به گزارش خبرگزاری شبستان از رشت، با نزدیک شدن به نیمه اردیبهشت و خردادماه، فصل چیدن برگ‌های چای از باغات گیلان و مازندران آغاز می‌شود. عطر آن در کوچه‌ها و خیابان‌های شهرهای مختلف می‌پیچد و سرمستی بهار را صدچندان می‌کند.
سالانه بین 25 تا 30 هزار تن چای خشک در گیلان و مازندران تولید می‌شود که با توجه به مصرف سرانه بین یک کیلو و 300 گرم تا یک کیلو و چهارصد گرم، 25 درصد چای مصرفی کشور را تامین می‌کند. با چنین سطح تولیدی، واردات این نوشیدنی پرطرفدار اجتناب‌ناپذیر است.
هرچند طی دو دهه گذشته چای، این محصول استراتژیک گیلان، دچار فراز و نشیب‌های متعددی شده و مقرون به صرفه نبودن ادامه فعالیت در باغات طی چندین سال گذشته منجر به فروش باغات و تبدیل آنها به ویلاها در دل کوه‌ها و تپه‌های گیلان شده به‌تازگی با تصمیم اخیر دولت مبنی بر اختصاص ارز دولتی به واردات چای مجددا بازاری پر فراز و فرود و آشفتگی و پریشانی چایکار و کارخانه‌دار و 200 هزار نفر که به طور مستقیم در صنعت چای کشور فعال هستند را به همراه آورده است.
نیمه اسفند سال گذشته بود که استاندار گیلان اعلام کرد با تلاش‌های فراوان، تخصیص ارز دولتی به واردات محصول چای از سوی دولت در سال جدید متوقف می‌شود، اما چند روز بیشتر طول نکشید که با دستور وزیر صنعت، معدن و تجارت و ابلاغ رییس بانک مرکزی اختصاص یارانه دولتی به واردکنندگان چای خارجی مجددا برقرار شد.
اما چند روز پیش مصطفی سالاری در کمیته چای استان بر پیگیری جهت استمرار حذف تخصیص ارز دولتی برای واردات چای تاکید کرد و گفت: حذف ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی برای واردات چای تصمیمی منطقی در حمایت از تولید داخل است که مقطعی حذف شد و با پیگیری‌های انجام شده در مرکز توسط اتحادیه‌ایی که اسم حمایت از تولیدکنندگان را دارد اما به دنبال واردات چای با ارز دولتی است، برقرار شد.
وی ادامه داد: با پیگیری‌های جدی‌تر، مجددا چای از فهرست اختصاص ارز دولتی به کالاهای اساسی خط خورد و بعید می‌دانم این تصمیم قابل تغییر باشد.
هرچند واردات چای با توجه به نیاز امری غیرقابل اجتناب برای کشور است به‌این دلیل که تولید چای داخل برای مصرف داخلی کافی نیست، اما با اختصاص ارز دولتی به واردکنندگان که معمولا مازاد بر مصرف داخلی، چای وارد می‌کنند این سوال در ذهن شکل می‌گیرد که با ورود راحت و ارزان چای خارجی به داخل، بازار چای تولیدی باغات کشور که معیشت خانوارهای متعددی را در بر می‌گیرد دچار چه وضعیتی خواهد شد؟
*سهم کمرنگ سازمان چای در تصمیم گیری ها
طبق ارتباطی که با سازمان چای به عنوان متولی حوزه چای گرفته شد به نظر می‌رسد که سازمان چای در این تصمیم‌گیری نقش قابل توجهی ندارد، به عبارت بهتر سازمان چای نه تنها در تصمیمات حوزه بازار چای سهم چشمگیری ندارد بلکه بیشتر بر امور دیگری همچون برنامه‌های طولانی مدت به‌زراعی باغات متمرکز است.
«حبیب جهانساز» در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان بر این عقیده است که قراردادن چای در کالاهای گروه دوم برای مصرف کننده بار مالی چندانی ندارد و به عبارت بهتر واردات چای خارجی و عرضه آن با هر قیمتی ولو پایینتر از چای داخلی هزینه مضاعفی بر مصرف کننده وارد نمی‌کند.
هرچند حبیب جهانساز درباره تاثیری که این روند بر تولیدکننده چای تحمیل می‌کند می‌گوید: مطمئنا باید قدرت چای داخلی را با حمایت از چایکار افزایش دهیم و چایکاران نیازمند حمایت و ابزارهای قانونی برای رقابت با چای خارجی هستند.
«رییس سازمان چای» بر این موضوع تاکید می‌کند: در سال رونق تولید، به‌زراعی، توسعه شبکه آبیاری نوین و استفاده از مکانیزاسیون و فناوری‌های نوین برای تولید کیفی چای، اولویت‌هایی است که سازمان چای بر آن تمرکز دارد زیرا تولید چای سالم، باکیفیت و عاری از سموم شیمیایی راهکار فروش بهتر و بیشتر چای داخلی است.
به گفته جهانساز در سال 97 نسبت به سال 96، واردات چای هفت و یک درصد رشد داشته و بالغ بر 62 هزار تن با رقم و 280 میلیون دلار برای آن هزینه شده است.
رییس سازمان چای تاکید می کند: در صورتی که تعرفه موثر برای واردات تعیین شود، قدرت مقابله با واردات بی‌رویه چای افزایش می‌یابد.
*رانت خواری واردکنندگان چای با ارز دولتی
با وجود این رویکرد، معاون اقتصادی سازمان امور اقتصادی و دارایی گیلان بر این عقیده است که اختصاص مجدد ارز یارانه‌ای به واردات چای بدون نظارت درست، به نوعی تکرار اشتباهی است که سال‌ها بازار چای با آن مواجه است.
«علیرضا نوروزی» به خبرنگار شبستان توضیح می‌دهد: متاسفانه به کرات ثابت شده که اختصاص ارز دولتی به واردات چای موجب برخورداری واردکنندگان از یک رانت ارزی شده است.
معاون اقتصادی سازمان امور اقتصادی گیلان می‌افزاید: با اینکه واردکنندگان با هدف حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و کشاورزان چایکار، برای اختصاص ارز یارانه‌ای دولت را قانع می‌کنند اما در عمل با واردات ارزان چای خارجی و اختلاط آن با چای داخلی هیچ وقعی به مصرف کنندگان و اقشار آسیب‌پذیر نمی‌‌گذارند.
وی با بیان اینکه مکانیسم ناظر و کنترل کننده شفافی بر توزیع چای در کشور نداریم تاکید می‌کند: تا زمانی که نتوانیم در قالب مکانیسم ارز حمایتی، جلوی رانت‌ها را بگیریم عملا اختصاص ارز دولتی به واردات چای تبعات منفی برای بازار چای و معیشت خانوارهای چایکار دارد.
نوروزی معتقد است با وجود رانت‌ها، آزادسازی نرخ ارز برای واردات چای اقدام درستی است که دولت باید در راستای حمایت از اقتصاد منطقه‌ای و منافع عامه مردم سرلوحه عمل قرار دهد.
با توجه به سخنان مطرح شده، در صورت ورود بی‌رویه چای وارداتی به بازار و اختلاط آن با چای داخلی می‌توان انتظار داشت که نه تنها چای داخلی با وجود کیفیت بالا، مشتری خود را از دست بدهد بلکه ذائقه مردم برای مصرف چای نیز تغییر کند. نکته‌ای که رییس سندیکای کارخانجات چای شمال چندی پیش آن را مطرح کرد.
دکتر «سعید رحمت سمیعی» در این‌باره می‌گوید: واردات بی‌رویه چای به داخل کشور و قاچاق چای باعث شده که عملا نه تنها کیفیت چای ایرانی زیر سوال برود بلکه چای ایرانی حتی در داخل کشور نیز مشتری خود را از دست بدهد و بازاری نداشته باشد.
وی ناتوانی دولت در کنترل مرزها و همینطور عدم مقابله با واردات بی‌اندازه چای به کشور که تنها در دست چند تاجر است را موجب بروز خسران سنگین به کارخانه‌داران و کشاورزان چایکار می‌داند.
رحمت سمیعی ادامه می‌دهد: طی 10 سال اخیر، هیچ طرح بلندمدت جامعی برای حوزه صنعت چای کشور اجرایی نشده است و همه طرح‌ها مقطعی و به طور اشتباه اجرا شده‌اند.
با وجود چنین وضعیتی، هرچند در دستگاه‌های مربوطه استان تلاش برای پیگیری مجدد لغو اختصاص ارز دولتی به واردات چای از سر گرفته شده اما به نظر می‌رسد تصمیمات مدیران و نمایندگان استان و تلاش آنان برای تغییر در نگاه و اقدام دولت در این حوزه به محصول امسال چای و بازار آن نرسد.
درحالیکه می‌توان با طرح‌های قوی حمایت دولتی به جوان‌سازی 20 هزار هکتار باغات اقدام کرد و یا دو هزار هکتار باغ چای رها شده را مجددا به چرخه تولید بازگرداند که مسلما موجب افزایش اشتیاق چایکاران به کشت و حفظ باغات‌شان کرد.
شاید حمایت از باغات چای و چایکار و این محصول استراتژیک گیلان زمانی به ثمر برسد که هیچ باغ چای دیگری در سطح گیلان باقی نمانده و چایکاران جز فروش باغات به سرمایه داران ویلانشین غیربومی راه چاره دیگری برای گذران زندگی خود نداشته باشند.
گزارش از مائده اسفندمز
نظر شما