به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، بیان سخن دروغ یا به عبارتی دروغ گفتن از بزرگترین گناهان کبیره ای است که در قرآن و روایات مورد مزمت قرارگرفته است که در جامعه امروز ما با توجه به اینکه مردم در تلاشند تا امور اجتماعی زندگی خود را بر پایه موازین شرعی و قانونی برنامه ریزی کنند اما متاسفانه بیان سخن راست و علت واقعی برخی اتفاقات روزمره از جمله دیر رسیدن کارمند به اداره، انجام ندادن تکلیف دانش اموز، گران فروشی اصناف، تامین هزینه دارو، کم کاری کارمندان اداره، مصلحت سنجی سیاسی و...به آنان این فرصت را میدهد که برای حفظ منافع شخصی و فرار از مجازات به قول خود توجیهی دروغ را بیان کنند که شاید بیان چنین توجهیات دروغی بتواند در کوتاه مدت گره گشای مشکل باشد اما قطعا در دراز مدت مشکلات جبران ناپذیری برای فرد و جامعه به همراه خواهد داشت..
دروغ معمولا، از یک نقطه ضعف روحی سرچشمه می گیرد ؛ گاهی از ضعف ایمان که انسان خدا را شاهد نمی داندیا به خاطر تبرئه خودیا به قصد تفریح و شوخی: علی(ع):« بنده ای مزه ایمان را نچشد تا دروغ را وانهد چه شوخی باشد و چه جدی»(اصول کافی باب دروغ ج۵ ص ۲۹۱)
در همین ارتباط گفتگویی انجام داده ایم با حجت الاسلام «محمد رضا ضمیری» عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور قم که در پی می آید:
آقای دکتر بفرمایین دروغ در لغت به چه معناست؟
دروغ در لغت به این معناست که انسان سخنی را خلاف واقعیت و ضد صدق که از نوعی تعمد حکایت دارد بیان کند.
گاهی فردی سخنی می گوید که از روی تعمد نیست شاید خلاف واقع باشد اما کذب نیست اما دروغ سخنی است که از روی تعمد و عمدی بیان می شود که این امر از بزرگترین گناهان کبیره شمرده شده و عواقب جبران ناپذیری به همراه دارد.
امام علی (ع) در روایاتی فرمودند بزرگترین گناه نزد خدا زبان دروغگو است .
آیا چیزی تحت عنوان دروغ مصلحتی قابل قبول است؟
دروغ در دو نوع مصلحتی و غیر مصلحتی تقسیم می شود دروغ عادی برحسب جلب یک منفعت بیان می شود که در اسلام نیز تجویز شده است اما گاهی از این دروغ مصلحتی سوء استفاده می شود که موارد آن در اسلام به طور مشخصی تعیین و تببین شده است .
با توجه به این نکته برای اینکه بار قبح اجتماعی دروغ را در اجتماع کم کنیم عناوینی از جمله خالی بندی ، شوخی و... را برای آن پیدا می کنیم مثلا برای رفع قبح گناه رشوه دادن آن را به شیرینی و پول چایی و ...توجیه می کنیم که این امر هیچ تاثیری بر تغییر ماهیت گناه رشوه ندارد.
توجه به این امر که هرچند شوخی وخالی بندی ماهیت دروغ را تغیر نمی دهد قابل تامل است و اینکه چرا افراد دروغگویی را برای رسیدن به منافع و رفع ضرر خود ترجیح میدهند با توجه به اینکه نسبت به گناه و عواقب آن آگاه هستند.
چرا افراد به دروغ متوسل می شوند؟
اصلی ترین مورد برای دروغ گفتن در جامعه و یا خانواده دستیابی به منافع و دفع ضرر است و فرد برای اینکه موقعیت خود را در جامعه تثبیت و یا ارتقا دهد دروغ می گوید که می تواند ریشه در حسادت نیز داشته باشد.
گران فرشی نیز نوعی دروغ است، زمانی که یک کاسب برای فروش اجناس خود به قیمت بالاتر دروغ می گوید به دنبال کسب منافع مادی بیشتر است که سبب می شود سودهای بدست آمده از مسیر گناه پایدار نبوده و هیچ برکت و منفعت مادی و معنوی برای انسان در نظر گرفته نشود.
همچنین می توان به این موضوع اشاره کرد که فروشندگان کالا برای سود بیشتر و رسیدن به منافع مالی با چسباندن برچسب خارجی روی کالاهای ایرانی از نوعی دروغ در کسب استفاده می کنند که نه تنها خود را مظنون به گفتن دروغ کرده اند بلکه گناه خدعه و نیرنگ را نیز برای خود در مسیر نادرست رسیدن به منافع خریداری کرده اند.
آثار مخرب دروغ در زندگی فردی و اجتماعی چیست؟
دروغ گفتن نه تنها در بازار کسب و کار بلکه گاها در محافل سیاسی و برنامه های تبلیغاتی برای رسیدن و تثبت موقعیت های مختلف فرهنگی و اجتماعی نیز کاربرد دارد که اگر بخواهیم جامعه سالم و عاری از هر گونه آلودگی داشته باشیم باید دروغ را در تمامی سطوح فردی و اجتماعی ریشه کن کنیم.
دروغگویی اثرات مخرب و جبران ناپذیری برپیکره جامعه وارد خواهدکرد چرا که سبب از بین رفتن اعتماد اجتماعی که سرمایه اصلی ارتباط مردم با یکدیگر است می شود که اگر این اعتماد اجتماعی در بین افراد جامعه تزلزل پیدا کند در کنش های اجتماعی دچار مشکل خواهیم شد.
سوءظن و بدبینی، فراموشی ، فقر، شک و تردید از مهمترین آثارجبران ناپذیر دروغ در جامعه است که می تواند در بلند مدت اثرات جبران ناپذیری در زندگی فردی و اجتماعی انسان ایجاد کند.
آیا به طورکلی دروغ می تواند در زندگی فرد دروغگو کارساز باشد ؟
اگر قرار باشد ما در همه مسائل پاسخ گو باشیم و در برخی موارد در پاسخگویی به مسائل دچار شک و تردید شده و دروغ بگویم بطور قطع علاوه بر توهین به شخصیت خود، دیگران را هم دچار مشکل خواهیم کرد چه بسا بهتر است انسان در مورد آنچه که از او سوال می شود و او پاسخی برای سوال ندارد بگوید نمی دانم تااینکه بخواهد پاسخی به دروغ بیان کند و زمینه ساز گناه و مشکل شود.
باید در جامعه فضا و زمینه ای را ایجاد کنیم تا مردم مجبور نباشند برای رسیدن به منافع و فراراز مجازات و اشتباه به دروغ متوسل شوند چرا که شاید بیان سخن دروغ و توجیه اشتباه به این روش در ابتدا کار ساز باشد اما در طولانی مدت اثر فایده آن از بین رفته و مشکل ساز خواهد شد.
نظر شما