عملیات رمضان؛ تجلی‌گاه مردان کربلایی

به گزارش خبرگزاری شبستان از رشت، عملیات رمضان به‌عنوان یکی از بزرگترین عملیات‌های زرهی نظامی نیروی زمینی به شمار می‌رود. پیروزی در این عملیات می‌توانست بهترین فرصت برای پایان دادن به جنگ باشد.

این عملیات، جنگ را در برهه‌ای جدیدی وارد کرد. در این عملیات برای نخستین بار نیرو‌ها وارد خاک عراق شدند. فرماندهان براساس شکست‌های دشمن و افزایش روحیه رزمندگان، این عملیات را طراحی کردند.

این عملیات با هدف تکمیل امر دفاع از انقلاب اسلامی و دور کردن آتش دشمن از مرز‌های کشور آغاز شد. عملیات رمضان ۲ تیر ۶۱ و در دومین شب از لیالی‌قدر، با رمز «یا صاحب‌الزمان ادرکنی» آغاز شد و در پنج مرحله تا شب عید فطر ادامه یافت.

رزمندگان در محور شلمچه موفق شدند با عبور از سیم خاردار‌ها و میادین مین، دیوار دفاعی دشمن را بشکنند. به این صورت خاکریز اول و دوم را تصرف کردند.

در نخستین روز، عملیات به خوبی پیش رفت. در همان ساعات اولیه عملیات، رزمندگان تا پنج کیلومتری شهر بصره پیشروی کردند. برخی از سربازان عراقی که تاب تحمل شکست یا اسارت را نداشتند، فرار کردند. رزمندگان با روحیه ایثار و فداکاری به پیش می‌رفتند تا آنجایی که در یکی از محور‌های عملیاتی به عمق ۲۳ کیلومتری خاک عراق رسیدند. پاسگاه زید تحت کنترل نیرو‌های خودی درآمد. نیرو‌ها در مسیر شاهد تانک‌های سوخته دشمن بودند.

جهادگران جهاد سازندگی نقش مهمی را در تثبیت مواضع ایفا کردند. در جریان عملیات رمضان موقعیت شهر‌های بزرگی همچون بصره، تنومه، خورمال، حلبچه و بسیاری از محور‌های استراتژیک و موقعیت‌های دفاعی دشمن به خطر افتاد نیرو‌های صدام که همیشه حالت تهاجمی داشتند، این بار به حالت دفاعی درآمدند. آن‌ها مدرن‌ترین راه‌ها را برای جلوگیری از نفوذ پیاده کرد.

پس از عملیات رمضان، رژیم بعث که از عملیات رمضان خسارت‌های زیادی دیده بودند، عمق دیوار‌های دفاعی‌اش را با موانع طبیعی گسترش دادند.

پس از ورود رزمندگان به خاک عراق، سازمان ملل که تا این زمان هیچ واکنشی نسبت به نابرابری در این جنگ نشان نداده بود، واکنش نشان داد و با صدور بیانیه‌ای اظهار نگرانی کرد. همچنین خواستار آتش بس شدند. از سوی دیگر آمریکا نیز ایران را به عقب نشینی وادار کرد.

طی عملیات رمضان ۲۵۰ کیلومتر مربع از خاک کشورمان آزاد شد. سه تیپ پیاده، یک تیپ مکانیزه و یک تیپ مختلط دشمن منهدم شد. هزار و ۳۱۵ نفر از نیرو‌های دشمن به اسارت درآمدند.

با وجود اینکه نیرو‌ها به خوبی عمل کردند و در ابتدا موفقیت‌های خوبی کسب کردیم، اما هدف عملیات محقق نشد. چند عامل باعث شد که در این عملیات به هدف تعیین شده دست پیدا نکنیم. ماشین‌آلات فاصله زیادی با محل عملیات داشت به همین خاطر نیرو‌ها از پشتیبانی بی‌بهره بودند. دشمن نیز از سوی ایادیش به سرعت مجهز شد. گرمای شدید نیز به مشکلات افزوده شد.

اگرچه جمهوری اسلامی می‌توانست به هدف‌های از پیش تعیین شده این عملیات دسترسی پیدا کند، در مذاکرات سیاسی، دست بالا را داشت.

بعد از این عملیات، فرماندهان سپاه تصمیم گرفتند با ادغام پنج تیپ با نام های ۲۷ محمد رسول الله (ص)، ۱۴ امام حسین (ع)، ۸ نجف، ۲۵ کربلا و ۳۳ المهدی (عج)، که از قوی‌ترین تیپ‌های سپاه بودند، لشکر ضربتی به نام لشکر فتح را تشکیل دهند.

شهید صیاد شیرازی عملیات رمضان را اینگونه تحلیل کرد: در تحلیل عملیات رمضان از یک طرف می‌توانیم بگوییم نبردی پیروزمندانه بود به خاطر این که دشمن را در هم شکستیم و به آن تلفات وارد کردیم البته به خودمان هم یک مقدار تلفات وارد شده بود. از یک طرف می‌توانیم بگوییم پیروزی نبود، چون هدفمان این نبود. عده‌ای می‌گویند ما همه چیزمان برای پیروزی آماده بود، ولی توجه به خدا کمتر و توجه در جهت خود بیشتر شد. باید همان روحیه و توکلی را که در عملیات‌های طریق‌القدس، فتح‌المبین و بیت‌المقدس داشتیم در این عملیات هم داشته باشیم.

در «فصلنامه نگین ایران» اسناد مربوط به جلسات فرماندهان سپاه در یکی از جلسات روز‌های پایانی عملیات رمضان منتشر شده است. در ادامه نظرات دو تن از فرماندهان را می‌خوانید:

«مهدی زین الدین» فرمانده جدید تیپ ۱۷ قم که به تازگی تیپ ۱۷ علی‌ بن‌ ابی‌طالب (ع) نامیده می‌شد، ضمن بیان مطالب مختلف، دربارهِ عملیات پیشنهادی گفت: «بهترین راهکار، تصرف یک خط دفاعی جلو این مثلثی‌هاست. ما باید کانال موجود در مثلثی‌ها را پشت سر بگذاریم و سپس، مشخص کنیم که باید به کدام سمت برویم.   
 

«نبی رودکی» فرمانده تیپ امام سجاد (ع)، نیز با تأیید طرح مرتضی قربانی از تیپ 25 کربلا مبنی بر عبور از اروند، عنوان کرد: «می‌توان با بسیج کردن مجاهدین عراقی و بچه‌های عرب زبان خودمان، از داخل خاک عراق نیز اقدام کرد و با به دست آوردن سر پل و سپس، انهدام نیرو در آن طرف، روی اروند هم پل بزنیم. در این صورت، نیرو‌ها می‌توانند با عبور از این سر پل به جاده‌هایی وارد بشوند که پنجاه کیلومتر تا بصره فاصله دارند».

وی همچنین، تأکید کرد باید روی جزئیات این طرح بیشتر فکر شود.

مأموریت تیپ  ۲۵ کربلا در ساعت ۲۲ و سی دقیقه ۲۲ مرداد ۶۱ با استعداد ۱۰ گردان پیاده و پشتیبانی رزمی عملیات خود را به منظور تصرف و تأمین منطقه زید و دژ مرزی  و سپس تک را به منظور تصرف کانال پرورش ماهی، در چهار مرحله به شرح زیر آغاز می‌کند:
مرحله اول: گردان علی بن ابی طالب(ع) با استعداد کامل در جناح چپ تیپ با عبور از میادین مین، معبر را باز کرده، خط اول دشمن را شکسته و تا خط اول دشمن گسترش می یابد. گردان امام حسین (ع) با استعداد کامل در جناح راست تیپ با عبور از میادین مین معبر را باز کرده و خط اول دشمن را شکسته و تا خط اول دشمن گسترش می یابد.
گردان حضرت ابوالفضل(ع) با استعداد کامل در جناح تیپ با عبور از گردان امام حسین(ع)، انهدام نیرو کرده و با پاکسازی قرارگاه‌ها و خاکریز در عمق دشمن ادامه تک می‌کند.گردان امام حسن (ع) با استعداد کامل در جناح راست با عبور از گردان‌های امام حسین(ع) و ابوالفضل(ع) در عمق خاک وارد شده و نیروی دشمن را انهدام می‌کند.

مرحله دوم: در این مرحله تیپ 25 کربلا با استعداد پنج گردان پیاده و یک گردان ادوات برای انهدام نیروی دشمن در عمق خاک وارد عمل می‌شود. گردان امام حسن(ع) با استعداد کامل در جناح راست تیپ به منظور انهدام سازمان دشمن در عمق وارد عمل می‌شود.
گردان امام محمد باقر(ع) با استعداد کامل در جناح راست تیپ همزمان با گردان امام حسن(ع) به منظور انهدام سازمان دشمن تک می‌کند. گردان امام علی(ع) با استعداد کامل در جناح چپ تیپ به منظور انهدام سازمان دشمن در عمق خاک وارد عمل می‌شود، گردان امام سجاد(ع) با استعداد کامل همزمان با گردان امام علی (ع) به منظور انهدام سازمان دشمن وارد عمل می‌شود. گردان امام موسی کاظم(ع) به عنوان احتیاط در پشت دژ مستقر می‌شود.

مرحله سوم: موفق‌ترین مرحله در این عملیات بود. در این مرحله تیپ‌های پیاده ۲۵ کربلا- ۲۷ محمدرسول الله (ص) ۱۴ امام حسین(ع) و ۸ نجف اشرف شرکت کردند که هرکدام از آنها به ترتیب دو کیلومتر از منطقه عملیات را پوشش می‌دادند. هدف از انجام این مرحله از عملیات رمضان که در ساعت ۲۱ چهارشنبه(۳۰ تیر) ۶۱ از پاسگاه مرزی زید آغاز شد، نابود سازی تیپ‌های زرهی عراقی مستقر در آن منطقه، رسیدن به کانال پرورش ماهی و پدافند در آن جا بود.

تیپ 25 کربلا با استعداد 6 گردان به منظور انهدام نیرو و سازمان دشمن و تثبیت منطقه تک می‌کند. گردان امام حسین(ع) با استعداد کامل در جناح راست تیپ به منظور انهدام نیرو تک می‌کند. گردان محمد رسول الله(ص) با استعداد کامل در جناح راست همزمان با گردان امام حسین(ع) به منظور انهدام نیروی دشمن تک می‌کند.

گردان امام سجاد(ع) با استعداد کامل در جناح چپ تیپ به منظور انهدام نیروی دشمن تک می‌کند. گردان امام موسی کاظم(ع) با استعداد کامل در جناح تیپ همزمان با گردان امام سجاد(ع) تک می‌کند. گردان امام رضا(ع) به‌عنوان احتیاط در پشت دژ مستقر می‌شود.

مرحله چهارم: تیپ 25 کربلا در ساعت 22 اوایل مرداد ماه سال 61 با استعداد دو گردان در ادامه عملیات رمضان به منظور انهدام سازمان دشمن در منطقه عمومی کوشک تک می‌کند. گردان صاحب الزمان(عج ) در جناح راست به منظور انهدام سازمان دشمن تک می‌کند. گردان امام حسین (ع) در جناح چپ به منظور انهدام سازمان دشمن تک می‌کند.

در این عملیات بنا بر برنامه‌ریزی توپخانه آتش تهیه را به مدت 20 دقیقه طرح‌ریزی و بنا به دستور اجرا می‌کند. آماده‌باش بنا به دستور روشنایی منطقه را تأمین می‌کند. آتش بار 152 م م مأمور به تیپ، کمک مستقیم است و هماهنگی لازم با توپخانه قرارگاه به عمل می‌آید.

همچنین زرهی مکانیزه، بنا به دستور با آماده باش گردان‌های پیاده وارد عمل می‌شود. تعداد پنج دستگاه نفربر در اختیار ادوات جهت نصب خمپاره قرار می‌گیرد. آماده‌باش بنا به دستور جهت انتقال مجروحین و رساندن مهمات وارد عمل می‌شود. تعداد 6 دستگاه نفر بر در اختیار فرمانده قرار می‌گیرد.

ادوات نیز آماده‌باش نیروهای تک‌ور را پشتیبانی می‌کند. آماده‌باش بنا به دستور بعد از تحویل گرفتن پنج دستگاه نفربر از گردان مکانیزه خمپاره انداز بر روی آن‌ها نصب و به صورت متحرک وارد عمل می‌شود و  بنا به دستور به هر گردان سه قبضه تفنگ 106 داده می‌شود.

مهندسی تیپ 25 کربلا به دستور آماده باش با کلیه امکانات در محورهای عملیاتی وارد عمل می‌شود و بعد از تصرف اهداف جهت احداث خاکریز و سنگر عمل می‌کند. آماده باش در هر محور چند نفر تخریب چی جهت باز کردن معبر در میدان مین نیز  را جز  مأموریت های خود دارد.

فرماندهان و مسئولین گردان‌های تیپ 25 کربلا در این عملیات :
مرتضی قربانی فرمانده تیپ، مهدی ربانی جانشین تیپ ، حسینعلی قلی زاده رئیس ستاد، معصومی جانشین ستاد، علی اصغر بیگی مسئول قرارگاه، احمد کوهستانی جانشین قرارگاه، ناصر رزاقیان مسئول طرح و عملیات ...

فرماندهان، جانشینان و رده‌های پایین گردان‌های محمد رسول الله(ص)، امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع)، امام محمدباقر(ع)، امام صادق(ع)، امام موسی کاظم(ع)، امام رضا(ع) و صاحب الزمان(عج)؛ حسن حسن پور، مزدستان، محمدجواد اسلامی، ذبیح الله عاصی زاده، موسوی، صمد اسودی، احمد کهنه، علی فردوس، کاکاء، جشن مریم، مصلح، حمیدرضا نوبخت، حسن صباغ، عبدالعلی عمرانی، نعمتی، کاشانی، محمد اصغری خواه، علی اصغر قربانی، رضوی، علی اکبر درویشی، محمدرضا عسگری، قاسم صادقی، علی اکبرنژاد، علی ییلاقی، محمدرضا عسگری، سبزعلی خداداد، یوسف سجودی، فتحعلی رحیمیان، فتحعلی کاظمی، قلی زاده، درویش و کمیل کهنسال می باشند که در این عملیات بیش از 1098 مجروح و 154 شهید از  تیپ 25کربلا مازندران و 96 شهید از استان گیلان  که در تیپ 5 حضور داشتند تقدیم این عملیات شدند و سرداران شاخصی چون میثم (هرمز)  محمد بیگلو فرمانده پادگان آموزشی المهدی(عج) چالوس و سردار کامران ملک پور فرمانده گردان آیت الله مصطفی خمینی(ره) از لشکر 31 عاشورا که اهل گیلان بودند در این عملیات به مقام والای شهادت نائل شدند.

متأسفانه به دلیل عدم لشکر مستقل رزمندگان گیلان تا سال 64 هیچ‌گونه سندی در اختیار پژوهشگران گیلان وجود ندارد تا به خوبی از نقش رزمندگان گیلان حاضر در این عملیات پرداخته شود و آن چه در این نوشتار به صورت مختصر بیان شده است از مرکز اسناد و تحققیات اداره کل حفظ آثار مازندران دریافت شده است.

منابع : حماسه و دفاع، خبرگزاری دفاع مقدس و ستاد کنگره هشت هزار شهید گیلان