خبرگزاری شبستان: چندی پیش نمایش «خاموشی دریا» به نویسندگی رضا گوران و کارگردانی نیما دهقان در تالار سایه مجموعه تئاتر شهر به صحنه رفت که شاید بتوان آن را از متفاوت ترین اجراهای ماه های اخیر تئاتر ایران به حساب آورد.
عنوان "خاموشی دریا" برگرفته از رمانی است به همین نام که نویسنده ای فرانسوی با نام مستعار ورکور (Vercors) آن را در جنگ جهانی دوم به طور مخفیانه منتشر کرده و رضا گوران، نمایشنامه را با برداشت شخصی از این رمان به نگارش درآورده است.
موقعیت خاص "خاموشی دریا"
نمایش، داستان برهه زمانی اشغال فرانسه توسط آلمان هاست، زمانی که به دستور نازی ها، باید در کنار خانواده های فرانسوی، افسران آلمانی زندگی کنند.از همین جا تنش نمایش آغاز می شود. تقابل افسر نازی با خانواده ای فرانسوی. تلاش افسر آلمانی(شهرام حقیقت دوست) برای برقراری ارتباط و تحریک زن و شوهر فرانسوی (الهام کردا و فرزین صابونی) و سکوت آن ها؛ که نمایش را به مونولوگی دراماتیک با تنش هایی از جنس فریاد و سکوت بدل می کند.
بیننده نمایش از همان پرده اول با موقعیتی خاص روبرو شده و غافلگیر می شود؛ تا آن جا که پس از گذشت دو سه پرده، عده ای سالن نمایش را ترک می کنند چون، مثل افسر آلمانی عصبانی شده اند و تحمل سکوت دو پرسوناژ از سه پرسوناژ اصلی نمایش را ندارند.
تماشاگران "خاموشی دریا" اگرچه در ابتدا با سرباز آلمانی همذات پنداری می کنند، اما هرچه جلوتر می رود، با درک موقعیت حاکم، با خانواده فرانسوی همراه تر می شوند تا دلایل سکوت زن و شوهر را بهتر درک کنند و همراه با آن ها در مقابل افسر نازی قرار گیرند.
تصویر تأثیرگذار یک افسر نازی
نمایش که به پایان می رسد، باورنمی کنی تصویر یک افسر ایدئولوژیک نازی تا این حد زنده و تأثیرگذار درآمده باشد، اما شهرام حقیقت دوست با چهره پردازی مناسب، لحن لکنت دار و نوع حرکات پرسکته، یک ساعت تمام، مونولوگ می گوید تا نقشی ماندگار از یک افسر آلمانی جنگ جهانی دوم را برای مخاطب ایرانی به نمایش گذاشته باشد.
در این میان، نمی توان از متن مونولوگ هایی که رضا گوران برای افسر آلمانی نوشته، به سادگی گذشت. مونولوگ هایی روان، با توصیفاتی کم نظیر که از خلال آن ها می توان با روحیه ایدئولوژیک نازیسم، به عنوان اندیشه حاکم بر دوره ای از تاریخ معاصر جهان به خوبی آشنا شد. به طور مثال، آن جا که افسر نازی به مقایسه روحیه آلمانی و فرانسوی می پردازد از نقاط اوج نمایش است.
مونولوگ های ماندگار
"خاموشی دریا" پر از تک جمله های ماندگار از زبان افسر آلمانی است که از میان آن ها می توان به این جمله ها اشاره کرد:
- آدمایی که با سکوت آشنان، یه عالمه فریاد به خودشون بدهکارن... .
- میخوایم تاریخ تون رو پاک کنیم و تاریخ جدیدی براتون بنویسیم، تاریخی که از خودمون شروع میشه و اینقدر احمقیم که فکر میکنیم به خودمون هم ختم میشه
- خواب دزده، زندگی آدم رو می دزده!
سکوت؛ فریاد بی صدا
از نقش حقیقت دوست که بگذریم، به نقش زن و شوهر فرانسوی می رسیم که "سکوت"، مهمترین مولفه آن هاست. در این جا، کلام به عنوان یکی از نخستین پارامترهای ارتباط بازیگر با مخاطب حذف می شود و از این پس، بازیگران باید تنها با تکیه بر حرکات بدن و حالت چهره، حس نقش را منتقل کنند، که در این زمینه نیز بازیگران "خاموشی دریا" موفق بوده اند.
نگرانی و تردید چهره الهام کردا و عصبانیت فروخورده فرزین صابونی، بدون هیچ کلامی توانسته حس مردم کشوری در حال اشغال را به مخاطب منتقل کند.
حضور سرد آلمانی در خانه گرم فرانسوی
"چگونه می توان در فضایی مینمالیستی با میزانسنی ثابت و حتی با سکوت، فضای خانه ای فرانسوی در میانه جنگ جهانی را تا این اندازه باورپذیر بازسازی کرد؟" این پرسشی است که برای پاسخ به آن باید به تمامی مؤلفه های شکل دهنده به فضا از جمله طراحی صحنه و لباس، نورپردازی و موسیقی توجه داشت.
به نظر می رسد در نمایش خاموشی دریا تمامی جزئیات در راستای شکل گیری کلیت خانه فرانسوی در ذهن مخاطب، به درستی در جای خود قرار گرفته اند تا صحنه ساده و کم المان، چیزی از حس یک خانه فرانسوی کم نداشته باشد.
«خاموشی دریا»؛ سفارشی که سفارشی نشد
«خاموشی دریا» نمایشی است که برای حضور در سیزدهمین دوره جشنواره تئاتر مقاومت ساخته شده اما همچون دیگر آثار که معمولاً به واسطه حضور در جشنواره ها دچار سطحی نگری و شعارزدگی می شوند، به این ورطه درنیفتاده.
نیما دهقان، کارگردان نمایش، خود در این باره می گوید: «مفهوم آثار سفارشی در بین هنرمندان، شکل نامطلوبی دارد، زیرا فکر می‌کنند، هنرمندانی در قبال تولید این نمایش‌ها پول می‌گیرند تا آثاری که فاقد مفهوم و کیفیت مطلوب است را ارائه کنند اما به عقیده من سفارش دادن و سفارش گرفتن کار بدی نیست و در خیلی از کشورها این موضوع انجام می‌شود و خروجی و فیدبک مناسبی هم دارد. نوع سفارش دادن تا به امروز به شکل درستی انجام نمی‌شده؛ بنابراین خروجی این کار نیز متقابلاً خوب نبوده است. در صورتی که اگر کارها به خوبی سفارش داده شوند، آثار فاخری تولید خواهند شد.»
اجرای "خاموشی دریا" به خوبی نشان داد که برای ساخت نمایش هایی با موضوع مقاومت، می توان با وسعت نظر بیشتر نسبت به مفهوم مقاومت، بر مشترکات انسانی جنگ، دفاع و مقاومت تأکید کرد تا بتوان آثاری در ابعاد جهانی را روی صحنه برد.
گفتنی است، نمایش خاموشی دریا در سیزدهمین دوره جشنواره تئاتر مقاومت که از 28 آبان تا 3 آذرماه جاری برگزار می شود، باردیگر به روی صحنه می رود. همچنین قرار است متن نمایشنامه آن، از سوی این جشنواره منتشر شود.
پایان پیام/
نظر شما