عمارتی که اداره می شود

خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی: سال‌هاست مردم خراسان جنوبی از وجود ادارات در بافت‌های تاریخی شهر بیرجند شاکی هستند و خواستار رفع این مشکل از سوی مسئولان ارشد استان بوده و هستند.

مردم بیرجند از هر زمانی که ذهنشان یاری می دهد، به یاد دارند که نماد و نگین شهر «ارگ امیر حسن خان معروف به ارگ کلاه فرنگی» بیرجند به دلیل اسقرار فرمانداری و بعدها به دلیل استان شدن بیرجند، از آن به عنوان استانداری و بعد از ساخته شدن ساختمان استانداری در خیابان مدرس، باز محل استقرار فرمانداری شد.

به دنبال پیگیرهای میراث فرهنگی و به دنبال اعتراضات مردمی؛ یکی دو سال است که درب این اثر تاریخی در ایام نوروز به روی گردشگران و مسافران باز می شود.

عدم ثبت جهانی باغ و عمارت تاریخی رحیم آباد بیرجند به دلیل ساخته شدن ساختمان مرتفع استانداری سالهاست که به عنوان یکی از گلایه‌های شهروندان بیرجندی از تریبون‌های مختلف پخش شد اما هیچ پاسخ قانع کننده‌ای دریافت نشد تا اینکه این روزها زمزمه انتقال اداره کل میراث فرهنگی استان به این باغ تاریخی در بین مردم پیچیده است.

«مهدی محمدی» یکی از شهروندان بیرجندی به خبرنگار خبرگزاری شبستان گفت: بیرجند دو عمارت تاریخی اکبریه و رحیم آباد دارد و که مسئولان برای ثبت جهانی باغ اکبریه، مجبور به خارج کردن بخش اداری از آنجا شدند.

او با بیان اینکه عمارت رحیم آباد به دلیل احداث ساختمان استانداری نتوانست ثبت جهانی شود، ادامه داد: شنیده ها حاکی از آن است که مدیرکل میراث فرهنگی؛ تصمیم به اسقرار این اداره کل در باغ و عمارت رحیم آباد گرفته است؛ با این توجیه که هم اکنون این اداره ماهیانه مبلغ زیادی به اداره اوقاف اجاره می دهد.

به گفته وی، در بازدیدی که این بنا داشتم مشخص می شود که استحکام عمارت رحیم‌آباد مثل سال‌ها قبل نیست و نیازمند بازسازی است.

او ادامه می دهد: هم اکنون عملیات گاز رسانی و برق کشی باغ رحیم آباد در حال انجام است که عملا با این کار بافت تاریخی عمارت تخریب خواهد شد.

این شهروند ادامه داد: بیرجند دو بنای تاریخی مهم دارد و بهتر است این عمارت به جای اداره شدن، مرمت و بازسازی و بخشی از آن به عنوان فرهنگسرا و برای بازدید در اختیار مردم قرار بگیرد.

میراث فرهنگی نمی تواند مستاجر باشد

«حسن رمضانی» مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار شبستان  اظهار داشت: جابه جایی اداره کل میراث فرهنگی به باغ و عمارت رحیم آباد اعتراضی نداشته و از سویی دیگر اداره نمی تواند همواره مستاجر باشد، چراکه هم اکنون هر ماه مبلغ 10 میلیون تومان از محل اعتباراتی دولتی؛ برای اجاره ساختمان به اوقاف پرداخت می شود.

همچنین«سید احمد برآبادی»، مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی در خصوص کلایه های مردم برای انتقال میراث فرهنگی به عمارت رحیم آباد، به خبرنگار شبستان گفت: ای کاش حساسیت ها و شکایت های مردمی زمانی که عواملی سبب شد که باغ رحیم آباد ثبت نشود، مطرح می شد؛ امروز دیگر چه میراث فرهنگی به این عمارت منتقل بشود و چه نشود، این باغ ثبت جهانی نخواهد شد!

او با ابراز تاسف گفت: میراث فرهنگی به تنهایی جلوی احداث ساختمان استانداری ایستاد ولی موفق نشد که عمارت رحیم آباد را به دلیل ساختمان مرتفع استانداری، ثبت جهانی کند.

مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی ادامه داد: باید دید آیا انتقال اداره به این عمارت، سبب می شود که عمارت رحیم آباد، ثبت جهانی نشود؟ که اینطور نیست؛ چراکه قریب پنج سالی است که در این محل اداره ای واقع نیست و اگر می خواست که ثبت جهانی شود، ثبت جهانی می شد.

برآبادی تصریح می کند: باغ اکبریه بیرجند در زمانی که اداره کل در این عمارت مستقر بود؛ ثبت جهانی شد و بعد از ثبت جهانی به خاطر کاربری های لازم، اداره کل از باغ اکبریه خارج شد.

او می گوید: ناظر و نماینده یونسکو زمانی باغ اکبری را ثبت جهانی کرد؛ که تمام معاونت های اداره کل در این باغ مستقر بود و هیچ مشکلی در ثبت جهانی باغ اکبریه ایجاد نشد.

مسؤول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی بیان می کند: دلیل جهانی نشدن باغ و عمارت رحیم آباد؛ احداث ساختمان استانداری در حریم باغ رحیم آباد بود که سبب شد که این عمارت در فهرست آثار جهانی قرار نگیرد.

لزوم توجه میراث فرهنگی به بازسازی عمارت رحیم آباد

همچنین «سید كمال الدین میرجعفریان»، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی به خبرنگار شبستان  گفت: اگر قرار باشد که اداره کل میراث فرهنگی به عمارت رحیم آباد منتقل شود، باید با لحاظ مسائلی مانند نگهداری و حفظ بافت تاریخی، عدم تغییر کاربری عمارت و حفظ فعالیت صنایع دستی انجام شود.

او گفت: قرار نیست میراث فرهنگی در بافت عمارت تغییری ایجاد کند، بلکه باید در جهت بهینه سازی، این اتفاق بیفتد و علی الظاهر چون ساختمان عمارت در معرض تخریب است، میراث فرهنگی باید با حفظ بافت و برطرف کردن مسائل نقص فنی، بهسازی عمارت را مدنظر داشته باشد.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی ادامه می دهد: اداره میراث فرهنگی نباید هیچگونه قدمی که در روند ثبت جهانی عمارت دخالت محسوب شود، انجام دهد؛ و باید گفت فعلا اقدام عملی هم برای ثبت جهانی عمارت صورت نگرفته است.

میرجعفریان با تاکید بر اینکه حتی کارگاه های صنایع دستی باید به دنبال این انتقال، حفظ شوند، افزود: نوع کاربری عمارت رحیم آباد هم نباید تغییری پیدا کند و اگر اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی استان این موارد را لحاظ کنند، می توان آن را ثبت جهانی کرد؛ که در غیر اینصورت هم این اتفاق نمی افتد.

او با بیان اینکه اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی استان در جهت بهینه سازی و حفظ عمارت، منتقل خواهد شد، می گوید: با انتقال این اداره بازدید گردشگر، فعالیت صنایع، نوع کاربری، تاریخی بودن و بُعد تخصصی بودن عمارت، باید در راستای بهینه سازی، حفظ و نگهداری آن باشد و در صورت رعایت این موارد، جابه جایی اداره، اجرایی خواهد شد.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی با اشاره به آثار تاریخی میراث فرهنگی و گردشگری، گفت: یکی از با اهمیت ترین ظرفیت های استان خراسان جنوبی، بخش گردشگری و میراث فرهنگی و صنایع دستی است که در این زمینه هم هرگونه آثار تاریخی و گردشگری که زمینه مناسبی داشته باشد، از اهمیت ویژه برخوردار بوده و دستگاه های متولی مکلف هستند؛ این آثار را به نحو احسن مدیریت و با حفظ سوابق تاریخی و فرهنگی در نگهداری آن حداکثر تلاش را انجام دهند.

میرجعفریان اضافه کرد: چه در بُعد اجتماعی و چه در بُعد اقتصادی، گردشگری و صنایع دستی، رسانه ها باید این ظرفیت های تاریخی و  فرهنگی استان را در سراسر کشور اطلاع رسانی کنند، تا استان، حداکثر استفاده را از این ظرفیت ها داشته باشد.

گفتنی است باغ و عمارت رحيم آباد بيرجند به دليل معماري و تزئينات در ميان باغ هاي ايراني جايگاه ويژه اي دارد. اين مجموعه از باغ، عمارت، انبارهاي متعدد، حوض خانه، اتاق هاي خدمه، برج هاي نگهباني و... شکل گرفته است. عمارت اصلي اين باغ در دو طبقه همکف شامل انبارها و بخش خدماتي است و طبقه اول عمارت هم شامل چند تالار وسيع و اتاق هاي متصل به يکديگر است. اصلي ترين بخش اين عمارت را تالار آينه آن تشکيل مي دهد و عمده تزئينات به کار رفته در اتاق ها و تالارها، گچ بري و آينه کاري است. اين عمارت سال 1315 هـ.ق به فرمان اسماعيل خان احداث شد و به عنوان دارالحکومه مورد استفاده قرار گرفت. اين مجموعه سال 1380 توسط ميراث فرهنگي از بنياد مستضعفان خريداري شد و بهار 1381 به مجموعه اي فرهنگي تبديل شد که بعد از استقرار بخشی از مجموعه اداري اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگری و همچنین احداث ساختمان استانداری در رحیم عمارت؛ به نوعي کاربري فرهنگي و گردشگري آن حذف شده است.