چهار شبی که حضرت امیر (ع) توصیه می کند برای خدا خالی کنید

خبرگزاری شبستان – سرویس قرآن و معارف: «آنچه از روایات به دست می آید مهم ترین عمل این ماه، عمره رجب است و به طوری که در روایات آمده عمره رجب بهترین عمره در طول سال است. از امام صادق علیه السلام سوال شد که عمره ماه رجب مهم تر است یا عمره ماه رمضان و حضرت فرمودند عمره ماه رجب بالاتر از عمره همه ماه هاست. عمل بعدی که در روایات برای این ماه در نظر گرفته شده احیای شب اول ماه است. در این ماه بسیار به عبادات و یاد خدا و نماز و ... سفارش شده است به طوری که در روایتی از حضرت امیر علیه السلام  متوجه می شویم که  حضرت شایسته می داند که انسان چهار شب را در طول سال برای عبادت و یاد خدا خالی کند.  اما آن چهار شب عبارتند از: اولین شب ماه رجب، شب عید قربان، شب عید فطر و شب نیمه شعبان.»

آنچه در ادامه می آید گفتگوی خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام و المسلمین حیدر مسجدی، عضو هیات علمی دانشکده علوم حدیث درباره اعمال و فضایل ماه مبارک رجب است.

همین طور که می دانید وارد ماه پر از خیر و برکت رجب شده ایم که به تعبیر بزرگان اهل معرفت یکی از بزرگ ترین و شریف ترین قرقگاه های الهی است. درباره این ماه و فضایل و اعمال آن برای ما بگویید.

آنچه درباره فضیلت ماه رجب می توان گفت این که این ماه جزو ماه های حرام است.  خداوند در قرآن می فرماید: ﴿ان عده الشهور عند الله اثنا عشر شهرا فی کتاب الله یوم خلق السموات و الارض منها اربعه حرم﴾ در این آیه تصریح می شود که چهار ماه از ماه های سال حرام  و رجب یکی از این ماه های حرام است.  درباره علت حرمت این ماه مرحوم کلینی در کتاب کافی به سند خود از زراره  می گوید: من نزد امام باقر علیه السلام نشسته بودم. حضرت رو به سمت کعبه نشسته بودند و  به خانه خدا نگاه می کردند و در این حال فرمودند نگاه به کعبه عبادت است. ناگاه یک نفر پیش حضرت آمد و به نقل از کعب الاحبار گفت کعبه در هر صبحگاه به سمت بیت المقدس سجده می کند. حضرت روی به آن فرد کرد و گفت کعب الاحبار دروغ گفته است. ما خلق الله عزو جل بقعه فی الارض احب الیه منها / خداوند متعال هیچ زمینی را خلق نکرد محبوب تر از این ـ و اشاره کرد به کعبه ـ و فرمودند که خداوند متعال به خاطر کعبه، ماه هایی را حرام کرده است.  بعد در آن جا حضرت به ماه های حرام هم اشاره دارند که سه ماه از آنها پشت سر هم هستند که  منظور همان ماه های ذیقعده و ذی حجه و محرم است (و مبنایش هم این بوده که حاجیان بتوانند زمان رفت و آمد به حج خانه خدا را در امنیت باشند). حضرت می فرماید: " شَهْرٌ مُفْرَدٌ لِلْعُمْرَةِ وَ هُوَ رَجَبٌ" يک ماه جدا آمده جهت انجام عمره و آن ماه رجب است. این جاست که معلوم می شود که حرمت ماه رجب هم به خاطر عمره ماه رجب است که آن هم مرتبط با حرمت خانه خدا می شود.

در روایت دیگری در تفسیر این آیه که  ﴿فلا اقسم بمواقع النجوم﴾ مرحوم کلينی به نقل از امام صادق (ع) می فرماید در زمان جاهلیت افراد به مواقع نجوم قسم می خوردند و آنچه اهل جاهلیت بزرگ می شمردند خداوند به آن قسم یاد می کند و سپس حضرت می فرماید  اهل جاهلیت به محرم و رجب قسم یاد نمی کردند و برایش حرمت قائل بودند و هر کسی که در این ماه ها به شهرهای مختلف رفت و آمد می کرد در امنیت بود. (می دانیم که در زمان جاهلیت یکی از راه های کسب درآمد غارت اموال مسافران و کاروانیان و قافله ها بود اما در ماه های حرام حتی همین افرادی که به غارت اموال قافله ها و کاروان ها مبادرت می کردند متعرض کسی نمی شدند).

مهم ترین اعمالی که در تکریم و استفاده معنوی از ماه رجب وارد شده چیست؟

آنچه از روایات به دست می آید مهم ترین عمل این ماه، عمره رجب است و به طوری که در روایات آمده عمره رجب بهترین عمره در طول سال است. از امام صادق علیه السلام سوال شد که عمره ماه رجب مهم تر است یا عمره ماه رمضان؟ حضرت فرمودند عمره ماه رجب بالاتر از عمره همه ماه هاست.

عمل بعدی که در روایات برای این ماه بيان شده احیای شب اول ماه است. در این ماه بسیار به عبادات و یاد خدا و نماز و ... سفارش شده است به طوری که طبق نقلی حضرت امیر علیه السلام، دوست دارد که انسان در چهار شب در طول سال وقت خود را برای عبادت و یاد خدا خالی کند.  و آن چهار شب عبارتند از: اولین شب ماه رجب، شب عید قربان، شب عید فطر و شب نیمه شعبان.

عمل سومی که در روایات، و سیره ائمه اطهار نسبت به پاسداشت آن تاکید شده روزه گرفتن در این ماه است، صیام و روزه گرفتن هر روز از روزهای ماه رجب سفارش شده البته برخی از روزها فضیلت بالاتری دارد.

مرحوم شیخ صدوق در "من لا یحضره الفقیه" به سند خود از امام کاظم علیه السلام روایت می کند که رجب اسم رودخانه ای در بهشت است. این رودخانه از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر است. در حقیقت این رودخانه تجسم  اعمال مومنان در ماه رجب است و هر کس در این دنیا از رجب بهره مند شود و روزه های ماه رجب را به جا بیاورد، در آخرت از این رودخانه سیراب خواهد شد.

در روایت دیگری از امام کاظم علیه السلام  آمده است که رجب ماه عظیمی است. در این ماه حسنات چندین برابر منظور و گناهان بخشیده می شود.  حضرت در این روایت می فرماید هر کسی یک روز از این ماه را روزه بگیرید به اندازه یک سال از آتش جهنم فاصله می گیرد. (و اين یک بیان استعاری و مجازی است و کنایه از فاصله بسیار زیاد است؛ تا به این واسطه به مخاطب بفهماند که یک روز روزه گرفتن در این ماه تا چه اندازه شرافت دارد و می تواند اسباب دوری مومنان از گناهان و سبک شدن از بار معاصی را فراهم نماید). در روایات متعدد دیگری آمده که هر کس دو روز از ماه رجب را روزه بگیرد به اندازه دو سال طی مسافت از آتش جهنم دور می شود.

در سیره پیامبر (ص) نگاه به ماه رجب و  ماه های سه گانه چگونه است؟

آنچه از سیره پیامبر فهم می شود این است که پیامبر روزهای مختلف سال را روزه می گرفتند اما ماه شعبان به صورت کامل روزه می گرفتند و برخی روزهای ماه رجب نیز روزه می گرفتند و گاهی کل رجب، شعبان و رمضان را روزه بودند.

روزه گرفتن در کدام یک از روزهای ماه رجب فضیلت بیشتری دارد؟

به روزه اول ماه سفارش شده است. در روایتی از امام صادق (ع) آمده است که نوح در این روز -روز اول رجب - سوار کشتی شدند و به همراهان خود دستور دادند که آن روز روزه بگیرند به همین جهت استحباب دارد که این روز را روزه بگیریم. روزه بعدی این ماه که بسیار سفارش شده روزه 27 رجب است.  در روایتی از کتاب کافی به نقل از امام صادق آمده است که  روزه گرفتن در روز 27 رجب را رها نکنید چون در این روز پیامبر (ص) مبعوث شدند و روز بعثت پیامبر است و ثواب روزه گرفتن در این روز معادل 60 ماه روز گرفتن است.

ایام نوروز نزدیک می شود. حقیقت عید در فرهنگ اسلامی چیست؟

مسلما در اعیاد انسان به سمت شادی می رود اما شادی باید در مسیر طاعت خداوند باشد. در روایتی از حضرت امیر (ع) آمده است هر روزی که معصیت خداوند در آن روز روی ندهد آن روز عید است و همچنان که اشاره کردید ایام نوروز نزدیک است و اگر می خواهیم در این روزها شاد باشیم این سرور باید با طاعت خداوند همراه باشد یعنی تلاش کنیم که شادی عید را به صله رحم و اکرام و دستگیری از دیگران پیوند بزنیم و در هر حال از حدود الهی و ضوابط شرعی خارج نشویم.

اگر سخنی درباره اعمال این ماه باقی مانده است بفرمایید.

آخرین نکته ای که می خواهم اشاره کنم و در روایات ما مورد توجه قرار گفته یکی از اعمال مهم این ماه زیارت حضرت سیدالشهدا (ع) مخصوصا در نیمه رجب است. البته در برخی متون زیارت امام حسین  در اول رجب هم وارد شده است. از امام رضا پرسیدند ما در چه ماهی سیدالشهدا را زیارت کنیم حضرت فرمودند نیمه رجب و نیمه شعبان.