموزشی و پژوهشی با محور میان رشته ای را نهادینه کرد.
علاوه بر این باید در وزارت علوم نهادی متکفل این مهم شود چراکه برآیند فعالیت های دانشگاهی چندان جامعیت ندارد تا بتوان با سنجش آنها میزان و بازده فعالیت ها و نیز خلاء ها را سنجید از این رو نهادی در وزارت علوم باید برای این مهم وجود داشته باشد تا بفهمیم که آیا فعالیت های قرآنی تابعی است از انگیزه های فردی یا حرکات کلان دستگاه های خاص.
البته این روزها اگر حرکتی هم وجود داشته باشد مقطعی است نه جامع و فراگیر، این در حالی است که ما مجموعه های بزرگ دانشگاهی داریم که هریک در کنار وزارت علوم می توانند در این مسیر موثر باشند از این رو پیشنهاد می شود وزارت علوم با مرکزی خاص این امور را دنبال کند، البته کانون های دانشجویی نیز فعالیت های قرآنی را با رویکرد فرهنگی دنبال می کنند اما این مقدار کافی نیست بلکه باید حرکات علمی و فرهنگی با محور قرآنی به موازات هم ساماندهی شود و در یک نقطه برآیند آنها تجمیع داده شود. تنها از این روش است که می توان ادعای تولید علوم انسانی وحیانی داشت.
فضای آزاد ارائه نظریات وجود داشته باشد
خروج از دایره کلیشه و ورود به میدان عملیاتی تحول قرآن بنیان علوم انسانی و نیز اسلامی کردن دانشگاه ها نیازمند اتخاذ جه راهکارهایی است؟
ما باید فضای مناسب علمی ایجاد کنیم تا همه فعالان و صاحب نظران دینی قرآنی در این عرصه نظر خود را در محافلی همچون کرسی های نظریه پردازی مطرح کنند تا پس از مناظره و رایزنی بتوان این مباحث را به نظریه تبدیل کرده و آن را بسط داد.
ما نیازمند مقایسه نظریات برگرفته از قرآن با سایر نظریات هستیم تا نظام روشن نظریه پردازی را در حوزه و دانشگاه ایجاد کرده و کم کم تمرین نظریه پردازی کنیم، اگر این حرکت نو ایجاد و نهادینه شود می توان به پشتوانه نظری قوی امیدورا بود و زمینه باروری این نظریات را نه تنها در داخل بلکه در میادین بین المللی فراهم کرد، البته این امر نیازمند آن است که نهادهای مسئول سعه صدر نسبت به طرح نظریات جدید داشته باشند و منتظر طرح دیدگاه های موافق با نظرات خود در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، حکومت و حتی در مباحث مبنایی علوم قرآنی و اسلامی همچون نحوه برداشت از قرآن و سنت، نحوه تعامل علم و دین، دین و عرفان و تعامل پیشرفت های علمی با مسائل جدید علمی فرهنگی نباشند.
علاوه بر این، ما نیازمند برنامه ریزی و تشویق علما و دانشمندان از طرقی همچون برپایی جلسات مناظره و کرسی های نظریه پردازی هستیم چراکه در سایه این کار می توان در میان مدت به علوم رنگ و بوی دینی قرآنی بخشید و علوم انسانی نسبتا بومی را تولید کرد.
متاسفانه امروزه بسیاری از استادان جرات ورود به عرصه نظریه پردازی را ندارند چراکه مورد تمسخر و بی اعتنایی تحصیل کردگان در غرب و طرد و طعن پرورش یافتگان فرهنگ بومی قرار می گیرند، همچنین نظام آموزشی عالی کشور هم آنها را تشویق نمی کند از این رو دیدگاه های نو و تحول خواهی سرکوب می شود.
بنابراین، ما باید پیش از ظهور نظریات جدید از نظریه پردازان حمایت های لازم را برای طرح نظرات جدید به عمل آوریم تا حرکتی همه جانبه به وقوع پیوسته و لقاح اندیشه ها رخ دهد.
آیا اعطای امتیازاتی همچون راهیابی به دانشگاه بدون شرکت در کنکور و تحصیل رایگان در دانشگاه ها برای حفاظ قرآن، می تواند سازوکار انگیزشی مناسبی برای جذب نسل جوان و دانشگاهی به قرآن باشد؟
انتخاب رشته تحصیلی را نمی توان به اشخاص تحمیل کرد و این امری است از روی علاقه و نیاز رخ می دهد بنابراین باید فضایی در جامعه برای تشویق افراد به مطالعات دینی قرآنی از سوی حوزه و دانشگاه ایجاد شود و در کنار آن برخورد با مطالعات و فعالیت های این ساحت مقدس مثبت بوده و به آن بها داده شود البته اینها اموری است که به طور شعاری و فرمایشی محقق نمی شود بلکه نیازمند اقدامات بنادین است.
بنابراین تشویق های کالبدی و صوری شاید نتواند آن تاثیرات را داشته باشد اما اقداماتی همچون اعطای بورسیه تحصیلی به فعالان قرآنی تاثیرات مطلوب تری دارد در حقیقت حمایت از خروجی های علمی در مقایسه با حمایت های شخصی اثرگذارتر است. البته برخی از امتیازات برای دانشجویان تمامی رشته ها است اما گاهی این حمایت ها مشوق فردی است در کنار مشوق های که به توسعه علم می انجامند دامنه اثرگذاری محدودتری دارد.
یکی از دلایل کندی تحول در علوم انسانی نبود نیروی انسانی کارآمد است، آیا می توان با اشتغال زایی برای فارغ التحصیلان علوم قرآنی زمینه تربیت نیروی انسانی زبده از طریق جذب جوانان به اینگونه رشته ها را فراهم کرد؟
اشتغال از دغدغه های اصلی دانشجویان است که رفع آن در فراغت ذهن دانشجو و محققان دانشگاهی برای انجام کارها و پروژه های پژوهشی اثری چشمگیر دارد.
چقدر ما در نظام آموزش عالی کشور کارشناس، صاحبنظر و محقق قرآنی داریم که بتوانند برای جمعیت چهرا میلیونی دانشجویان نظریه پردازی کنند؟
متاسفانه تلاش ها محدود و افراد فعال در این عرصه معدود هستند از این رو برای گسترش دامنه تولید دانش باید گروه های مطالعاتی همراه با حمایت از فعالیت های علمی تحقیقاتی آنها تشکیل شوند.
مشکل ما فقدان سازمان ها و نهادهایی است که با برنامه ریزی متقن حمایت لازم را از اینگونه فعالیت ها کنند ما نیازمند برنامه ریزی کلان در سطح ملی هستیم تا بتوانیم الگوی علوم انسانی اسلامی ایران را به جهان عرضه کنیم.
هفته گرامیداشت قرآن و عترت (ع) در دانشگاه ها بهترین فرصت است تا از طرقی همچون برگزاری مسابقات، برپایی کرسی های نظریه پردازی و جلسات بحث و مناظره بتوان جرقه ورود عملیاتی به میدان تحول قرآن بنیان علوم انسانی را مشتعل کرد.
پایان پیام/
نظر شما