آیین‌های کهن نوروزی مردم آستارا در وادی فراموشی

خبرگزاری شبستان، بندر آستارا – پیمان ناصری‌زارع: نوروز جشن نو شدن سال و زمان تجدید حیات طبیعت است که این سنت دیرینه از روزگاران قدیم تا به امروز همراه با آداب و رسوم خاصی جشن گرفته می‌شود.

بزرگترین جشنی که بین جشن‌های ایرانیان و همچنین مردم جهان اهمیت ویژه ای دارد، جشن نوروز است که متاسفانه آیین‌ها و رسوماتی که برای استقبال از این عید بزرگ در روزگاران نه چندان دور برگزار می‌شد در شهرستان مرزی آستارا در شرف پیوستن به تاریخ و وادی فراموشی است.

میراث تاریخی و فرهنگی کشور ما سرشار از توحید، عدالت، مهرورزی، پاکی، زیبایی و هنرمندی است و یکی از برجسته‌ترین میراث تاریخی و فرهنگی ما، عید باستانی نوروز می‌باشد.

میراث تاریخی و فرهنگی هر ملت به منزله حافظه آن ملت است و چنانچه حافظه انسان از او گرفته شود بی‌ریشه و بی‌هویت می‌شود و اگر ملتی حافظه تاریخی و میراث فرهنگی‌اش را از دست دهد هر کسی می‌تواند بر او مدیریت کند.

متاسفانه امروز با ماشینی شدن جامعه شاهد کهنه شدن سنت‌های عید نوروز هستیم که انتظار می‌رود مسئولان امر در این زمینه با برنامه‌ریزی های کارشناسی شده مانع از کمرنگ شدن سنت‌هایی که با فرهنگ ما آمیخته شده؛ شوند.

« سولماز سبیلی» در رابطه با آیین‌های کهن نوروزی مردم آستارا به خبرنگار خبرگزاری شبستان گفت: آداب و رسوم گذشتگان یکی از مولفه‌های اصلی هویت، وحدت ملی و فرهنگی است اما متاسفانه این آیین‌ها به تدریج در وادی فراموشی یا کلا به دست فراموشی سپرده شده است که باید با تحقیق و پژوهش این گنجینه‌های ارزشمند را زنده و به اذهان نسل‌های آیندها منتقل کرد.

این شهروند آستارایی به یکی از آیین‌های سنتی آستارا در نوروز اشاره کرد و افزود: یکی از آیین‌های مردم آستارا در آستانه عید نوروز پریدن از روی آتش بود که در آخرین شب چهارشنبه سال برگزار می‌شد و رسمی به جامانده از گذشتگان است که در آن اعضای خانواده ها با پریدن از روی آتش درد و رنج خود را به آتش سپرده و به جای آن سرخی (شادابی و تندرستی) را از شعله های آتش می‌گیرند.

سبیلی گفت: آستارایی‌ها بعد از برگزاری این آیین سنتی و صرف غذاهایی چون ماهی شکم پر، کوکو سبزی، مرغ شکم‌پر و تره، سفره هفت سین را می‌گسترانند و تا پاسی از شب بیدار می‌مانند، این سنت کم‌کم در این شهر مرزی بدلیل ساخت واحدهای مسکونی چند طبقه و نداشتن حیاط برای انجام این آیین به فراموشی سپرده می‌شود و صدای ترقه و مواد محترقه جایگزین این رسم شده است.

« لیلی آریانی» به دیگر آیین مردم آستارا در آستانه نوروز باستانی اشاره کرد و به خبرنگار خبرگزاری شبستان گفت: یکی از رسومات و سنت‌های آستارایی‌ها در آستانه سال نو آیین دستمال‌آتی بود که در آخرین چهارشنبه سال و توسط نوجوانان و جوانان انجام می‌شد که در این رسم نوجوانان و جوانان با دستمال‌های کوچک جیبی به درب منازل همسایه‌ها، اقوام و آشنایان رفته و با زدن درب منازل و انداختن دستمال در داخل منزل مسکونی فرا رسیدن سال نو را نوید می‌دادند و صاحبان خانه نیز هدیه خود را که پول یا آجیل و شکلات بود را به دستمال بسته و به فرد صاحب دستمال می‌دادند.

این شهروند آستارایی‌ تصریح‌کرد: این سنت در سالیان اخیر به فراموشی سپرده شده و  آرام آرام در حال کهنه شدن است.

آریانی به رسم پاشیدن قطرات آب روی صورت اعضای خانواده در عید نوروز اشاره کرد و گفت: این رسم و سنت صبح روز چهارشنبه آخر سال و بیشتر در روستاهای آستارا و توسط مادر خانواده صورت می‌گرفت ومادر خانه با پاشیدن قطرات آب روی صورت اعضای خانواده آنان را از خواب بیدار می‌کرد و یکایک اعضای خانواده بعد از بیدار شدن از خواب به سوی رودخانه رفته و با عبور از رودخانه درد و بلا و مریضی خود را به آب می‌سپردند این سنت نیز مانند دیگر رسوم از یاد رفته و اثری از آن نیست.

« ثریا آسایش» به یکی دیگر از سنت‌های مردم آستارا در عید نوروز اشاره و  در مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری شبستان، اظهار‌کرد: تخم‌مرغ بازی یکی از رسومی بود که پدران ما با استفاده از تخم مرغ آن را در ایام نوروز در محلات مختلف اجرا می‌کردند.

این شهروند آستارایی تصریح‌کرد: این بازی به صورت برد و باخت انجام می‌گرفت و به این صورت بود که در هر مرحله دو نفر با هم روبه رو می‌شدند، هر کدام از طرفین تخم‌مرغی را محکم در دستش نگه می‌داشت به طوری که یک سر تخم‌مرغ به طرف بالا باشد و دیده شود.

وی ادامه داد: سپس فرد دیگری تخم‌مرغ خود را از طرف سر آن به تخم‌مرغ طرف مقابل می‌زد اگر تخم‌مرغ یکی از آنها ترک بر می‌داشت این بار دو سر دیگر تخم مرغ را به هم می‌زدند اگر این بار نیز همان تخم مرغ ترک بر می‌داشت، صاحب این تخم مرغ بازنده محسوب می‌شد و می‌بایست تخم مرغ خود را به طرف مقابل بدهد و اگر هر دو ترک برمی‌داشتند، آن طرفی بازنده محسوب می‌شد که تخم مرغش بیشتر شکسته باشد.

آسایش با بیان‌اینکه با استفاده از این بازی‌یک فرد ممکن بود در روز چند تخم مرغ را صاحب شود، گفت: تخم مرغ‌ها که دیگر امروز جزو خاطرات رنگارنگ نوروزی ما شده است و کاش می‌شد با برگزاری برنامه ها و جشنواره‌های مختلف، بهتر و شایسته‌تر این رسم‌ها را به نسل های امروز و آینده انتقال داد.

« نرگس اسپیدکار» به یکی دیگر از آیین‌های مردم آستارا در عید نوروز اشاره کرد و  در مصاحبه با خبرنگار خبرنگار خبرگزاری شبستان، اظهارکرد: پس ار تحویل سال نو ریش‌سفیدان و بزرگان محلات و روستاهای آستارا به صورت دست جمعی برای تبریک سال نو به منظور دید و بازدید به منزل دوستان، آشنایان، همسایگان و اقوام می‌رفتند و اشخاصی نیز که با هم کدورت و مشکلی داشتند توسط ریش‌سفیدان و بزرگان حل می‌شد این آیین نیز مانند سنن دیگر مردم آستارا کمرنگ شده و در آستانه فراموشی است.

این شهروند آستارایی ادامه داد: برای حفظ انسجام ملی و برای دمیدن روح انسانی و طراوت به مردم یک مرز و بوم نیاز به حفظ و گسترش سنت‌های خوب و دیرینه آن دیار داریم و باید تدبیری اندیشیده شود تا این آیین‌های اصیل به فراموشی سپرده نشود.

وی که از رسم و رسومات کهن شهرستان آستارا به خوبی اطلاع دارد، تصریح‌کرد: بی‌اعتنایی جوانان امروزی متاسفانه موجب شده که این آیین‌های ارزشمند که نشان از فرهنگ و تمدن غنی مردم ایران دارد به دست فراموشی سپرده شود و تنها تاریخ این یادگارها را حفظ کند.

اسپیدکار گفت: دادن عیدی به کودکان و نوعروسان از آداب رایج در مراسم دید و بازدید شهرستان آستارا بود که در گذشته به کودکانی که به درب خانه‌ها رفته و سال نو را به آنها تبریک می‌گفتند برای عیدی اقلامی چون گردو‌، آجیل و تخم مرغ رنگی داده می‌شد که اکنون این رسم در حال فراموشی است.