خبرگزاری شبستان-رشت، مائده اسفندمز؛ تصور کنید در حاشیه رودخانه‌های گوهررود و زرجوب رشت قدم می‌زنید یا دوچرخه سواری می‌کنید و طراوات آب‌های تمیز و جاری دو رودخانه شما را به وجد می‌آورد. تصور کنید یک عصر تابستانی یا غروب یک روز بارانی پاییزی به همراه خانواده، زلالی زرجوب و گوهررود را به تماشا می‌نشینید و غذاخوردن پرندگان را در بستر آن می‌بینید. صدای شادی کودکان و جوانان را در شهربازی حاشیه رودخانه‌های رشت می‌شنوید و فریاد سرشار از هیجان از بلندای چرخ و فلکی عظیم بر زرجوب و گوهررود همچون چرخ و فلک لندن(چشم لندن) به گوش می‌رسد.
تصور کنید از کنار محل استقرار گردشگرانی رد می‌شوید که در حاشیه رودخانه‌های رشت اسکان یافته‌اند و بر پاکی و حفاظت از زرجوب و گوهررود از سوی مردم شهر غبطه می‌خورند و حس افتخار در شما به وجود می‌آید. یا قایق‌های حامل گردشگران را می‌بینید که زیبایی‌های رشت را با عبور از امتداد رودخانه به نظاره نشسته‌اند یا حتی قایق‌هایی را می‌بینید که محصولات باغ‌های پیربازار را حمل می‌کنند و همچون بازارهای شناور تایلند ذوق خرید را در شهروندان و گردشگران به وجود می‌آورند.
تصور کنید در امتداد حاشیه رودخانه‌های رشت، مجتمع‌های بلند تجاری بنا شده و جوانان شهر با فکری آسوده استعدادهای خود را در آنها به رخ می‌کشند و چشم اندازی زیبا را برای تاجران و سرمایه‌گذاران از رودخانه‌های زرجوب و گوهررود نشان می‌دهند.
تصور این رویاهای زیبا بر روی زرجوب و گوهررود رشت با وجود رویایی بودن امکان‌پذیر است اگر رودخانه های شهر آلوده نبودند.
آلایندگی زرجوب و گوهررود که به آلوده‌ترین رودخانه‌های کشور مشهور شده‌اند به حدی زیاد است که نه تنها تحقق رویاهای ممکن را دور و دست نیافتنی جلوه می‌دهد بلکه رونق، توسعه پایدار رشت و سلامت و بهداشت شهروندان و گردشگران را نیز تحت‌الشعاع خود قرار داده است. جان بی‌رمق زرجوب و گوهررود چنان سرشار از انواع فاضلاب است که باعث شده ظرفیت‌های آنها را زیر سوال ببرد و وقعی از توجه نیز به آن نشود.
منشا آلودگی‌های رودخانه‌های رشت متنوع است. ورود فاضلاب‌های خانگی، ورود فاضلاب‌های صنعتی شهر صنعتی رشت، ورود شیرابه‌های محل دفن زباله سراوان(انباشت شده از 40 سال زباله)، ورود فاضلاب‌های بیمارستانی و همینطور سموم کشاورزی طی سالیان سال موجب شده که عملا دو رودخانه رشت بی‌جان، بیمار و به دور از هر طراواتی باشند به‌طوری که نه تنها موجب نشاط یک شهر و شهروندان نمی‌شوند بلکه معضلی متعفن و چالش برانگیز برای مدیریت شهری محسوب می‌شوند که هر سرمایه گذاری را فراری دهند و هر گردشگری را از حاشیه رودخانه‌ها دور.
به نظر می‌رسد تلاش‌های چند سال گذشته برای احیای رودخانه‌های رشت و ارزش‌آفرینی از حضور زرجوب و گوهررود در این شهر در برابر آلایندگی‌های بسیار آن چندان به چشم نمی‌آید.
شرکت آب و فاضلاب شهری به‌عنوان یکی از متولیان این حوزه با بودجه‌های قطره‌چکانی خود تلاش در احداث تصفیه‌خانه‌هایی دارد که معلوم نیست چه زمان به ثمر می‌نشینند. هرچند به تازگی مدیرعامل این شرکت از اقداماتی سخن گفته که برای ممانعت از ورود بخشی از فاضلاب‌های خانگی به رودخانه‌ها خبر می‌دهد، به‌طوریکه سید محسن حسینی در شورای شهر رشت گفت: با اتکا به مشارکت شهروندان و اعمال تبصره 3 در قبوض آب بهای مشترکین رشت، طی 9 ماه گذشته هفت میلیارد تومان از قبوض شهروندان برای ساماندهی فاضلاب شهری دریافت شده که با کمک آن، فاضلاب مسیر جاده لاکان طی لوله‌گذاری جمع‌آوری و به تصفیه‌خانه جنوبی شهر انتقال می‌یابد تا از ورود آن به گوهررود جلوگیری شود.
هرچند به گفته حسینی 9 نقطه مشخص شده که شرکت آب و فاضلاب شهری استان برای ممانعت از ورود فاضلاب به رودخانه های رشت درباره آنها اقدام کند اما با دانستن اینکه جمعا ۱۰۰ نقطه ورودی فاضلاب به رودخانه در مسیر 62 کیلیومتری ان وجود دارد نمی‌توان انتظار داشت که اقدامات شرکت آب و فاضلاب شهری به‌زودی به ثمر بنشید و تاثیر چندانی داشته باشد. علاوه بر اینکه احداث یک تصفیه‌خانه بزرگ دیگر نیز نیاز است که علاوه بر تصفیه خانه‌های محلی بتواند تا حدودی مانع از ورود فاضلاب‌های شهری به رودخانه‌های رشت شود.
با این اوصاف، مدیریت شهری رشت که به نظر می‌رسد به‌ظاهر محوری‌ترین نقش را در مدیریت و احیای رودخانه‌های سطح شهر رشت دارد نیز از چند سال پیش با چالش جدی آلایندگی‌های زرجوب و گوهررود دست به گریبان است.
اگرچه در سال 93، به سفارش شهرداری رشت مطالعاتی درباره احیا و بازگرداندن سلامت به رودخانه های شهر آغاز شد تا در نهایت به یک الگوی معماری و گردشگری جدید همگام با توسعه پایدار برای زرجوب و گوهررود دست یافت اما این مطالعات نیز ادامه نیافت و عملا به دلیل نبود ثبات مدیریتی در شهرداری رشت و بسیاری مسائل دیگر، احیای رودخانه ها از اولویت خود رنگ باخت. هرچند به تازگی شهردار جدید رشت بر احداث تصفیه خانه‌های محلی اصرار دارد و می‌گوید: هر اقدام ضرب‌الاجلی هرچند در مقیاس کوچک برای ممانعت از ورود فاضلاب به رودخانه‌های رشت در اولویت شهرداری است. ناصر حاج محمدی بر این عقیده است که نباید تا زمان احداث و اتمام پروژه‌های بزرگی همچون تصفیه‌های بزرگ منتظر ماند و بر آلودگی رودخانه‌ها افزود.
بااین‌همه به نظر می‌رسد حل مساله رفع آلودگی‌های زرجوب و گوهررود رشت از توان مدیریت شهری رشت و دستگاه هایی همچون شرکت آب و فاضلاب شهری استان به تنهایی خارج است. مطمئنا نیاز است که احیای رودخانه‌های رشت را فراتر از نگاه استانی دید و آن را در تعریف یک پروژه ملی بازتعریف کرد. توجه و جلب نظر ملی به یک مساله محیط زیستی مانند رودخانه‌های رشت، مسبوق به سابقه است. احیای دریاچه ارومیه و جذب اعتبارات ملی برای آن نمونه چنین نگاهی است.
مطمئنا تعریف یک پروژه ملی دارای الزاماتی است اما پیش از هر الزامی نیاز است که یک اجماع استانی به موضوع رودخانه‌های رشت داشت. علاوه بر دغدغه مند بودن باید همه دستگاه ها اعم از سازمان جهاد کشاورزی( به دلیل ورود سموم کشاورزی به رودخانه های شهر)، شرکت آب منطقه ای (به دلیل تعیین حد بستر رودخانه‌ها)، سازمان محیط زیست( به دلیل وظیفه ذاتی خود در حفاظت از محیط زیست)، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی( به دلیل ظرفیت‌های گردشگری رودخانه‌های رشت)، مدیریت شهری بندر انزلی(به دلیل امتداد رودخانه‌ها و ورود به تالاب انزلی و خطراتی که برای تالاب، مردم حاشیه نشین آن خواهد داشت)، سازمان بنادر و دریانوردی( به دلیل اهمیت آلودگی دریای کاسپین در سلامت آبزیان) و همه و همه دستگاه‌هایی که حتی سهم و نقشی از رودخانه‌های رشت ندارند، در احیای رودخانه‌های زرجوب و گوهررود به اجماع برسند و دغدغه سلامت و احیای آن را داشته باشند.
پس از یک اجماع استانی به نظر می‌رسد الزامات تعریف احیای رودخانه‌های رشت به‌عنوان یک پروژه ملی چندان سخت نباشد زیرا شهر رشت با حضور پرشمار گردشگران و منافعی که وجود دو رودخانه می‌تواند برای گردشگری به ارمغان بیاورد در کنار خطراتی که ادامه دو رودخانه تا تالاب انزلی و آلودگی آن برای محیط زیست شهر و استان دارد، می‌تواند الزامات یک پروژه ملی باشد.
باید باور کنیم که موضوع فقط بازگرداندن حیات مناسب به دو رودخانه نیست بلکه ظرفیت های متعددی در رشت به واسطه وجود زیرساخت‌ها و فرصت‌های حضور دو رودخانه در این شهر دیده می‌شود که می‌تواند در سطح ملی چشمگیر باشد و ملزومات یک پروژه ملی را در سطح کشور تعریف کند. شاید دغدغه تحقق رویایی که امروز برای آن در استان تلاش شود، برای نسل‌های آتی به ثمر رسیده و برای آنان نشاط، طراوت و زیبایی و رونق از جاری آب‌های پاک و روان زرجوب و گوهررود به ارمغان آید.
نظر شما