به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، کشاورزی از جمله امتیازات کشور ما در جهان محسوب می شود که این امتیاز به واسطه شرایط جغرافیایی و آب و هوایی باعث شده است تولیدات ایران در این بخش قابل رقابت با محصولات بسیاری از کشورها بوده و در بسیاری جهات رتبه نخست جهانی را از آن خود کرده باشند. یکی از بخش هایی که کشورمان در آن دارای مزیت های خاص است کاشت چغندر قند و نیشکر است.
صنعت قند و شکر پس از صنعت نساجی، دومین صنعت قدیمی ایران به حساب می آید. صنعت قند و شکر با توجه به استراتژیک بودن و منبع ارزان تامین انرژی نسبت به سایر مواد غذایی،همواره مورد توجه و حمایت دولت بوده است. بخش کشاورزی به عنوان مهترین بخش و تامین کننده مواد اولیه، بخش نفت به عنوان تامین کننده انرژی و بخش صنعت و حمل و نقل، بخش های مرتبط و تاثیرگذار در این صنعت می باشند. بیشترین مصرف کننده قند و شکر در درجه اول خانوارها و سپس صنایع غذایی و لبنی است.
محصول شكر در دنيا از دو محصول مهم كشاورزي چغندر و نيشكر حاصل مي‌شود. با توجه به وضعيت آب و هوايي كشور و اقليم آن عمده توليد شكر در كشور به صورت شكر چغندري است به‌طوري كه طي سال‌هاي ۱۳۸۷-۱۳۷۰ به‌طور متوسط در حدود ۷۰ درصد شكر چغندري بوده و ۳۰ درصد مابقي نيز به‌صورت شكر نيشكري است.
بر اساس ماهنامه شکر (انجمن صنفی کارخانه‌های قندوشکر ایران)، تولید شکر در سال ۱۳۹۴ با ثبت رکورد ۱٫۵ میلیون تن به بیشترین مقدار در از زمان تأسیس این صنعت در ایران رسید این یعنی تولید شکر در طی سال‌های گذشته پاسخگو نیاز کشور نبوده و مابقی از محل واردات تأمین‌شده است. طبق آمارها در حدود ۳۵ درصد نیاز کشور از طریق واردات تأمین می شود. در سال ۹۴، تولید شکر چغندری و نیشکری سهم برابری از ۱٫۵ میلیون تن شکر تولید شده داشته‌اند درحالی‌که در سال‌های قبل با توجه به سطح زیر کشت بیشتر چغندر، شکر چغندری سهم ۶۵ درصدی نیز داشته است.
پس از این سال های روند افزایش تولید این محصول در راستای خودکفایی در تولید در دستور کار قرار گرفت. علاوه بر این بر اساس سند چشم انداز 20 ساله نظام کشورمان در بخش های مختلف باید به جایگاه نخست در منطقه تبدیل شود از این رو باین بخش نیز هم راستا با سایر بخش های حوزه کشاورزی در حال حرکت در این مسیر است تا جایی که امروز بنا به گفته مجری طرح چغندر قند و نیشکر وزارت جهاد کشاورزی به تولید ۷ میلیون و ۳۰۰ هزارتنی چغندر قند در کشور رسیده ایم و واردات شکر نیز تا پایان سال منتفی است.
«علیرضا یزدانی» در این باره به باشگاه خبرنگاران جوان گفته است: «امسال با احتساب چغندر قند بهاره و پاییزه حدود ۷ میلیون و ۳۰۰ هزارتن چغندر قند در کشور تولید شد. همزمان با شروع برداشت نیشکر از ابتدای پاییز، بارندگی‌های مستمری در استان خوزستان داشتیم که همین امر موجب شد میزان برداشت نیشکر تا کنون به لحاظ بارندگی نسبت به مدت مشابه سال قبل کمتر باشد. با مناسب شدن شرایط آب و هوا در استان خوزستان، برداشت نیشکر مجدد آغاز می‌شود، البته ممکن است بخش عمده‌ای از برداشت به فرودین ۹۸ موکول شود.»
مجری طرح چغندر قند و نیشکر وزارت جهاد کشاورزی گفته است: «میزان ذخایر و قیمت شکر موجود در بازار هیچ ارتباطی به بخش تولید ندارد که بنده بتوانم در این باره اظهار نظر کنم. ۹۵۰ هزارتن شکر چغندری در کشور تولید شده است. حدود ۱۱۰ هزارتن از این میزان به شکر چغندر قند پاییزه و مابقی چغندر قند بهاره اختصاص دارد.»
یزدانی با اشاره به اینکه رکورد تولید شکر در سال گذشته شکسته شد، اضافه کرده است: «با توجه به آنکه عمده شکر تولیدی تا پایان سال ۹۶ در انبار‌ها موجود است، تولید بهره برداری پاییزه کارخانه‌های قند که در تابستان انجام گرفت، بحث واردات شکر در سال ۹۷ توجیه نداشت و در سال آینده اگر کاهشی در بحث تولید شکر اتفاق بیفتد، مطمئنا وزارت جهاد کشاورزی برای تامین نیاز کشور برای برنامه ریزی اقدام به واردات می کند.»
یزدانی با اشاره به اینکه امسال حدود ۱۵ هزار هکتار کشت پاییزه چغندر قند داشتیم، بیان کرده است: «از اردیبهشت عملیات برداشت شروع می‌شود. با توجه به بارندگی‌های پاییز و سطح رویش مزارع چغندر قند پاییزه در سطح کشور پیش بینی می‌شود که اگر مشکل خاصی پیش نیاید، یک میلیون تن چغندر قند در اردیبهشت ۹۸ برداشت می شود.»
یادآور می شود: اولین کارخانه قند ایران در سال ۱۲۷۴ درکهریزک با ظرفیت روزانه مصرف ۱۵۰ تن چغندر توسط یک شرکت بلژیکی تأسیس شد که بعد از سه سال فعالیت به علت رقابت ناعادلانه و ناسالم تولیدکنندگان خارجی و اعمال نفوذ کشورهای استعمارگر مجبور به تعطیل شد. در سال ۱۳۰۹ دولت وقت دست بکار بازسازی کارخانه قند مذکورگردید و پس از آن کارخانه قند کرج با سرمایه دولتی تاسیس شد.
دوره دوم ۱۳۳۲ – ۱۳۱۱ با اندیشه تأمین قندوشکر کشور و توسعه دانش فنی و توسعه اشتغال مولد، خصوصاٌ صنعتی که بتواند مهاجرت از روستا را کنترل نمایند تعداد ۸ کارخانه توسط دولت های وقت تأسیس و راه اندازی شد. آمار موجود نشان می دهد که حداکثر حدود ۲۸۲۲۶ تن شکر از آنها بهره برداری شده است.
بعد از وقایع سال ۱۳۳۲ سیاست های اتخاذ توسعه سرمایه گذاری بخش خصوصی باعث شد که صنعت قندوشکر کشور( با آغاز دهه ۴۰ بخش خصوصی در صنعت قند فعال شد که دلیل فعالیت بخش خصوصی همانا برداشته شدن انحصار قند و شکر از طرف دولت بود )در دهه ۴۰ تا ۵۰ شاهد جهشی در تأسیس واحدهای جدید باشد در این دوره ۲۶ کارخانه در جغرافیای جمعیتی و سیاسی و کشاورزی ایران تأسیس شد. در این دوره زمانی با تصویب انحصار قندوشکر توسط دولت های وقت عملاٌ سرمایه گذاری بخش خصوصی متوقف و فقط دو
واحد مغان و دزفول در بخش چغندر و نیشکر کارون توسط دولت تأسیس شد. با احداث واحدهای جدید میزان تولید۳۶ واحد (۳۴ واحد چغندری و ۲ واحد نیشکری) در سال ۱۳۵۷بالغ بر ۶۰۰ هزار تن شد.
در دوره پنجم یعنی سال های ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۱ از ابتدای آن که اندیشه آزادسازی و رفع انحصار در سیاست های اقتصادی کشور مورد بحث قرار گرفته و طی سا لهای ۱۳۷۱ به بعد به تدریج عرضه و فروش بخشی از تولید آزاد شد. اما بعد از سال ۱۳۷۲ انحصار شکر مجددا در اختیار دولت قرار گرفت و رسماً تا سال ۱۳۸۱ ادامه داشت. در این دوره مطالعات طرح توسعه نیشکر در قالب طرح ملی شروع و سرمایه گذاری آن از اواسط دوره انجام گرفت و در سال های پایانی دوره، کارخانجات کشت و صنعت های امام خمینی (ره)و امیر کبیر هر کدام به ظرفیت تولید سالانه یکصد هزار تن شکر به بهره برداری رسیدند.
در سال ۱۳۸۱ قانون لغو انحصار توسط دولت تصویب شد و در این خصوص کمیته بررسی وضعیت شکر تشکیل شد. لیکن در چند سال اول این دوره صنعت قند و شکر عملاً رها شد. خرید شکر تولید داخل کاهش و روند کنترل و تغزیرات قیمت شدید و قیمتها با نرخی کمتر از نرخ تورم و روند کاهشی افزایش یافت و از ۴۶۵۰ ریال سال ۸۲ به ۵۱۰۰ ریال در سال ۸۳ و بترتیب ۵۴۸۰، ۵۶۰۰ و ۵۶۰۰ ریال تا سال ۱۳۸۶ رسید. نکته قابل تامل در این رهاسازی، کاهش شدید تعرف واردات و عدم کنترل واردات منطبق با تولید و نیاز داخلی بود که عملاً با ورود بی سابقه ۲٫۵ میلیون تنی واردات قانونی در سال ۱۳۸۵، شالوده صنعت داخلی قند و شکر در سایه لغو انحصار از هم پاشید. در این دوره علارغم واگذاری ۸۰ درصدی سهام پروژه های طرح توسعه نیشکر به بخش خصوصی ( بانک های صادرات و ملی ایران) و مشکلات عدیده مالی در تکمیل پروژه ها، چهار کشت و صنعت نیشکری (دعبل خزاعی، میرزاکوچک خان، حکیم فارابی و سلمان فارسی) راه اندازی شد./
نظر شما