خبرگزاری شبستان، گروه قرآن و معارف: مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از استادان و طلاب حوزه های علمیه کشور در ماه رمضان امسال، پویایی فقه و پاسخگویی به مسائل روز با اجتهاد در متون دینی را مورد تاکید قرار دادند.
بی گمان استادان و طلاب حوزه های های علمیه برای تحقق این فرمایش رهبر معظم انقلاب اسلامی ابتدا باید به سراغ فقه جعفری و مجموعه گرانبهای احادیث و روایات حضرت امام جعفر صادق(ع) بروند.
در این باره و همچنین بررسی توصیه های امام صادق(ع) درباره ویژگی های شیعه واقعی و نحوه برخورد با مفسدان، گفت‌و‌گویی با حجت الاسلام «سید علی مقدم قوچانی»، فقیه مکتب اهل بیت عصمت و طهارت(ع)، نویسنده و پژوهشگر حوزوی و استاد اخلاق حوزه علمیه داشته ایم.
حجت الاسلام مقدم قوچانی، تنها استاد حوزه علمیه تهران است که در حوزه های علمیه نجف اشرف، مشهد مقدس و قم تحصیل کرده است. در ادامه مشروح گفت و گو با این استاد حوزه علمیه که به مناسبت سالروز شهادت رئیس مذهب انجام شده است، می آید:
وسعت مطالب موجود از معارف اهل بیت(ع) به ویژه امام صادق(ع) چقدر است که برپایه آن بتوان پاسخگوی نیازهای روز و شبهات مطرح شده از سوی منتقدان و مخالفان بود؟
حضرت امام صاق(ع) می فرمایند: ما در مسائل فقهی، چهار هزار باب داریم که فقه شیعی را در پاسخگویی به سوالات و شبهات، پویا می کند. از سوی دیگر محدثان و مورخان از جمله شیخ مفید در کتاب ارشاد، تعداد شاگردان حضرت جعفر بن محمد(ع) را چهار هزار نفر عنوان کرده اند. اگر این دو موضوع را کنار یکدیگر قرار دهیم، مشخص می شود که چرا می گوییم فقه برآمده از مکتب عترت(ع) جواب همه سوالات را دارد. آیت الله علی صافی گلپایگانی در این باره چنین سرودند:
نمانده است مسئلی مورد نیاز که در آن نکرده افادت امام جعفر صادق
امام صادق(ع) چکیده تمام معارف الهی را کدام علوم معرفی کرده اند؟
حضرت امام جعفر صادق(ع) می فرمایند: «وَجَدْتُ عِلْمَ اَلنَّاسِ كُلِّهِمْ فِي أَرْبَعٍ أَوَّلُهَا أَنْ تَعْرِفَ رَبَّكَ وَ اَلثَّانِي أَنْ تَعْرِفَ مَا صَنَعَ بِكَ وَ اَلثَّالِثُ أَنْ تَعْرِفَ مَا أَرَادَ مِنْكَ وَ اَلرَّابِعُ أَنْ تَعْرِفَ مَا يُخْرِجُكَ مِنْ دِينِكَ: همه دانش مردم را در چهار جمله دريافتم، يكم آنكه پروردگارترا بشناسى، دوم آنكه با تو چه كرده؟ سوم آنكه بدانى از تو چه خواسته، چهارم آنكه بدانى چه چيز تو را از دين بيرون مي برد.» در روایتی از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است که «أوّلُ العلم مَعرفةُ الجَبّار و آخرُ العلم تَفویضُ الأمر الیه: سر آغاز علم، شناخت خداوند جبار و سرانجام آن، واگذارى امور به او است.» شیخ محمود شبستری در این باره سروده است:
جهان چو زلف و خط و خال و ابروست که هر چیزی جای خود نیکوست
اگر کسی خداوند را به درستی شناخت، به اهل بیت(ع) معرفت می یابد و یقین می کند که علوم اول و آخر نزد حضرات معصومین(ع) است. امیرالمومنین(ع) می فرمایند: «فَمَا خُلِقْتُ لِيَشْغَلَنِي أَكْلُ الطَّيِّبَاتِ كَالْبَهِيمَةِ الْمَرْبُوطَةِ هَمُّهَا عَلَفُهَا، أَوِ الْمُرْسَلَةِ شُغُلُهَا تَقَمُّمُهَا،: مرا براى آن نيافريده اند كه چون چارپايان در آغل بسته كه همه مقصد و مقصودشان نشخوار علف است، غذاهاى لذيذ و دلپذير به خود مشغولم دارد.»
بندگی کن تا که سلطانت کنند تن رها کن تا همه جانت کنند
خوی حیوانی سزاوار تو نیست ترک این خو کن که انسانت کنند
چون علی در عالم مردانگی فرد شو تا شاه مردانت کنند
قابل این رتبه ها چون نیستی سعی کن، تا همچون سلمانت کنند
شیوه امام جعفر صادق(ع) در برخورد با بدی ها و ترویج نیکی ها چیست؟
هر کاری و اقدامی روشی درست دارد که در صورت عمل به آن موفق می شویم و در غیر این صورت، حواشی بر اصل این موضوع سایه می اندازد. خداوند وقتی حضرت موسی را برای تبلیغ نزد فرعون فرستاد به او فرمود: «فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَيِّنًا لَعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَى: با او به نرمی سخن گویید، شاید پند گیرد، یا بترسد.»
بررسی شیوه تبلیغی امام جعفر صادق(ع) در این باره بسیار خواندنی و آموزنده است «شقرانی را به اعتبار اینكه یكی از اجدادش برده بوده و رسول خدا او را آزاد كرده بود و قهرا شقرانی هم آزادی را از او به ارث می برد «مولی رسول اللّه» می گفتند: یعنی آزادشده ی رسول خدا. این به نوبه خود افتخار و انتسابی برای شقرانی محسوب می شد و از این نظر خود را وابسته به خاندان رسالت می دانست.
همین موضوع می تواند موجب انحراف افراد شود. شقرانی گویا زمانی منتظر آشنا و وسیله ای بود تا سهمی برای خودش از بیت المال بگیرد، امام صادق علیه السلام را دید، رفت جلو و حاجت خویش را گفت. امام رفت و طولی نكشید كه سهمی برای شقرانی گرفته و با خود آورد. همین كه آن را به دست شقرانی داد، با لحنی ملاطفت آمیز این جمله را به وی گفت: «كار خوب از هر كسی خوب است، ولی از تو به واسطه ی انتسابی كه با ما داری و تو را وابسته به خاندان رسالت می دانند خوبتر و زیباتر است. و كار بد از هركس بد است، ولی از تو به خاطر همین انتساب زشت تر و قبیح تر است». امام صادق(ع) این جمله را فرمود و گذشت.
شقرانی با شنیدن این جمله دانست كه امام از سر او یعنی شرابخواری او آگاه است، و از اینكه امام با اینكه می دانست او شرابخوار است به او محبت كرد و در ضمن محبت، او را متوجه عیبش نمود، خیلی پیش وجدان خویش شرمسار گشت و خود را ملامت كرد.» مسئولان فرهنگی و تبلیغی کشور باید اینگونه عمل کنند. ضمنا اگر یک طلبه کار بدی انجام دهد، به دلیل انتسابش به پیامبر(ص)، بدی کارش نسبت به سایر افراد، چند برابر است.
اجازه دهید از منظر دیگری به معارف حضرت جعفر صادق(ع) نگاه کنیم. بنابر اظهار نظر کارشناسان علم اجتماع، بد اخلاقی و نزاع های خیابانی و خانوادگی طی سالیان اخیر، رشد روزافزونی در کشور ما داشته است، توصیه امام جعفر بن محمد(ع) به افراد برای داشتن خلقی که منجر به این وضعیت نشود، چیست؟
امام صادق(ع) در ضمن توصیف نشانه های اهل بهشت، راهکار افزایش محبت میان افراد را ارائه داده اند «اِنَّ لاَهْلِ الْجَنَّةِ اَرْبَعَ عَلاماتٍ: وَجْهٌ مُنْبَسِطٌ وَ لِسانٌ لَطیفٌ وَ قَلْبٌرَحیمٌ وَ یَدٌ مُعْطیَةٌ: بهشتى‌ها چهار نشانه دارند: روى گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دستِ دهنده.» ملک الشعرای بهار درباره اخلاق نیکو و پسندیده می گوید:
اقوام روزگار به اخلاق زنده اند قومی که گشت فاقد اخلاق، مردنی است
مشکلات اقتصادی چند سالی است گریبان گیر گروه هایی از ایرانیان شده است بنابراین کسانی که می توانند باید دستگیر نیازمندان و ایتام باشند. هرچند بعضی از افراد باوجود ثروتمندی، به فکر مستمندان نیستند. نقل شده است «فردی تعداد زیادی نان خریده بود و در راه منزل به فردی برخورد کرد که بسیار گریه می کرد، علت را که پرسید، این جواب را شنید: زن و بچه ام گرسنه هستند و چیزی ندارم برای آنان تهیه کنم. فرد اول کنارش نشست و گریه کرد. دومی پرسید چرا گریه می کنی؟ گفت: به حال تو می گریم. گفت: به جای گریه کردن، دو قرص نان به من بده. اولی پاسخ داد: تا صبح هم اگر بگویی بر احوالت گریه می کنم ولی نانی به تو نمی دهم.» در روایت آمده است بهشت وارد جهنم نمی شود.
شیعیان اهل بیت(ع) چکونه عمل کنند که موجب جلب دل های جهانیان به معارف قرآن و عترت(ع) شوند؟
امام جعفر صادق(ع) در یک جمله پاسخ این سوال را دادند «يا مَعْشَر الشِّيعَةِ إنَّکمْ قَدْ نُسِبْتُمْ إلَينا کونُوا لَنا زَيْناً وَ لا تَکونُوا عَلَيْنا شَيْناً: اى گروه شيعه كه به ما منسوب هستيد، براى ما زينت باشيد، و مايه ننگ ما نباشيد.» ائمه اطهار(ع) بارها به دیدار کسی می رفتند که با آن بزرگواران بدی می کردند.
در پایان اگر نکته ای در وصف شخصیت نورانی امام صادق(ع) لازم به ذکر می دانید، بفرمائید.
اجازه دهید این مصاحبه را با چند بیت شعری از آیت الله علی صافی گلپایگانی(ره)، برادر آیت الله العظمی صافی گلپایگانی به پایان برسانم. این اشعار به خوبی توانسته شخصیت این امام بزرگوار را ترسیم کند.
دلیل راه هدایت امام جعفر صادق مکین ملک ولایت امام جعفر صادق
ششم امام که بنمود با علوم خدایی رها بشر امام جعفر صادق
ز مکتبی که گشود آن بزرگوار رهانید بشر ز قید جهایت امام جعفر صادق
به بینات و دلائل نمود گمشدگان را رها ز کفر و ولایت امام جعفر صادق
طریق معرفت آموخت تا شدند خدایی رساندشان به حقیقت، امام جعفر صادق
نمانده است مسئلی مورد نیاز که در آن نکرده افادت امام جعفر صادق
چه در اصول و فروع و معاملات و عبادات که داده رای و اشارت امام جعفر صادق
از این گذشته اگر بنگری به خلق کریمش که بوده اصل فتوت امام جعفر صادق
نظر شما