به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، «داود ضامنی» امروز( شنبه یازده خرداد) در نشستی با عنوان خاطره، تاریخ نگری و تاریخ نگاری دفاع مقدس که در سالن جلسات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، گفت: در نشست های گذشته فرصت نشد که به تفسیر در مورد برخی از مقالاتی که به زعم بنده مهم تر از بقیه مقالات کتاب سه گانه هستند، بپردازیم. در این نشست به دو مقاله در کتاب سه گانه می پردازیم. این دو مقاله صورت تفکیک شده مقاله ای است که جناب کمری در سال 1390 با عنوان نگاهی دیگر پیرامون خاطره و تاریخ شفاهی جنگ منتشر کردند.
این نویسنده و پژوهشگر عنوان کرد: سوالات مهمی در مورد این دو مقاله در کتاب سه گانه مطرح است. برخی از این سوالات عبارتند از مسئله اساسی در این دو مقاله که از سوی مولف نگاشته شده، چیست؟ دلایل استدلال آقای کمری در این دو مقاله کدام اند؟ کدام واژه ها در این دو مقاله مبهم و یا مهم هستند؟ تضادهای ارزشی در این دو مقاله کدام اند؟ فرض های توصیفی در این دو مقاله کدام اند؟ شواهد ارایه شده چقدر محکم هستند؟
وی بیان کرد: مسئله جناب کمری در این دو مقاله به درآوردن عقل تاریخ پژوهان و خاطره پژوهان از دوران نابالغی خویش است. روش کمری در این دو مقاله شبیه روشی است که کانت در مقابله روشنگری چیست به کار برده است. ایشان در این مقاله اشاره کردند که خاطره نگاری اسیر چهار دام شده است؛ سیطره فرهنگ روایی، سیطره جریان اخباری گری، غلبه دادن عواطف و احساسات بر اندیشه و بی اعتنایی به نظریه های جدید. وی در این مقاله دیدگاه خود را در پاسخ به این پرسش که خاطره چیست در 16 بند توضیح می دهد. خاطره از نظر ایشان اصالتا موجودی ذهنی است.
ضامنی اظهار داشت: پرسش اصلی که جای آن در این مقاله است این است که اساسا وقتی انسان چیزی را به خاطر می آورد یاد چه می افتد. افلاطون توضیح می دهد که چرا برخی خاطره ها روشن و بعضی محوترند. ارسطو بر ویژگی دیگری از خاطره تاکید می کند و آن بحث زمان است. اندیشه در زمینه فاصله زمانی که حال را از گذشته جدا می کند همیشه با جریان خاطره همراه است.
این نویسنده و پژوهشگر با طرح این سوال که ماده خاطره چیست، افزود: آیا تصور ماده خاطره بدون صورت امکان پذیر است یا خیر؟ کمری در صفحه 91 کتاب سه گانه به این موضوع پرداخته است. ای کاش به این بحث نیز می پرداخت که آیا خاطره می تواند فطری باشد. برخی صاحب نظران در فلسفه اسلامی پذیرش ادراکات فطری را بهترین راه حل در نیفتادن در ورطه نسبی گرایی می دانند. جناب کمری در بخش دیگری از کتاب به آسیب شناسی خاطره با تاکید بر خاطرات جنگ پرداختند.
وی خاطرنشان کرد: بحث حایز اهمیتی که در دو مقاله کتاب سه گانه وجود دارد، واژگان و استعاره هایی است که جناب کمری به کار بردند و آن استعاره صاف کاری خاطرات و ایدئولوژیک شدن خاطره است. ریکور فیلسوف فرانسوی می گوید خاطره یعنی چیزی از گذشته که به طور مرموزی شبیه چین در حال وجود دارد. دستکاری یا صاف کاری می تواند توسط صاحب خاطره یا مدون خاطره و یا ناشر صورت گیرد. گاهی صاف کاری خاطره توسط رژیم صورت می گیرد مثل تغییر نام خیابان ها.
این پژوهشگر نسبت بین خاطره و فراموشی را بحث مهم دیگر کتاب سه گانه دانست و افزود: جناب کمری در صفحه 94 کتاب به این مسئله اشاره کردند. ما نمی توانیم واقعه یا رخداد را از همه جهات روایت کنیم، فراموشی نوعی انتخاب است. نیچه مباحث زیادی در مورد فراموشی دارد، نیچه از خاطره به عنوان عنصری که مانع برنامه ریزی است، سخن می گوید. فراموشی در اینجا به معنای حذف واقعیت نیست، این عمل شبیه عمل بخشش است. اگر در مطالعات جنگ همواره خود را محق بدانیم نمی توانیم روایت های خاموش این واقعه را به صدا درآوریم. خاطره سرداران با خاطره قربانیان فرق دارد. باید بین واقعیات و خاطرات و بار آنها به عنوان رویداد تفاوت قایل شد.
ضامنی با طرح این سوال که چگونه می توان یک خاطره را خالص کرد، گفت: در مقاله تاریخ نگری و تاریخ نگاری دفاع مقدس در کتاب سه گانه با دو گزاره سر و کار داریم. به نظرم تاریخ به حال آوردن گذشته است. خاطره موجودیتی سیال میانه ادبیات و تاریخ است. خاطره شامل خاطره شفاهی، خودنوشت و دیگر نوشت است. خاطرات جنگ را از سه منظر می توان مطالعه کرد. خاطره زمانی به تاریخ تبدیل می شود که آرشیو شود، آرشیو عبارت است از خاطراتی که ضبط شدند اما تاریخ بر مبنای ضبط خاطرات نیست، مورخ وقت خود را با آرشیو می گذراند نه خاطرات. خاطره با تاریخ رابطه کنشی و دانشی دارد.
نظر شما