تصویب نهایی کنوانسیون دریای خزر در مجلس انجام می شود

به گزارش خبرنگار پارلمانی خبرگزاری شبستان، «محمدجواد ظریف» در ادامه جلسه بعدازظهر امروز دوشنبه هفت مرداد در پاسخ به سوال مشترک مصطفی کواکبیان، نماینده تهران و چهار نفر دیگر از نمایندگان همچنین محمدحسین قربانی نماینده آستانه اشرفیه و عبدالکریم حسین زاده نماینده نقده و اشنویه در مورد رژیم حقوقی دریای خزر گفت: اگر به تاریخ معاصر ایران دقت کنید، تنها حکومتی که در آن حتی یک وجب از خاک و آب ایران مورد مذاکره قرار نگرفته است، نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است. اگر سلسله های پادشاهی قبلی را نگاه کنیم می بینیم که قسمت هایی از سرزمین ایران جدا شده است و تنها در دوران حکومت جمهوری اسلامی ایران است که علیرغم جنگ تحمیلی و فشارهایی که بعد از جنگ بود، حتی یک وجب از خاک جمهوری اسلامی ایران جدا نشده است و این افتخار بزرگی است که با رهنمودهای رهبری و همت بلند مردم ایران به دست آمده است.

وزیر امور خارجه کشورمان اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران از ابتدای فروپاشی دولت شوروی تمام هم خودش را برای حفظ منافع ایران در دریای خزر قرار داد و بنده به عنوان معاون حقوقی وزارت امور خارجه در دهه 70 شمسی اولین اجلاس حقوقی پنج کشور ساحلی دریای خزر را برگزار کردم و از آن موقع به بعد 21 سال مسئولان وزارت خارجه و در نهایت شورای عالی امنیت ملی مسئولیت مذاکرات را به عهده داشتند.

ظریف با بیان اینکه مذاکرات در رابطه با رژیم حقوقی دریای خزر بسیار دشوار بود و تمام تلاش مسئولان ایران این بود که حق ایران در مذاکرات محفوظ بماند، گفت: به همین دلیل یعنی به دلیل حساسیت های جمهوری اسلامی ایران مذاکرات 21 سال به طول انجامید و در طول این 21 سال پروتکل های مختلفی در مورد حفاظت از محیط زیست دریای خزر و ماهیگیری تصویب و به تایید کشورها رسید که بعد از آن کنوانسیون حقوقی دریای خزر که موضوع اصلی مذاکرات در 21 سال گذشته بود، به نتیجه گیری رسید.

وی ادامه داد: اصل مذاکرات در مورد این کنوانسیون در سال های 94، 95 و 96 انجام و امضا شد و در سال 97 بعد از مراحل قانونی برای امضا در جلسه سران تصویب شد. در واقع این گونه نبود که این کنوانسیون در سال 97 مورد مذاکره و در همان سال نیز تصویب شود، 21 سال مذاکرات به طول انجامید. اصل مذاکرات در سال های 94 و 95 و 96 امضا و در سال 97 به تصویب رسید.

وی با اشاره به ماده ای از کنوانسیون که در آن ذکر شده است باید مراحل قانونگزاری کنوانسیون طی شود، گفت: در زمانی که دولت مراحل اولیه را طی کرد در آن زمان کنوانسیون برای تصویب به مجلس ارایه می شود و در واقع هیچ چیزی بدون اینکه در مجلس مصوب شود، قابلیت اجرا برای ما ندارد.

وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به سوال نمایندگان در مورد اینکه آیا ایران در این کنوانسیون سهمی برای خود از پهنه آبی یا زیربستر دریای خزر تعیین کرده است، گفت: ما در این دو زمینه در کنوانسیون به نتیجه رسیدیم و مشخص شد در کنوانسیون با توجه به مشکلاتی که در زمینه زیربستر در دهه 780پیدا شد و آنها به صورت دوجانبه توافقی را انجام دادند در مورد روی آبی توافق کردیم که هر پنج کشور در مورد روی آب توافق کنند و در واقع این کنوانسیون این موضوع مصوب شد.

وی با اشاره به بحث ترسیم خط مبدا در این کنوانسیون گفت: سواحل دریای خزر در جمهوری اسلامی ایران سواحل مناسبی نیست، سواحل صافی است و بر همین مبنا ما تاکید کردیم که خط مبدا همه باید مورد توافق همه باشد یعنی تا خط مبدا ما پذیرفته نشود، خط مبدا بقیه نیز پذیرفته نشود.

وزیر امور خارجه تصریح کرد: در اعلامیه ای که در زمان تصویب کنوانسیون صادر کردیم به صراحت گفته شده است که این بند یعنی خط مبدا ایران به شکلی باشد که ایران با کشورهایی که طول ساحلی دارند، به ضرر جمهوری اسلامی ایران تمام نشود و تمام تضمین های لازم برای اینکه نتوانند بدون حضور ما تصمیمی بگیرند در کنوانسیون آمده است.

ظریف تصریح کرد: در حال حاضر در دریای خزر پنج کشور حضور دارند و اینکه ما حضور نداشته باشیم به معنای آن نیست که مانع از این شویم که دیگران اقدامی نکنند اما ما بندی را در این کنوانسیون مصوب کردیم که دیگران نمی توانند بر اساس ترتیباتی که در زمان شوروی داشتند، خط مبدا برای خودشان ترسیم کنند.

وی تاکید کرد: به جز مراحل فوق هیچ تصمیم دیگری در مورد بحث زیربستر و پهنه دریای خزر صورت نگرفته است. در واقع آنچه که ما در این کنوانسیون مورد توافق قرار داده ایم، ترتیبات زیست محیطی،‌کشتیرانی و تعیین حدودی است که بعد از خط مبدا مشخص می شود.

وی بیان کرد: سیاست ما سیاست نزدیکی با همسایگان و روابط خوب با آنهاست و این توافق نیز این را تضمین می کند.

وی با اشاره به اینکه طبق این توافق پهنه دریای خزر نباید محیطی برای حضور کشورهای بیگانه و به ویژه آمریکا در این دریا شود، گفت: ما ضمن اینکه بر روابط خوب با همسایگان تاکید داریم اما در رابطه با جمهوری اسلامی ایران، تمامیت جمهوری اسلامی ایران و آب های جمهوری اسلام ایران با هیچ کس تعارف نداریم و حاضر نیستیم با هیچ کس برای حتی یک وجب از خاک کشور ما مذاکره کنیم و دولت در این زمینه متعهد است، مجلس نیز حرف آخر را می زند.

ظریف تصریح کرد: ما بعد از مشخص شدن خط مبدا کنوانسیون را به مجلس ارایه می دهیم،‌ ضمن اینکه توافق کردیم بر اساس آن کشورها ملزم شده اند که خلاف اصول کنوانسیون اقدامی انجام ندهند و در عین حال تصمیم گرفتیم تا زمانی که اطلاعات کافی برای تعیین خط مبدا نباشد، کنوانسیون به مجلس ارایه نشود و بعد از اینکه اطلاعات کافی به دست آمد، کنوانسیون در شورای عالی امنیت ملی به امضا رسیده است و تمام مراحل آن به تایید مقام معظم رهبری نیز رسیده است، برای تصویب نهایی به مجلس ارایه شود و در واقع تصویب نهایی موکول به تصمیم و تصویب مجلس است.

ظریف در بخش دوم سخنان خود با بیان اینکه روابط بین الملل بر اساس اعتماد نیست بلکه بر اساس منافع ملی کشورها شکل می گیرد، اظهار داشت: هیچ گاه ما منافع ملی مان را به هر دلیلی به حراج نمی گذاریم، ما با همه دوست هستیم با کشورهایی که با ما دشمنی نمی کنند، رابطه خوبی داریم. با روسیه و دیگر کشورهای همسایه نیز خوب هستیم.  با روسیه رابطه راهبردی داریم اما این به معنای آن نیست که در حفظ تمامیت ارضی مان شک کنیم. ما نه خوش بین هستیم و نه بدبین. در روابط بین الملل هر کس منافع خودش را بیان می کند و هیچ کس برای منافع ما دل نمی سوزاند.

وی با اشاره به بحث های زیست محیطی مورد تاکید در کنوانسیون خزر گفت: تا پروتکل الحاقی تصویب نشود، کنوانسیون حقوقی دریای خزر قابل تصویب نیست. در پروتکل الحاقی که به مجلس برای تصویب ارسال می شود این نکته مشخص شده است که هر اقدامی که باید در دریای خزر انجام شود با توافق سایر کشورها باشد.

ظریف اضافه کرد: بحث امنیت دریای خزر نیز به پنج کشور ساحلی سپرده شده است و این به معنای این نیست که نیروهای نظامی کشورهای ساحلی می توانند تا مرز شما پیش بیایند. این کنوانسیون اجازه نمی دهد که نیروهای نظامی روسیه وارد آب های سرزمینی و حتی مرزهای پانزده مایلی در آب های سرزمینی ما شوند.

وی با بیان اینکه کنوانسیون با چشم باز نوشته و امضا شده است، گفت: علیرغم تبلیغات سلطنت طلب ها باید بگوییم که در زمان رژیم گذشته حتی یک کشتی ایرانی اجازه نداشت تا خط آستارا - حسینقلی پیش برود و علیرغم اعتراضات مسئولان ما در وزارت خارجه هیچ گاه این اتفاق نیفتاد.

وی در مورد بحث مشاء بودن یا نبودن نیز گفت: دریای سرزمینی و منطقه ویژه ماهیگیری کشورها مشخص است. کشتی های ماهیگیری ایرانی می توانند تا هر محلی در دریای خزر پیش بروند و بحث مشاء بودن و دیگر بحث ها در اینجا جایگاهی ندارد.

ظریف در مورد حق پنجاه درصد ایران در دریای خزر گفت: هیچ گاه و در هیچ کنوانسیونی این حق را برای هیچ یک از طرفین که پنجاه درصد از مرز را داشته باشند، قایل نشده است. رژیم شوروی دریای خزر را به 4 قسمت تقسیم کرد که ایران فقط اجازه داشت تا خط آستارا و حسینقلی پیش برود. ما اعتراض کردیم از نظر حقوقی این اعتراض وارد بود اما از نظر عملیاتی نتوانستیم از این خط پیش برویم.

وی در مورد بحث بستر و زیر بستر گفت: در این مورد یک واقعیت وجود دارد و آن این است که چون این دریا محصور به پنج کشور است آنها باید برای خودشان تصمیم بگیرند. ما اصرار کردیم که در قاعده ای که خودمان اصرار داریم، باشیم و اجازه نمی دهیم که هیچ توافقی در مورد جنوب خزر انجام شود. در حال حاضر بین قزاقستان و روسیه توافقی در مورد قسمت شمالی دریای خزر انجام شده اما در قسمت جنوبی ما اجازه این کار را نمی دهیم.

وی با اشاره به پروژه مشترک اکتشافی بین جمهوری اسلامی و آذربایجان و ترکمنستان گفت: یک شبکه روسی که در مورد رژیم حقوقی دریای خزر مطالبی را بیان کرده بود، بنا به گفته مسئولان روسی هیچ گونه وابستگی به این کشور ندارد و فقط برای شکستن غرور ملی ایرانیان این کار را انجام داده بود.

وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران ذره ای از خاک خود عقب نشینی نمی کند، گفت: مذاکرات خزر در زمان اوج صلابت جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت و امروز هم در اوج قدرت هستیم. در حوزه بین المللی و میدانی این قدرت را حفظ کردیم، آمریکا نیز علیرغم هزینه های زیاد نتوانسته است ایران را در محیط بین المللی محصور و محدود کند.

وی با بیان اینکه آمریکا حتی از ابزارهای قدرت خود دیگر نمی تواند برای اعمال فشار علیه کشورها استفاده کند، گفت: دلار که عامل قدرت اقتصادی آمریکایی ها بود به تدریج از معاملات کشورها کنار گذاشته شده است

وزیر امور خارجه کشورمان در پایان با بیان اینکه کنوانسیون حقوقی دریای خزر برای تصویب به صحن مجلس می آید، گفت: اگر مجلس با این کنوانسیون موافقت نکند ما به پنج کشور دیگر اعلام می کنیم که مجلس آن را مصوب نکرده است، شرایط خوبی برای کشور نخواهد بود اما در هر صورت تصمیم گیر نهایی در این زمین مجلس است و ما هم تابع نظر مجلس هستیم./