آتش کاربری های نامتعارف در دامن بناهای تاریخی

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان، عصمت پناهی: شامگاه چهارشنبه ۲۶ تیرماه ۹۸ آتش‌سوزی در ضلع شمال غربی میدان حسن‌آباد رخ داد. حادثه مربوط به حریق در یک انبار به وسعت یک هزار متر واقع در میدان حسن آباد تهران بود. بلافاصله پنج ایستگاه آتش نشانی به همراه چندین دستگاه تانکر آب و خودروی حامل تجهیزات تنفسی به محله حادثه اعزام شدند.

همجواری میدان حسن آباد با آتش نشانی نیز باعث نشد که این اثر زیبای ملی از آتش سوزی انبار مجاور جان سالم به در ببرد  و سقف شیروانی این میدان تاریخی دچار آتش‌سوزی شدیدی شد و دو گنبد از ۸ گنبد آن آسیب جدی دید.

میدان حسن‌آباد از میدان‌های تاریخی و بخشی از بافت تاریخی و سنتی تهران قاجاری است. این میدان و ساختمان‌های گنبدی پیرامونش که در سال ۱۳۰۹ ساخته شد و به بهره‌برداری رسید، در ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۱۹۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

این میدان با چهار ساختمان و هشت گنبدی به گونه منحنی‌شکل و قرینه ساخته شده است. ساختمان‌ها گرداگرد چهارگوشه میدان را دربر گرفته‌اند. همه خیابان‌هایی که به میدان حسن‌آباد منتهی می‌شوند سنگفرش شده‌اند. همچنین زیرگذری شمالی- جنوبی برای گذر خودروها و پیوند خیابان‌های حافظ و وحدت‌اسلامی (شاهپور) در زیر میدان ساخته شده است. پیرامون میدان را فروشگاه‌های ابزار و یراق‌آلات و قفل‌فروشی دربرگرفته و در سویه جنوبی میدان بورس سیسمونی فروش‌ها و در بخش شمالی مرکز فروش مبلمان اداری و لوازم چوبی است.

فروشگاه‌های ابزار و یراق‌آلات و قفل‌فروشی که حریق در یکی از انبارهای آنها، اثر ملی ثبت شده را به مخاطره انداخت به طوریکه سقف شیروانی این میدان تاریخی دچار آتش‌سوزی شدیدی شد و دو گنبد از ۸ گنبد آن آسیب جدی دید.

در این میان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، شهرداری تهران و مدیریت شهری و مالکان هر یک به سهم خود در وقوع حادثه آتش سوزی و به مخاطره افتادن یک اثر ثبت در فهرست ملی مقصر هستند؛ عدم نظارت مناسب مدیریت شهری و سازمان میراث فرهنگی بر کاربری ابنیه تاریخی دارای ارزش، عدم توجه مالکان در رعایت اصول ایمنی و استفاده مناسب از بناهای تاریخی همه دست به دست هم دادند تا بنای تاریخی میدان حسن آباد در آتش غفلت و کم توجهی مسئولان و مالکان بسوزد.

«محمدحسن طالبیان» دراین باره در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان می گوید: تغییر کاربری ابنیه تاریخی ثبت در فهرست ملی مستلزم همکاری تنگاتنگ بین شهرداری ها و سازمان میراث فرهنگی است.

معاون میراث فرهنگی کشور افزود: کاربری های مزاحم و غیرایمن باید از بناهای مهم که در فهرست ملی ثبت شده اند، حذف شود و برای تحقق آن به همراهی شهرداری ها، شورای شهر، سازمان میراث فرهنگی و دستگاه های ذی ربط نیاز داریم.

میزان خسارات هنوز برآورد نشده

وی درخصوص میزان خسارات وارد شده به میدان حسن آباد افزود: میزان خسارات هنوز برآورد نشده است و در روزهای آینده علت قطعی آتش سوزی و خسارات وارده بر اثر حریق به بنای تاریخی حسن آباد اعلام شود.

طالبیان با بیان اینکه شهرداری تهران اقدامات عملیاتی خود را درخصوص میدان حسن آباد آغاز کرده است، خاطرنشان کرد: شهرداری و میراث فرهنگی از نظر کارشناسی و فنی و برنامه همکاری هایی را برای بازسازی میدان حسن آباد آغاز کرده اند.

دستور رییس جمهوری برای بازسازی میدان حسن آباد

وی با اشاره به دستور رییس جمهور مبنی بر رسیدگی به بنای تاریخی حسن آباد و بازسازی آن، تصریح کرد: طی چند ماه آینده میدان حسن آباد بازسازی خواهد شد.

معاون میراث فرهنگی کشور با اشاره به نقش مالکان بناهای تاریخی در صیانت از این بناها، گفت: صاحب ملک، فردی که در بنای تاریخی زندگی یا کار می کند باید برای حفاظت از بنای تاریخی مشارکت کند. مالک اگر بداند تهدیدات مشابهی بنای تاریخی را تهدید می کند به سمت ایمن سازی می رود.

طالبیان تاکید کرد: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری؛ نماینده دولت جمهوری اسلامی هستیم برای ثبت آثار تاریخی و ارزشمند ثبت متعلق به همه است.

معاون میراث فرهنگی کشور افزود: ما اثر را ثبت می کنیم که بگوییم این بنای تاریخی ارزشمند و مهم است و نگهداری آن نیز مهم است و همه مردم باید کمک کند بناهای تاریخی حفظ شوند.

دستورالعملی برای صیانت از بناهای تاریخی

«پرهام جانفشان» نیز درباره صیانت از بناهای تاریخی در مقابل حوادث به خبرنگار خبرگزاری شبستان گفت: دستورالعملی را با عنوان «بهره برداری از بناهای تاریخی» به شهرداری تهران پیشنهاد داده ایم؛ در این دستورالعمل؛ نوع کاربری بناهای تاریخی مشخص شده و کاربری های غیر مرتبط با بناهای تاریخی حذف می شود و استانداردهای آتش نشانی برای حفاظت از بناهای تاریخی لحاظ خواهد شد.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران درباره زمان احتمالی تصویب دستورالعمل بهره برداری از بناهای تاریخی استان تهران گفت: پیش بینی می کنم حداقل طی سه ماه آینده به نتیجه برسد.

 وی تصریح کرد: مجموعه حقوقی میراث فرهنگی، شهرداری تهران، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران در حال بررسی و تصویب این دستورالعمل هستند.

وقوع حریق در بناهای تاریخی زنگ خطری برای مسئولان

سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران نیز درخصوص نظارت بر کاربری بناهای تاریخی به خبرنگار خبرگزاری شبستان می گوید: درخصوص کاربری آثار و ابنیه تاریخی ثبت ملی شده هیچ نوع نظارتی انجام نمی شود.

«علی اعطا» می افزاید: آتش سوزی بناهای تاریخی را تهدید می کند چراکه تاسیسات این بناها نوسازی نشده است و این خطر و آسیب پذیری وجود دارد.

به گفته وی، شورای شهر نمی تواند در امور اجرایی ورود کند و صرفا می تواند از طریق ابزار نظارتی، شهرداری تهران را به انجام برخی اقدامات برای حفاظت از بناهای تاریخی مکلف سازد.

آغاز اقدامات حفاظتی از بازار تهران

اعطا با اشاره به بناهای تاریخی دارای ارزش مشابه میدان حسن آباد، تصریح می کند: بازار تهران یکی از بناهای تاریخی دارای مخاطره است که باید برای حفظ آن اقداماتی انجام شود که شهرداری تهران در این خصوص مجموعه اقداماتی برای حفاظت از بنای بازار تهران آغاز شده است و شهرداری تهران در انجام این اقدامات نقش مستقیمی دارد.

وی ادامه داد: در بخش نوسازی تاسیسات به ویژه تاسیسات برقی با محوریت استانداری تهران کارهایی آغاز شده و در حال انجام است. شورا و شهرداری تهران نیز در جلساتی مرتبط با این موضوع شرکت داشته و از نظر بعد نظارتی، فعالیت هایی در عرصه مدیریت شهری دارد.

کاربری های نامتعارف بلای جان بناهای تاریخی

در این میان رییس کمیته میراث فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران، کاربری های نامتعارف را بلای جان بناهای تاریخی دارای ازش می داند و به خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان می گوید: مالکیت و کاربری های غیرمرتبط با میراث فرهنگی از مشکلات اصلی در این حوزه است و باید بناهای تاریخی را باید از کاربری های مخاطره آمیز دور کنیم.

«حسن خلیل آبادی» تاکید می کند: ابنیه تاریخی نیز که سند هویتی تاریخی و فرهنگی مردم و کشور محسوب می شوند، با کاربری های غیرمرتبط در آستانه حوادث قرار می دهیم و کاری می کنیم که اینها دچار حوادث شوند.

وی از میزان خسارات وارد شده به میدان تاریخی حسن آباد، اظهار بی اطلاعی می کند و می گوید: برای حفاظت از بناهای تاریخی شهر تهران از طریق شورای شهر تهران به شهرداری تذکر داده ایم و پیگیری هم کرده ایم.

خلیل آبادی با بیان اینکه بیشتر مسئولیت بر عهده سازمان میراث فرهنگی است که ابنیه تاریخی فرهنگی را ساماندهی کند، خاطرنشان کرد: صیانت از بناهای تاریخی می تواند از طریق مالکین و ذی نفعان و سایر ارگان های مسئول بر بناهای تاریخی و فرهنگی نظارت دائمی صورت گیرد.

رییس کمیته میراث فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران افزود: مردم هم می توانند به عنوان دیده بان های شهری از این مراکز بازدید کنند و اگر احتمال حادثه پیش بینی می کنند، به مراکز ایمنی اطلاع دهند.

به هر روی آتش کاربری های نامتعارف در دامن بناهای تاریخی افتاده. آتش سوزی در میدان تاریخی حسن آباد اولین آسیب به میراث فرهنگی نبوده و آخرین نیز نخواهد بود. حادثه حسن آباد زنگ خطری است برای مسئولان و دست اندرکاران، مالکان و مردم تا برای حفاظت از هویت تاریخی و فرهنگی تدبیری عملیاتی تر بیاندیشند، جدی تر وارد میدان عمل شده و از شعارزدگی و برنامه های بی سرانجام که هیچ فایده ای برای حفظ هویت تاریخی و فرهنگی کشور دارند، فاصله بگیرند.