وقتی «مصلی» همچنان صالح مقبول است

خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- محمد پورعلم : به تازگی موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی، نتایج نظرسنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه کتاب امسال را منتشر کرده است. این نظرسنجی که بر مبنای روش پیمایش به دست آمده و گروه افکارسنجی دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات مسئولیت آن را برعهده داشته، آمارهای متنوعی را درباره سی و دومین نمایشگاه کتاب تهران اعلام کرده است. در نوشتار پیش رو به بررسی این داده ها می پردازیم.  

محل برگزاری و دسترسی

در سال های گذشته محل برگزاری نمایشگاه کتاب همواره از داغ ترین موضوعات مربوط به این رویداد فرهنگی بوده است به طوری که در ماه های منتهی به اردیبهشت ماه، به پرسش همیشگی از مسئولان بدل می شود.

پس از آن که نمایشگاه کتاب از محل دائمی نمایشگاه های بین المللی تهران به مصلی امام خمینی(ره) منتقل شد، انتقاد از برپایی نمایشگاه در مصلی به عنوان محل اقامه نماز و برپایی مراسم عبادی، موجب شد تا مسئولان به فکر تغییر دوباره محل نمایشگاه بیافتند، در نتیجه مجموعه شهرآفتاب برای این رویداد فرهنگی برگزیده شد. اما شهرآفتاب هم مشکلات خودش را داشت. از سویی از مراکز شهری تهران بسیار دور بود و از سوی دیگر مشکلات ساختاری و رفاهی آن، دشواری فراوانی برای مردم و مسئولان ایجاد کرد. این بود که مسئولان وزارت ارشاد با وجود آن که شهرداری تهران برپایی رایگان پنج ساله نمایشگاه در شهرآفتاب را تضمین کرده بود،عطای آن را به لقایش بخشیدند و به مصلی بازگشتند.

اگر مهمترین دلیل اعلام شده برای کوچ نمایشگاه کتاب از بزرگرداه چمران به خیابان بهشتی، امکان دسترسی آسان تر مردم به نمایشگاهی در مرکز شهر وسایل نقلیه متنوعی چون مترو بود، حالا نظرسنجی سی و دومین نمایشگاه کتاب تهران به نوعی اهمیت این مساله را تایید می کند. چنان که در این نظرسنجی ٥٨,٢ درصد شرکت کنندگان، مصلی امام خمینی(ره) را مناسب ترین مکان برای برپایی نمایشگاه خوانده اند . از سوی دیگر٨٦,١ درصد شرکت کنندگان از دسترسی آسان به مصلی راضی بوده اند و ٥٥,٩  درصد گفته اند که از مترو برای حضور در مصلی بهره برده اند.

علائم راهنما

پس از رسیدن به مصلی، یافتن سالن، غرفه و کتاب مورد نظر، به مهمترین دغدغه بازدیدکنندگان بدل می شود. اهمیت این موضوع به این خاطر است که بازدیدکنندگان از درب های متعددی وارد مصلی می شوند و این، آدرس دهی را دشوار می کند. نکته دیگر این که مصلی امام خمینی(ره) مجموعه ای نمایشگاهی نیست که بخش های آن همچون نمایشگاه های تخصصی با شماره سالن مشخص شود. از این رو ممکن است مخاطبان نمایشگاه در تشخیص محل سالن ها دچار مشکل شوند. وسعت فضای نمایشگاه کتاب و فاصله زیاد میان بخش ها مشکل دیگری است که همگی لزوم اطلاع رسانی دقیق و کاربردی درباره مقصد بازدیدکنندگان را دوچندان می کند. در سال های گذشته در محل درب های ورودی مصلی نقشه نمایشگاه به مخاطبان ارائه می شد و در داخل سالن ها هم بخش هایی مسئولیت راهنمایی مردم را برعهده داشتند. ناگفته پیداست که میزان از اطلاع رسانی هرگز کافی نبود و همواره می شد افرادی را یافت که در یافتن مقصد خود دچار سردرگمی شده بودند.

حالا نظرسنجی سی و دومین نمایشگاه کتاب تهران، حاکی از رضایت شکننده مردم از دسترسی به غرفه های نمایشگاه است به طوری که تنها نیمی از مخاطبان (٥٤,٢ درصد) رضایت خود را از آن اعلام کرده اند. همچنین آمار ٤٤,٦ درصدی رضایت از علائم راهنما بر این امر صحه می گذارد؛ چه آن که ٣٢.٢ درصد شرکت کنندگان در نظرسنجی هم رضایتی کم و خیلی کم از این نشانه های راهنما داشته اند.

یافتن ناشر و کتاب مورد نظر

در یکی دو سال اخیر علاوه بر راهکارهایی که ذکر شد، باجه هایی الکترونیک برای کمک به بازدیدکنندگان تعبیه شد تا بتوانند با جستجوی عنوان کتاب یا ناشر، محل دسترسی به کتاب مورد نظر خود را بیبند. پیش از آن مخاطبان نمایشگاه کتاب معمولا امکان یافتن محل دقیق کتاب مورد علاقه خود را نمی یافتند. با این وجود نتایج نظرسنجی سی و دومین نمایشگاه کتاب تهران، هنوز رضایت حداکثری بازدیدکنندگان از این امر را نمایان نمی کند؛ چنان که تنها ٤١,٢ درصد رضایت خود را از اطلاع رسانی برای دسترسی به کتاب ها اعلام کرده اند. همچنین ٣٧.١ درصد پاسخ گویان در این مورد رضایت کم یا بسیار کم داشته اند.

بر اساس این آمارهای نزدیک به هم می توان گفت، «امکان دسترسی به کتاب مورد نظر در نمایشگاه کتاب» هنوز با اندازه مطبوب فاصله بسیار دارد. این مساله را می توان به نوعی محصول وسعت نمایشگاه کتاب و حجم بالای ناشران و بازدیدکنندگان آن دانست. به این معنا که فراهم کردن امکان دسترسی مردم به کتاب های مورد نظرشان و جلوگیری از بلاتکلیفی آن ها در بخش های وسیع مصلی، نیازمند تمهیداتی ویژه است. طبیعتا هدف برگزارکنندگان نمایشگاه کتاب، رفت و آمد مدام مردم از این طرف مصلی به آن طرف نیست، به همین خاطر لازم است در دنیای تکنولوژی و گوشی های هوشمند، از روش های کاربردی تری برای جستجوی محل دقیق کتاب و ناشر بهره برد.

فراوانی بازدید از بخش های مختلف

از محل نمایشکاه و دسترسی به سالن ها و غرفه ها که بگذریم، به فراوانی بازدید از بخش های مختلف می رسیم. ناگفته پیداست که بخش ناشران عمومی با نظر شرکت کنندگان در نظرسنجی، با ٨٣,٧ درصد پربازدید ترین سالن نمایشگاه کتاب است که از این میان  ٧٥.٣ درصد سطح رضایت بالایی داشته اند.

بخش ناشران کودک و نوجوان با ٣٦,٣ درصد رتبه دوم بیشترین بازدید ازبخش های نمایشگاه کتاب را به خود اختصاص داده و بازدیدکنندگان آن ٧٦.٩ درصد راضی بوده اند.

ناشران دانشگاهی نیز با ٣٤,٢ درصد حضور در رتبه سوم قرار گرفته اند و میزان رضایت آن ها، ٦٥.٤ درصد بوده است.

رتبه چهارم و پنجم این نظرسنجی هم به ناشران «آمورشی و کمک درسی» و ناشران «بین‌الملل و خارجی» به ترتیب با ٢٣ درصد و ٢٧,٨ درصد اختصاص یافته است. میزان رضایت بازدیدکنندگان بخش آموزشی ٧٩,٢ درصد و رضایت بازدیدکنندگان بخش بین الملل نیز ٥٨.٧ است.

اما نکته جالب توجه در این میان درصد پایین علاقمندی به بخش جنبی و فرهنگی نمایشگاه کتاب با دریافت تنها  ٣,٣ درصد  از آراء شرکت کنندگان در نظرسنجی بوده است.

آن چه نظرسنجی فراوانی بازدید از بخش های اصلی و جنبی سی و دومین نمایشگاه کتاب، دور از انتظار نیست. میزان رضایت از این بخش ها نیز(به جز بخش بین الملل) در همه حوزه های ذکر شده بالاتر از 60 درصد است.