ریشه اصلی غم‌هایی که با آنها درگیریم/ راه نجات سبک زندگی از ناامیدی‌

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: سبک زندگی مبتلا به روزمرگی ها و شاید تلاطم‌هایی که در روزگار کنونی با آن مواجه هستیم، سبب شده تا در کمال ناباوری و با وجود گنجینه معارف ناب اسلام و سخنان اهل بیت(ع)، بعضا دچار یاس و ناامیدی شویم.

حجت الاسلام «ناصر رفیعی»، استاد اخلاق، طی سخنانی عوامل ایجاد یاس را مورد بررسی قرار داده است که در ادامه بخش هایی از آن تقدیم حضورتان می شود:

حجت الاسلام «ناصر رفیعی» با اشاره به حکمت 299 نهج البلاغه گفت: حضرت امیر(ع) در این جمله کوتاه و سخن قصار خود به نکته ای بسیار مهم اشاره کرده و می فرماید: «مَا أَهَمَّنِی ذَنْبٌ أُمْهِلْتُ بَعْدَهُ حَتَّى أُصَلِّىَ رَکْعَتَیْنِ وَأَسْأَلَ اللّهَ الْعَافِیَهَ؛ آنچه که بين من و خدا نارواست اگر انجام دهم و مهلت دو رکعت نماز داشته باشم که از خدا عافيت طلبم، مرا اندوهگين نخواهد ساخت».

این استاد اخلاق ادامه داد: حضرت(ع) به عبارت دیگر می خواهند بگویند اگر در زندگی سختی و شکستی پیش آمد یکی از راه های غلبه بر مشکلات و کسب آرامش خواندن دو رکعت نماز است. نماز آرام می کند، نماز عافیت می آورد و موجب می شود که هَمّ و غم و حزن و اندوه انسان کم شود، زمانی، شخصی خدمت امام صادق(ع) آمد، نام این مرد هارون بود و به حضرت(ع) عرض کرد: گاهی بیهوده ناراحت و گاهی بیخودی خوشحال می شوم و نمی دانم علت آن ناراحتی و آن خوشحالی چیست. عین عبارت این گونه است: «إنّي أفرَحُ مِن غيرِ فَرَحٍ أراهُ في نَفسي و لا في مالي و لا في صَديقي ، و أحزَنُ مِن غيرِ حُزنٍ أراهُ في نَفسي و لا في مالي و لا في صَديقي ـ : نَعَم ، إنّ الشَّيطانَ يُلِمُّ بالقَلبِ فيَقولُ : لو كانَ لكَ عندَ اللّه ِ خَيرٌ ما أراكَ علَيكَ عَدُوَّكَ و لا جَعَلَ بكَ إلَيهِ حاجَةً ! هَل تَنتَظِرُ إلاّ مِثلَ الذي انتَظَرَ الذينَ مِن قَبلِكَ ، فهَل قالوا شيئا ؟! فذاكَ الذي يَحزَنُ مِن غيرِ حُزنٍ و أمّا الفَرَحُ فإنَّ المَلَكَ يُلِمُّ بالقلبِ فيَقولُ : إن كانَ اللّه ُ أراكَ علَيكَ عدوَّك و جَعَلَ بكَ إلَيهِ حاجَةً فإنّما هي أيّامٌ قلائلُ ، أبشِرْ بمَغفِرَةٍ مِن اللّه ِ و فَضلٍ ، و هُو قَولُ اللّه : الشَّيطانُ يَعِدُكُمُ الفَقْرَ و يَأْمُرُكُمْ بالفَحْشاءِ و اللّه ُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ و فَضْلاً» «من گاهى اوقات شاد مى شوم، بى آنكه موجبات آن را در خودم يا مالم و يا دوستم بيابم و گاهى اندوهگين مى شوم، بى آنكه در خودم يا مالم و يا در رابطه با دوستم موجبى براى اين اندوه بيابم» ـ

وی تصریح کرد: امام صادق(ع) فرمودند: آرى، همانا شيطان به دل نزديك مى شود و مى گويد: «اگر پيش خدا ارزش و اعتبارى داشتى، خداوند تو را دشمن شاد نمى كرد و تو را نيازمند او نمى ساخت. آيا سرنوشتى جز مانند سرنوشت پيشينيان خود انتظار دارى؟ آيا آنها چيزى گفتند؟» اين است كه بى دليل اندوهگين مى شود و اما شاد شدن، علتش اين است كه فرشته به دل نزديك مى شود و مى گويد: «اگر خداوند تو را دشمن شاد كرده و تو را در موردى نيازمند او ساخته است، اين چند روزه اى بيش نيست، بشارت باد تو را به آمرزش و فضل پروردگارت». اين است معناى سخن خدا كه مى فرمايد: «شيطان شما را از تهيدستى بيم مى دهد و شما را به زشت كارى وا مى دارد ولی خداوند از جانب خود به شما وعده آمرزش و بخشش مى دهد».

حجت الاسلام رفیعی تاکید کرد: ریشه غم و حزن و ناراحتی، احساس‌های غلطی است که ما در زندگی داریم که در اینجا به چند مورد اشاره می کنم. نخست احساس گناه، گاهی برخی انسان ها معصیت می کنند و این احساس اجازه نمی دهد که شاد باشند، می گویند این چه کاری بود که ما انجام دادیم و همین باعث یأس آنها می شود. یاس بسیار خطرناک و بددردی است. پیامبر(ص) برای جنگ تبوک رفتند و سه نفر از پیش اعلام کرده بودند که به جنگ می آیند اما در نهایت صحت و سلامت حضرت رسول(ص) را یاری نکردند، بعد از آنکه پیامبر(ص) از جنگ بازگشتند به سایرین فرمودند: کسی با آنان صحبت نکند، دروغ گفتند و به جنگ نیامدند در حالی که سالم بودند. این سه نفر خودشان نیز از نظر روحی بهم ریختند تا جایی که قرآن در آیه 118 سوره «توبه» در مورد آنان فرمود: «وَعَلَى الثَّلَاثَةِ الَّذِينَ خُلِّفُوا حَتَّى إِذَا ضَاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ وَضَاقَتْ عَلَيْهِمْ أَنْفُسُهُمْ وَظَنُّوا أَنْ لَا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إِلَّا إِلَيْهِ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ لِيَتُوبُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ » (و [نيز] بر آن سه تن كه بر جاى مانده بودند [و قبول توبه آنان به تعويق افتاد] تا آنجا كه زمين با همه فراخى‏ اش بر آنان تنگ گرديد و از خود به تنگ آمدند و دانستند كه پناهى از خدا جز به سوى او نيست پس [خدا] به آنان [توفيق] توبه داد تا توبه كنند بى ترديد خدا همان توبه‏ پذير مهربان است).

وی در بخش دیگری از مباحث خود بیان کرد: در زمان امام سجاد(ع) شخصی به نام «زُهری» زندگی می کرد که از قاضیان عصر حضرت(ع) بود، امام(ع) او را دید که کنار کعبه آمده و گریه می کند. حضرت(ع) از او سوال کرد و مرد پاسخ داد: حکم قتل فردی بی گناه را داده ام و بسیار از این بابت ناراحت هستم. امام سجاد(ع) به او راهکارهایی را یاد دادند تا اندکی به آسایش برسد.

این استاد اخلاق در ادامه ابراز کرد: دومین مساله ای که سبب یاس می شود، داشتن احساس پوچی و بی هدفی است. بسیار هستند کسانی که می گویند ما اصلا نمی خواستیم به این دنیا بیاییم، آخرش چه می شود؟ اصلا بهشت رفتیم چه می شود؟ زمانی عده ای نزد پیامبر(ص) می آمدند و می گفتند قیامت که می گویی کجا است؟ اکنون نیز عده ای می گویند امام زمان(عج) کجا است؟ قرآن می فرماید خدا حکیم است. حضرت موسی هم سَر از کارهای خضر در نمی آورد. اما این عالم بیهوده آفریده نشده است. لذا دومین عامل یاس همان احساس پوچی است.

وی اضافه کرد: اما سومین عامل حس ناکارآمدی و شکست است. کسانی که در ازدواج و زندگی شان شکست می خورند، در کاسبی شکست می خورند و امثال آن، مایوس می شوند، فردی نزد امام صادق (ع) آمد و بسیار ناراحت بود و گفت: همسایه ام کنیزی دارد که من طالب او هستم، حضرت(ع) فرمودند: دعا کن و از خداوند بخواه که فضلش را به تو عطا کند. بعد از مدتی فرد آمد و گفت دعاهایم مستجاب شد و این کنیز به من بخشیده شد.

وی ادامه داد: مورد بعدی در ایجاد یأس، احساس شکست و ناکارامدی است، تاجری شکست خورده بود و نزد امام معصوم(ع) آمد و گفت: همه چیزم را از دست دادم، حضرت(ع) فرمود: دو رکعت نماز بخوان و به خداوند توکل کن، مدتی بعد آمد و گفت: مشکلم حل شد. عامل بعدی در ایجاد یأس و ناامیدی، عدم اجابت دعا است. «بزنطی» روزی نزد امام رضا(ع) آمد و گفت: مدتی است که چیزی می خواهم اما درست نمی شود، حضرت فرمود: همین جا که ناامید شده ای شیطان پیدایت می کند. بنابراین از بدترین گناهان سوء ظن به خدا است. باید توجه داشته باشیم که بددهانی مانع اجابت دعا است، خالص نبودن نیز مانع اجابت دعا است.

حجت الاسلام رفیعی در پایان خاطرنشان کرد: عامل دیگر ایجاد یاس، عدم درک فلسفه امور است. خداوند در میان پیامبرانش ایوب و سلیمان را دارد، ایوب در اوج فقر و سلیمان در اوج ثروت، خداوند پیامبری را دارد که شرق و غرب عالم در دستانش است و پیامبری را دارد که در چاه انداخته شد. پس عامل دیگر یاس، آشفتگی ها و مشکلاتی است که در زندگی ایجاد می شود. این عوامل هست اما باید صبر کرد. امام سجاد(ع) فرمودند: این دعا را زیاد بخوانید: «اللهم انی اعوذبک من دعاء المحجوب».

علاقه مندان می توانند فایل این سخنرانی را از اینجا دریافت کنند.