بازگشت تجربه گرایان به مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی

خبرگزاری شبستان-سرویس فرهنگی، محمد پورعلم : در روزهای گذشته، مطلبی در وبسایت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی منتشر شد که از تغییر در یکی از رویه های جاری فعالیت این نهاد سینمایی خبر می داد و آن «حمایت از فیلم های بلند سینمایی با رویکرد تجربی» بود؛ رویکردی که چندسالی از شرح وظایف مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی حذف شده بود.

در ماه های گذشته و پس از انتصاب «حسین انتظامی» به عنوان سرپرست و سپس رئیس سازمان سینمایی، در ابتدا زمزمه هایی درباره بازنگری و شفافیت بیشتر در ساختار و عملکرد نهادهای زیرمجموعه سازمان سینمایی شنیده شد تا آن جا که برخی از انهلال مجموعه هایی چون انجمن سینمای جوان و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سخن گفتند. پس از آن اما خود انتظامی ضمن اعلام تثبیت این نهادها از تقویت ساختار حمایتی آن ها خبرداد.

رئیس سازمان در توئیتی نوشت: «در تحول ساختار سازمان سینمایی، انجمن سینمای جوانان ایران و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی ضمن تثبیت، قدر بیشتری خواهند دید. بودجه حمایتی فیلم‌های کوتاه، مستند و انیمیشنی که فیلمسازان جوان می‌سازند رشد چشمگیر می‌یابد. در تجدید ساختار و ضابطه‌نویسی به همفکری فعالان صنف نیاز داریم.»

در آن زمان، شبستان در گزارشی با عنوان «فیلم کوتاه و مستند در آستانه تحول» با نگاهی به اظهارنظرهای رسمی و غیررسمی مسئولان درباره تحولات دو نهاد مهم مرکز گسترش مستند و تجربی و همچنین انجمن سینمای جوانان ایران، واکنش سینماگران و فعالان این دو حوزه را گردهم آورد.

حالا پس از گذشت سه ماه، به نظر می رسد شاهد نخستین تحولات در ساختار این دو نهاد هستیم؛ چنان که یازدهم خردادماه مرکز گسترش سینمای مستند اعلام کرد بار دیگر و پس از وقفه ای چندساله، با مشارکت در تولید فیلم های بلند تجربی، از این گونه سینمایی حمایت خواهد کرد.

این در حالی است که مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی وقتی در دهه ۶۰ بنانهاده شد، عنوان «مرکز سینمای تجربی و نیمه‌حرفه‌ای» را یدک می کشید و در سال های پس از آن در قالب سرمایه گذاری، مشارکت و تهیه کنندگی، به تولید آثار قابل توجهی در این زمینه کمک کرد. 

بسیاری از فیلمسازان مطرحی که امروز آثارشان در قالب سینمای آلترناتیو و ضدعادت شناخته می شود و علاوه بر جذب مخاطب خاص داخلی، جوایز فراوانی از جشنواره های معتبر خارجی کسب کرده اند، نخستین فیلم بلند تجربی شان را با همکاری و حمایت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی ساخته اند.

امروز اهمیت تولید فیلم تجربی بر کسی پوشیده نیست. مرزهای تکنیکی، روایی و محتوایی سینمای کشور با فیلم های تجربی به جایی فراتر از سینمای بدنه می رود. بسیاری از تجربیات آزموده شده در سینمای تجربی کشورهای مختلف، سال ها بعد به جریان عمومی و غالب یک دوره تبدیل می شود. از این جهت، سینمای تجربی آزمایشگاهی کوچک برای ساخت دنیایی تازه و بزرگ تر است.

اما نیل به نقطه مطلوب از نظر تولید آثار تجربی ارزشمند و باکیفیت نیازمند حمایت حساب شده از طرح هایی است که پتانسیل لازم برای تحقق معنای واقعی سینمای تجربی را داشته باشند. در شرایطی که بودجه حوزه فرهنگ و سینما همچون سایر حوزه ها در تنگنا قرار گرفته، لزوم انتخاب هوشمندانه طرح های برتر از میان تعداد زیادی پیشنهاد تولید، اهمیتی دوچندان پیدا می کند.  

در جامعه فرهنگی ما گاهی هیئت انتخاب رویدادها و جشنواره ها، بیش از آن که براساس تخصص در موضوع آن رویداد انتخاب شوند، بر مبنای ملاحظات و ارتباطات برگزیده می شوند. اما به نظر می رسد درباره هیئت انتخاب آثار بلند سینمایی تجربی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، این مساله مصداق ندارد؛ چرا که اعلام اسامی فیلمسازان حاضر در این هیئت انتخاب امیدواری هایی را به وجود آورده است.

روز گذشته «محمدمهدی طباطبایی نژاد»، اسامی هئیت انتخاب آثار بلند سینمایی تجربی را اعلام کرد تا «بهنام بهزادی»، «بهرام توکلی» و «نیما جاویدی» در کنار مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و مرتضی رزاق‌کریمی(قائم مقام مرکز) اعضای شورای پنج نفره ای باشند که طرح های پیشنهادی برای مشارکت مرکز گسترش را برمی گزینند.

آن ها که با تجربیات فیلمسازی سینماگران معرفی شده برای حضور در این شورا آشنایی دارند، از کارنامه آن ها در زمینه ساخت فیلم های تجربی باخبرند. نگاهی گذرا به این کارنامه، فیلم های بلند تجربی قابل توجهی را پیش رو قرار می دهد.

«بهرام توکلی» که این سال ها ساخت فیلم هایی با پروداکشن بزرگ همچون «تنگه ابوقریب» و «تختی» را می آزماید، در سال های ابتدایی فیلم سازی اش آثار تجربی با پروداکشن کوچک را تجربه کرد که از قضا برخی از  آن ها  با مشارکت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی ساخته شد. «پرسه در مه» نمونه خوبی از این همکاری است که در سال 88 شکل گرفت و الگوی خوبی برای سینمای تجربه گرا شد. داستان تکان دهنده فیلم در کنار بازی خیره کننده شهاب حسینی همچنان در یادها مانده است.

دیگر نام آشنای هیئت انتخاب فیلم های بلند سینمایی تجربی «بهنام بهزادی» است. وقتی او در سال 86، «تنها دوبار زندگی می کنیم» را با حمایت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی ساخت، هیچ یک از مخاطبان خاص سینما فکر نمی کرد ساخته بهزادی تا این اندازه جذاب از آب درآمده باشد. «تنها دوبار زندگی می کنیم» با داستان درگیرکننده و بازی های روانش در جشنواره ها خوش درخشید تا بهزادی در میان فیلم سازان تجربه گرا جایگاه خاصی برای خود به دست آورد.

«نیما جاویدی» هم سومین عضو سینماگر هئیت انتخاب است که با ساخت فیلم «ملبورن» در سال 92 موفقیت چشمگیری در جشنواره های بین المللی کسب کرد. او این روزها با «سرخپوست» دومین فیلم بلند سینمایی اش روی پرده سینماهاست.

در نهایت باید گفت با قرارگیری نام فیلمسازان با تجربه و موفق در حوزه سینمای تجربی انتظار می رود در آینده نزدیک شاهد تولید آثاری درخور در این حوزه باشیم. در دورانی که گروه سینمایی هنر و تجربه امکانی برای اکران سینمای آلترناتیو فراهم کرده و آثاری با مخاطب خاص را از کنج عزلت خارج کرده، از سویی می توان به دیده شدن فیلم های تجربی امیدوار بود و از سوی دیگر به ذائقه سازی در جامعه علاقمند به سینما.