به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، نشست کمیسیون مشترک برجام جمعه (۷ تیر) در وین و در سطح معاونان وزیران خارجه کشورهای ۱+۴ برگزار شد. پس از پایان این نشست بیانیه ای از سوی اعضای حاضر در آن منتشر شد که در بند چهارم این بیانیه با اشاره به اینکه اولین تراکنش هیا اینستکس در حال پردازش است، آمده است: «با توجه به تحولات و بیانیه‌های نگرانکننده اخیر، اعضا اهمیت ادامه اجرای کامل و مؤثر این توافق از سوی تمامی طرف‌ها را خاطر نشان ساختند. همزمان، اعضا یادآور شدند که رفع تحریم‌ها یک بخش اساسی از برجام است و در این خصوص تعهدات مربوطه خود را مرور کردند.»
در ادامه این بند تاکید شده است: «آنها همچنین تلاش‌های معطوف به کاهش آثار منفی خروج آمریکا از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها، که مکرراً نسبت به آن ابراز تأسف کرده‌اند، را مورد مداقه قرار دادند. فرانسه، آلمان و انگلستان، به اطلاع اعضا رساندند که اینستکس عملیاتی شده و در دسترس تمامی دولت‌های عضو اتحادیه اروپایی قرار دارد و اولین تراکنش‌های آن نیز در حال پردازش است. همکاری‌های تکمیلی جاری با نهاد متقابل تأسیس شده ایرانی (سازوکار تجارت و تأمین مالی ایران و اروپا) تسریع خواهد شد. آنها تأیید کردند که برخی دولت‌های عضو اتحادیه اروپایی در حال پیوستن به سهامداران اینستکس، که یک سازوکار خاص معطوف به تسهیل تجارت قانونی با ایران است، می‌باشند. آنها همچنین در حال تلاش هستند تا اینستکس را به روی فعالان اقتصادی کشورهای ثالث نیز باز کنند.»
به دنبال آن «فدریکا موگرینی»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتشار یادداشتی در صفحه رسمی خود به ارائه یک جمع‌بندی درباره تلاش‌های اتحادیه اروپا برای حفظ برجام پرداخت و در یادداشت خود تصریح کرده است: «ما روز جمعه یک موضوع بسیار مهم را در پشتیبانی از توافق هسته‌ای با ایران اعلام کردیم؛ ابزار حمایت از تبادلات تجاری مشروع با ایران (موسوم به اینستکس) عملیاتی شده و تراکنش‌های اولیه در حال انجام شدن است.»
موگرینی ادامه داده است: «ما به همراه سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان این سازوکار را راه‌اندازی کردیم و هفت کشور اروپایی دیگر نیز قرار است به آن بپیوندند. ما همچنین روز جمعه کمیسیون مشترک برجام را برگزار کردیم که همواره برای تضمین اجرای این توافق تلاش می‌کند.»
به دنبال این خبر بازارهای مالی کشورمان به اجرای اینستکس واکنش مثبت نشان دادند به طوری که هر گرم طلای 18 عیار (10 تیر) با قیمت 428 هزار و 226 تومان در بازار معامله می شد و در بازار سکه نیز سکه بهار آزادی طرح جدید 4 میلیون و 540 هزار تومان، سکه بهار آزادی طرح قدیم 4 میلیون و 350 هزار تومان، نیم سکه بهار آزادی 2 میلیون و 350 هزار تومان، ربع سکه بهار آزادی یک میلیون و 550 هزار تومان و سکه یک گرمی یک میلیون و 20 هزار تومان ارزشگذاری شده بود این در حالی است که 9 تیر هر گرم طلای ۱۸عیار ۴۳۲ هزار تومان ارزشگذاری شده بود و در این روز سکه بهار آزادی طرح جدید 4 میلیون و 583 هزار تومان، سکه بهار آزادی طرح قدیم 4 میلیون و 410 هزار تومان، نیم سکه بهار آزادی 2 میلیون و 370 هزار تومان، ربع سکه بهار آزادی یک میلیون و 570 هزار تومان و سکه یک گرمی یک میلیون و 11 هزار تومان مبادله می شد.
بررسی قیمت طلا و انواع سکه در این 2 روز نشاندهنده روند نزولی آنها است. در بازار ارز نیز (10 تیر) در بازار آزاد دلار با قیمت 12 هزار و 900 تومان، یورو با قیمت 14 هزار و 800 تومان، پوند با قیمت 16 هزار و 500 تومان، درهم امارات با قیمت 3510 تومان، لیر ترکیه با قیمت 2240 تومان، یوان چین با قیمت 1880 تومان، دلار کانادا با قیمت 9870 تومان، دلار استرالیا با قیمت 9050 تومان مبادله می شد در حالی که (9 تیر) در بازار آزاد دلار 13 هزار و 80 تومان، یورو 14 هزار و 900 تومان، پوند 16 هزار و 750 تومان، درهم 3560 تومان، لیر 2290 تومان، یوان چین 1900 تومان، دلار کانادا 10 هزار تومان، دلار استرالیا 9300 تومان و کرون سوئد 1426 تومان ارزشگذاری شده بود. خبر اجرای اینستکس در بازار ارز نیز بی تاثیر نبوده و باعث شده تا دلار در کانال 12 هزار تومان قرار بگیرد.
این گزارش می افزاید: کارشناسان اقتصادی معتقدند که اجرایی شدن اینستکس بر بازار بورس نیز تاثیراتی می گذارد به طوری که یک تحلیل‌گر بازارهای مالی اعلام کرده که عملیاتی شدن سازوکار مالی ویژه اروپا با ایران «اینستکس» می‌تواند فضای تالار شیشه‌ای را به سمت رونق بیشتر سوق دهد.
«ایوب رمضانی» در این باره به ایبنا گفته است: «همیشه سرمایه گذاران در بازار سرمایه در برابر تحولات و شوک های مثبت و منفی نسبت به سرمایه گذاران در سایر بازارهای سرمایه پذیر واکنش سریع تر و به هنگام تری از خود نشان می‌دهند و بر همین اساس انتظار می‌رود که اجرایی شدن «اینستکس» به یک شوک مثبت در تالار شیشه ای برای فعالان آن منجر شود.»
وی اضافه کرده است: «هر چند پیاده سازی این ساز و کار مالی بعد از ماه ها به مراحل پایانی خود نزدیک شده و تا به امروز ۱۰۰ درصد عملیاتی نشده، اما حتی اعلام اجرایی شدن این توافق تازه بین ایران و اتحادیه اروپا حاوی پیام های امیدوارکننده ای برای بورس و سرمایه گذاران آن است تا با اعتماد و اطمینان بیشتری در این بازار اقدام به برنامه ریزی و داد و ستدهای پُرحجم خود کنند و در نهایت بازار سرمایه با طروات و بازدهی بیشتری به راه خود ادامه دهد.»
رمضانی درباره این مسئله که آیا اگر اجرایی شدن «اینستکس» به صورت محدود آغاز شود می‌تواند در بورس تاثیرات عمیقی از خود برجای بگذارد، گفته است: «باید به این مسئله به صورت بنیادی و کلان نگاه کنیم. بر همین مبنا «اینستکس» و اجرایی شدن در بالاترین ظرفیت آن می‌تواند به یک موتور محرک در اقتصاد ایران منجر شود و با به حرکت درآوردن چرخ های تولید - صنعت - انتقال ارز - گشایش های تازه تری را در کشور ایجاد کند و به تبع آن بازار سرمایه، بورس و سهامداران آن نیز همزمان با این گشایش ها منتفع می‌شوند و این مهم ترین اتفاقی است که «اینستکس» در بازار سرمایه شکل خواهد داد.»
در حالی شاهد واکنش بازارهای مالی به این خبر هستیم که بسیاری از مقامات کشورمان درخصوص روند اجرای اینستکس ناراضی بوده اند.
در اولین واکنش معاون سیاسی وزیر امور خارجه و رییس ستاد اجرای برجام بعد از پایان نشست روز جمعه به خبرنگاران گفته بود: «کشورهای اروپایی قصد دارند برای اینستکس اعتباراتی را در نظر بگیرند. اینستکس به روی همه کشورهای اروپایی باز است. آنها می‌توانند با ایران معامله داشته باشند و نمایندگان اروپایی حاضر در نشست امروز قول دادند که به زودی سایر کشورها نیز بتوانند از اینستکس برای معامله با ایران استفاده کنند.»
«سیدعباس عراقچی» با بیان اینکه اینستکس تا برآورده کردن خواسته های ایران فاصله زیادی دارد، تاکید کرده بود: «اینستکس به مرحله عملیاتی رسیده است، اما کمتر از انتظار ماست. بدون اینکه خرید نفت از ایران انجام شود یا اعتبارات مشخصی برای آن در نظر گرفته شود، اینستکس نخواهد توانست انتظارات ما را برآورده کند. به همین دلیل کشورهای اروپایی باید بحث صادرات نفتی ما را به طور جدی در دستور کار قرار دهند.»
بنابراین گزارش، نماینده ایران در سازمان ملل متحد نیز در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان درباره راه‌اندازی مکانیزم تبادل مالی اروپا و ایران موسوم به اینستکس هم گفت: زمان ما رو به اتمام است. راه‌اندازی مکانیزم اروپاییها بیش از یک سال زمان برده است. اروپا باید عجله و هزینه کند در غیر این صورت این سازوکار بی‌فایده خواهد بود چرا که این مکانیزم نمی‌تواند تمام مسائل ما را مرتفع سازد. طی ۱۰ روز آینده مذاکراتی حیاتی با طرف‌های اروپایی خواهیم داشت.
«مجید تخت روانچی» ادامه داده است: «ما به دنبال ایجاد تنش و درگیری در منطقه نیستیم. تحریم‌های آمریکا بر مردم عادی فشار می‌آورد اما تاکید می‌کنم که ایران زیر فشار سر خم نخواهد کرد.»
«عبدالناصر همتی»، رییس کل بانک مرکزی نیز در یادداشتی اینستاگرامی درباره اینستکس نکاتی را یادآور شد و نوشت: »در حالی که زیر ساخت عملیاتی ساز و کار متناظر اینستکس در ایران، توسط بانک مرکزی کاملا تکمیل شده است، اخبار دریافتی حاکی از سرعت گرفتن تلاش اروپا برای عملیاتی شدن اینستکس می‌باشد. ضروری است، چند نکته را به مردم عزیز توضیح بدهم، برای عملکرد پایدار اینستکس لازم است:
اولا، اینستکس به کانالی در چارچوب قواعد تحریمی آمریکا، بلکه کانالی مبتنی بر برجام باشد و کلیه تراکنش‌هایی که در چارچوب برجام مجاز بودند از طریق آن انجام پذیر باشد. ثانیه، شاید در ابتدا شامل کلیه کالاهای غیر تحریمی شود ولی بعدتر محدوده آن بایستی به کلیه کالاها گسترش یابد.
ثالثا، منابع آن ازصادرات نفت به اروپا تامین شود، اگر هم اروپا موقتا محذوراتی در خرید نفت ایران دارد، یک خط اعتباری بلند مدت با بازپرداخت آتی نفتی، یک راه حل موقت قابل بررسی است. خود اروپاییها هم در مذاکرات اشاره‌ای به راه‌حلی شبیه به این داشته‌اند. الگوهای متعدد برای حضور سایر پشتیبانان برجام در اینستکس یا ساز و کار مستقل مشابه آن، در حال توسعه است. در هر حال، اینستکس صرفا سهمی محدود در راهبرد بانک مرکزی در بازار ارز دارد و برنامه‌های متعدد دیگر نیز در حوزه روابط ارزی کشور اجرایی شده یا در حال اجراست.»
وزیر امور خارجه کشورمان نیز در این باره گفته است: «اینستکس پاسخی به خواست جمهوری اسلامی ایران و تعهدات اروپاییها نیست، اما ارزشی راهبردی دارد و آن اینکه؛ نزدیک‌ترین متحدین آمریکا در حال فاصله گرفتن از این کشور در روابط اقتصادی شان هستند.
«محمد جواد ظریف» با اشاره به اقدام برخی کشورها، چون روسیه، هند، ترکیه و چین در حذف تدریجی دلار از معاملات تجاری خود با کشورهای دیگر تصریح کرد: این به معنای کاهش نقش دلار در آینده روابط بین المللی است به همین دلیل اروپاییها تصمیم به استفاده از ساز و کار مالی اینستکس گرفتند گرچه اینستکس پاسخی به خواست جمهوری اسلامی ایران و تعهدات اروپاییها نیست، اما ارزشی استراتژیک و راهبردی دارد و آن اینکه؛ نزدیک‌ترین متحدین آمریکا در حال فاصله گرفتن از این کشور در روابط اقتصادیشان هستند که در دراز مدت حتما تاثیر خود را خواهد گذاشت.»
بنابرگزارش شبستان، با وجود واکنش خوب بازار به خبر اجرای اینستکس در کنار انتقادات صریح و مبتنی بر واقعیت مسئولان کشورمان درباره ابهاماتی که در روند اجرای اینستکس وجود دارد باید منتظر بود تا در آینده دید اجرای اینستکس تا چه اندازه می تواند انتظارات کشورمان را تامین کند. به نظر می‌رسد همان گونه که وزیر امور خارجه کشورمان بارها اعلام کرده است، اروپایی ها برای ایستادگی برابر یکجانبه گرایی واشنگتن، باید هزینه پرداخت کنند. هزینه اجرایی شدن اینستکس نیز عبور از تحریم یکجانبه و غیرقانونی نفتی ایران و جلوگیری از اعمال قوانین فراسرزمینی آمریکا در زمینه تجارت با ایران است از این رو باید منتظر بود تا دید آیا اروپاییها برای تامین رضایت ایران گام های بیشتری را بر می دارند یا خیر./
نظر شما