به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، شورای پول واعتبار 27 فروردین در هزار و دویست و شصت و هشتمین جلسه خود و در راستای اجرای سیاست پولی و مدیریت نرخ های سود، کنترل تورم، ساماندهی اضافه برداشت بانک‌ها و تعیین چارچوب مشخص برای اعطای اعتبار به بانک‌ها و موسسات اعتباری به بانک مرکزی اجازه داده شد که نسبت به انجام عملیات بازار باز (خرید و فروش اوراق مالی اسلامی منتشره توسط دولت و وثیقه گیری در ازای اضافه برداشت یا اعطای خطوط اعتباری به بانک‌ها و موسسات اعتباری) اقدام کند.
بر این اساس مفاد دستورالعمل انجام عملیات بازار باز و اعطای اعتبار در قبال اخذ وثیقه توسط بانک مرکزی در ۱۳ ماده و ۵ تبصره در این جلسه شورای پول و اعتبار به ریاست «عبدالناصر همتی»، رئیس کل بانک مرکزی به تصویب رسید.
«عملیات بازار باز» خرید و فروشِ اوراق قرضه دولتی در بازار آزاد، برای گسترش یا انقباض میزان پول در سیستم بانکی است که توسط بانک‌های مرکزی کشورها انجام می‌شود. خریدها به سیستم بانکی پول تزریق می‌کنند و رشد اقتصادی را افزایش می‌دهند در حالی که فروش‌ها عکس این را انجام می‌دهند.
عملیات بازار باز از ابزارهای اصلی در سیاست‌های پولی یک کشور است. عملیات بازار باز می‌تواند اهداف متفاوتی را دنبال کند. در بسیاری کشورها مهم‌ترین وظیفه بانک مرکزی کنترل نرخ تورم است که این کنترل از طریق عملبات بازار باز صورت می‌گیرد. در کشورهایی که نرخ برابری ارز را کنترل می‌کنند، عملیات بازار باز با هدف کنترل نرخ ارز صورت می‌گیرد.
در توضیحات رییس کل بانک مرکزی در جزییات دستور العمل عملیات بازار باز و برنامه بانک مرکزی برای آن آمده است: «دو وظیفه اصلی بانک مرکزی، سیاست گذاری پولی و نظارت بر عملکرد بانک‌ها است. ابزار سیاستگذاری پولی، نرخ سود کوتاه مدت است. عملیات بازار باز ساختاری است که به کمک آن بانک مرکزی نرخ را کنترل خواهد کرد و در نهایت لگام تورم را مهار می‌کند.
در سویی دیگر بانک مرکزی درکنارنظارت بر ترازنامه بانک‌ها با مجموعه ای از ضرایب مانند نرخ کفایت سرمایه و نسبت وام های معوق از ابزار سیاست‌های احتیاطی نیز استفاده خواهد کرد تا ترازنامه بانک‌ها را بهبود بخشد. بخشی از این سیاست‌ها شامل اعمال محدودیت بر ترکیب و کیفیت دارایی بانک‌ها، تمرکز وام دهی بر دارایی‌های مشخص، میزان نگهداری اوراق و مانند آن است.
بانکداری مرکزی مدرن امروزه از این ابزارهای سیاستی در بیشترین ظرفیت خود استفاده می‌کند تا از تبدیل مخاطرات قابل مدیریت به ریسک‌های سیستمی اقتصاد جلوگیری کند. امروز یکی از اولویت های اصلی اقتصاد گره گشایی از پای شبکه بانکی و کمک به اقتصاد کشور از طریق سیستم بانکی شفاف و ترازنامه سالم است.»
همتی همچنین به دنبال آن در یادداشتی دیگر که تصویر آن را در زیر می بینید تاکید کرده است که «عملیات بازار باز امکان معاملات اوراق بهادار دولت را بین بانک ها و بین بانک مرکزی و بانک ها فراهم می آورد، نکته بسیار مهم این است که در واقع اوراق بهادار دولتی را مشخص به دارایی هایی بدون ریسک تبدیل می کند، ولی همزمان نرخ تنزیل در بازار در قالب دامنه نرخ سود تعریف می شود.»
این گزارش می افزاید: روز گذشته (16 خرداد) نیز همتی در خصوص برنامه عملیات بازار باز که در آینده نزدیک اجرایی خواهد شد، در یادداشتی چند نکته را توضیح داد. وی در یادداشتی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی اینستاگرام نوشت: «تا به امروز، چون بانک مرکزی اجازه خرید اوراق دولتی را نداشت، نرخ این اوراق در معاملات بین کنشگران بازار تعیین می شد و بدیهی است که نرخ، شامل درجه ای ازهزینه های ریسک و تنزیل بود. با ورود بانک مرکزی و عملیات بازار باز، این هزینه ها کاهش یافته ونرخ تنزیل بین بانک ها نیز در محدوده نرخ سیاست گذاری بانک مرکزی قرار می گیرد.»
رئیس شورای پول و اعتبار افزود: «بدیهی است برای انجام عملیات بازار باز به حجمی ازاوراق دولتی نیاز است، چون که پس از اجرایی شدن این ابزار، بدون خرید اوراق، هیچ نقدینگی به بانک ها اعطا نخواهد شد. لذا، وجود اوراق شرط لازم این عملیات است. ولی به معنای موظف کردن دولت برای انتشار اوراق نیست بنابرین دولت بر اساس نیازهای بودجه ای خود و با توجه به وضعیت چرخه اقتصاد و ضرورت پایداری مالی و بدهی خود باید به انتشار اوراق دست بزند.»
رئیس کل بانک مرکزی افزود: «هدف اصلی و کلیدی چرخش سیاستی به عملیات بازار باز و کنترل نرخ سود کوتاه مدت، کنترل تورم است چرا که کنترل کل های پولی (ترازنامه بانک مرکزی) در دهه های اخیر، نتوانسته به نحو پایدار تورم را کنترل کند. بدیهی است که هدف این عملیات، اعمال یک سیاست انبساطی پولی نبوده، بلکه تغییر بنیادی در کانال انتقال سیاست پولی است و البته همزمان بانک مرکزی به دنبال اصلاح و سالم سازی ترازنامه بانک ها است. در واقع هدف اصلی، حفظ ثبات اقتصادی است که خود پیش نیاز افزایش رشد اقتصادی است.»
بنابر گزارش شبستان کارشناسان اقتصادی معتقدند این اقدام بانک مرکزی راهگشایی برای کنترل نرخ تورم است به طوری که حتی رسانه های خارجی نیز نسبت به این اقدام پالس مثبت نشان داده اند پایگاه خبری المانیتور در گزارشی ویژه به بررسی ابعاد اجرای عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی ایران پرداخته و نوشته بود که باید از آغاز عصری جدید در رهبری بازار مالی توسط بانک مرکزی صحبت کرد.
بر این اساس می توان گفت عملیات بازار باز می‌تواند از طریق سیاست‌های پولی انقباضی یا انبساطی در کنترل جریان تامین مالی تاثیرگذار باشد که به‌تناسب با خرید و فروش اوراق بهادار بر کاهش یا افزایش مجموع سرمایه در گردش اثرگذار است. تغییرات در برنامه‌های تامین مالی به طور غیرمستقیم بر بهره‌بانکی کوتاه‌مدت و نرخ تورم تاثیرگذار است و در مجموع بر نرخ بهره در کشور تاثیر می‌گذارد و به نظر می‌رسد که این اقدام برای وضعیت فعلی اقتصاد ایران که با خیلی از مسائل درگیر است راه‌حل خوبی باشد و راهکاری برای حل چالش نرخ بهره بانکی و نرخ تورم محسوب شود به همین دلیل است که مقامات و کارشناسان از تصمیم بانک مرکزی برای ورود به عملیات بازار باز تمجید کرده‌اند.
یادآور می شود: عملیات بازارباز در کشورهای مختلف با سازوکار نسبتا مشابهی به اجرا گذاشته می‌شود. در این مکانیزم و در گام نخست بانک مرکزی اقدام به شناسایی نرخ بهره بازار پول (موسوم به نرخ بهره بازار) می‌کند سپس از طریق مکانیزم قرض‌دهی و قرض‌گیری که در ادبیات بانکداری با عنوان «تسهیلات قاعده‌مند» شناسایی می‌شود، بازه مشخصی از نرخ بهره شکل می‌گیرد که کف آن نرخ بهره وام‌گیری بانک مرکزی و سقف آن نرخ بهره وام‌دهی بانک مرکزی به شبکه بانکی است. هرگاه نرخ بهره بازار در خارج از این بازه که به «کریدور نرخ بهره» موسوم است، قرار گیرد بانک مرکزی نسبت به خرید و فروش اوراق در بازار بین بانکی اقدام کرده و نرخ بهره را از طریق افزایش یا کاهش عرضه اوراق قرضه به محدوده موردنظر هدایت می‌کند.
اگرچه مبنای خرید و فروش در بازار بین بانکی عموما شامل «اوراق خزانه دولتی» می‌شود، اما بررسی مکانیزم بازارباز در کشورهای مختلف نشان‌‌دهنده استفاده از سایر اوراق برای تنظیم مهم‌ترین متغیر در بازار پول است. در بیشتر کشورها سیاست‌گذار پولی پیش از آغاز عملیات بازار باز اقدام به انتشار لیست اوراق قابل‌قبول برای خرید و فروش در بازارباز را منتشر کرده و در مقاطع مختلف با توجه به وضعیت رکود یا رونق در اقتصاد اقدام‌به به‌روزرسانی این لیست می‌کند. البته تمامی اوراق بهادار نیز قابلیت عرضه در بازار باز را ندارند و کاراکترهای خاصی به این اوراق صلاحیت عرضه در بازار باز را خواهد داد./
نظر شما