احوال پرسی های مجازی جای صله رحم را نمی گیرد

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: یکی از بهترین ایام برای آنکه بتوانیم دل یکدیگر را به دست بیاوریم و کدورت ها و مشکلات گذشته را فراموش کنیم ایام عید نوروز است، بازه زمانی مشخصی در بهار که در فرهنگ ایرانیان باستان جایگاه ویژه ای داشته و تا امروز هم ادامه دارد و جالب آنکه دین مبین اسلام نیز بر آن صحه گذاشته است.

شاید بتوان یکی از دلایل تایید نوروز از سوی دین را به مساله صله رحم نسبت داد چنانچه «عروة بن یزید» از امام صادق(ع) درباره تفسیر آیه «وَ الذینَ یصلونَ ما اَمرَ اللهُ بهِ اَن یوصلَ» پرسید. آن حضرت(ع) پاسخ داد: «مراد از كسانی كه خداوند پیوستن به آنان را فرمان داده، خویشاوندان توست». بنابراین، صله رحم، پیوند با تمام خویشان می باشد، بدیهی است كه خویشاوند هر قدر به انسان نزدیك تر باشد. وظیفه او در حفظ پیوند، شدیدتر و لازم تر است.

همچنین نبی مکرم اسلام(ص) می فرماید: «مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّه ِ وَالْيَوْمِ الآْخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ؛ هر كس به خدا و روز قيامت ايمان دارد، بايد ميهمانش را گرامى دارد». این احادیث حکایت از آن دارد که دید و بازدید اساسا در فرهنگ اسلامی پایه ای برای حفظ جامعه به شمار می آید.

لذا به مناسبت فرا رسیدن ایام نوروز که از قدیم الایام فصل دیدوبازدید و صله رحم بوده با دو تن کارشناسان درباره عواقب محدود کردن صله رحم به فضای مجازی گفت وگو کرده ایم که از نظرتان می کذرد:

حجت الاسلام «محمد فروهر» با بیان اینکه در مورد اصل دید و بازدید و صله ارحام، به صورت گسترده ای در آیات قرآن کریم و روایات تاکید شده است؛ اظهار کرد: برای مثال در آیه نخست سوره «نساء» صراحتا به این مساله اشاره شده است. خداوند در این آیه می فرماید: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا» (اى مردم از پروردگارتان كه شما را از نفس واحدى آفريد و جفتش را [نيز ] از او آفريد و از آن دو مردان و زنان بسيارى پراكنده كرد پروا داريد و از خدايى كه به [نام] او از همديگر درخواست مى ‏كنيد پروا نماييد و زنهار از خويشاوندان مبريد كه خدا همواره بر شما نگهبان است).

این استاد دانشگاه افزود: از سوی دیگر در مورد قطع رحم نیز تاکیدات فراوانی وجود دارد که از آن دوری کنید و هرگز قزع رحم نکنید. پیامبر(ص) فرمودند: «سه گروه وارد بهشت نمی شوند: کسی که به سحر و جادو اعتقاد داشته باشد، کسی که شراب خوار باشد و کسی که قطع رحم کند.»

وی تصریح کرد: مساله صله رحم در مورد اقوام و نزدیکان تاکید شده اما در مورد صلح رحم نسبت به والدین مسایل متعددی بیان شده است. برای مثال در آیه 23 سوره مبارکه اسرا آمده است: «وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا» (و پروردگار تو مقرر كرد كه جز او را مپرستيد و به پدر و مادر [خود] احسان كنيد اگر يكى از آن دو يا هر دو در كنار تو به سالخوردگى رسيدند به آنها [حتى] اوف مگو و به آنان پرخاش مكن و با آنها سخنى شايسته بگوى) . این «با» در «بالوالدین» در زبان عربی باء الصاق نام دارد. یعنی خود شما مستقیما به والدین تان احسان کنید نه اینکه مثلا پول بفرستید دیگری ببرد یا خادم ببرید تا به او کمک کند. بی واسطه به پدرو مادر نیکی کنید.

وی اظهار کرد: این تاکید نشان از آن دارد که صله رحم باید به صورت حضوری و بازدید حقیقی باشد، یعنی شخص خودش نزد مادرش برود و به او احسان کند. او را شاد کند. این تاثیرش بسیار بیشتر از زمانی است که فرد دیگری را به جای خود بفرستند، حتی اگر 10 تا کنیز هم بفرستد هیچ وقت تاثیری که حضور خود فرد دارد را نمی گذارد، این صله رحم باید حضوری باشد؛ البته در برخی روایات آمده است که اگر کسی به هر دلیلی امکان دیدار حضوری را نداشته باشد می تواند از طریق مکاتبه و نامه صله رحم کند.

این پژوهشگر سبک زندگی اسلامی تاکید کرد: همچنین در روایت آمده است: «صلوا ارحامكم و لو بالسلام‏»؛ (هرچند با سلام گفتن، با خویشاوندان پیوند برقرار كنید). امروز فضای مجازی امکانات گسترده ای را در عرصه پیام رسانی ایجاد کرده ولی نکته اینجاست که این فضای مجازی نباید جایگزین آن صله رحم شود بلکه باید مزید بر علت باشد، یعنی اگر من عادت داشتم که در طول هفته سه روز را به دیدار برادرم بروم، اکنون که نمی توانم این وقت را اختصاص دهم هفته ای یک روز به دیدارش می روم و از طریق فضای مجازی نیز احوالش را می پرسم.

وی در پایان خاطرنشان کرد: از سوی دیگر گاهی اشخاص در سفر هستند و امکان دیدار حضوری نیست در نتیجه می توانند از طریق فضای مجازی صله رحم کنند. این موارد مشکلی ایجاد نمی کند اما یک زمان هست که برخی صله رحم را واقعا با فضای مجازی جایگزین می کنند و سال که تحویل شد پیامک پشت پیامک می آید. تبریک های تلگرامی فضای نرم افزارهای پیام رسان را پر می کند و تمام. مثلا از فردی که این رویکرد را دارد سوال کنید که آیا به دیدار اقوامت رفتی یا خیر در پاسخ می گوید در تلگرام عید را به او تبریک گفتم. این صله رحم های مجازی در شرایطی که فرد توان دید و بازدید حضوری را داشته باشد یک آسیب به شمار می رود چراکه بسیاری از فواید دید و بازدیدها عملا با این سبک رفتاری از میان می رود.

فقط مصرف کننده فضای مجازی هستیم!

همچنین «سید علیرضا آل داوود»  با اشاره به اینکه فضای مجازی فرصت های بی نظیری برای گسترش فرهنگ انقلاب اسلامی، اقتصادهای خلاق و دانش بنیان، گسترش علم و تکنولوژی، کاهش آلودگی هوا، تسهیل در زندگی روزمره مردم، شفافیت و ...  را فراهم کرده است، گفت: اما به دلیل اشراف کامل کشورهای غربی روی این تکنولوژی، ما فقط مصرف کننده این محصول هستیم!

این پژوهشگر فضای مجازی افزود: این درحالی است که امروز فضای مجازی یک بستر بسیار خطرناک برای ایجاد جنگ های سایبری، جنگ های اعتقادی و ایجاد جنبش های اجتماعی به منظور براندازی حکومت های مستقل و مذهبی در سطح دنیا است و این تاثیر به حدی است که کسی امروزه نمی تواند آن را را در نظر نگیرد.

وی ادامه داد: به عنوان مثال آمریکا که خود صاحب اینترنت دنیاست و آژانس امنیت ملی این کشور اینترنت را مدیریت می کند از سال 1991 با دلایل امنیتی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، اعتقادی و اجتماعی شبکه زیرساخت ملی اطلاعات خود را به نام NII راه اندازی کرده و اجازه نداده است فرهنگ معارض با فرهنگ مدنظر حاکمانش به آن کشور نفوذ کند.

آل داوود با اشاره به اینکه این ارزش ها، هنجارها و فرهنگ ها در کشورهای مختلف اگر دستخوش تهاجم و نفوذ واقع شوند می توانند آسیب ها و تهدیدات فراوانی را برای جوامع به وجود بیاورند، تصریح کرد: گاهی این تهدیدات به از بین رفتن و نابودی یک تمدن و فرهنگ چندین هزار ساله نیز منجر می شود.

وی تاکید کرد: حال با میزان دشمنی کشورهای غربی با اسلام و به ویژه تشیع دارند ما شاهد بمباران شدید فرهنگ ایرانی اسلامی در این فضای مجازی رها شده، بی قانون و بی ضابطه هستیم که متاسفانه جریان نفوذ لیبرال در داخل کشور نیز با سیاسی کاری مانع این نفوذ فرهنگی شده است و شاهدیم تلگرام که مدیریت آن صد در صد با بدخواهان انقلاب اسلامی است بیش از 40 میلیون از مردم ما را در خودش شبکه سازی کرده و بهمنی از گزاره های ناسالم، خطرناک، منفی، ضد انقلاب و ضد دین را بر روی افکار مردم ما فرود آورده است.

آل داوود گفت: حال که در تعطیلات عید نوروز به سر می بریم میزان استفاده از این پیام رسان آلوده و شبکه اجتماعی اینستاگرام بیشتر نیز می شود که باید با در نظر گرفتن اصول سواد رسانه ای از استفاده بیهوده، اسراف گونه و بی هدف در این پیام رسان و شبکه اجتماعی به جد پرهیز شود چراکه استفاده بیش از اندازه از این سرویس ها می تواند منجر به آسیب های جدی جسمی و روحی روانی در افراد شود.

وی اظهار کرد: همچنین باید در نظیر داشته باشیم ارتباط مجازی به هیچ عنوان نمی تواند جایگزین ارتباط رودررو در فضای حقیقی شود که این یعنی انتقال احساس و عاطفه در این فضا و توسط سرویس هایش اتفاق نمی افتد و این موضوع منجر به ایجاد شکاف میان پدر و مادر با فرزند و با دیگر اقوام خواهد شد.

آل داوود تاکید کرد: وقت گذرانی های بیهوده، چت های طولانی بی هدف، خواندن هزاران مطلب بی فایده، ناقص، بدون منبع و بعضا تا 90 درصد دروغ و شایعه نیز انسان را با یک اختلال روانشناختی جدی مانند درماندگی آموخته شده روبرو می کند. همچنین اگر این ارتباطات آنلاین به وابستگی منجر شود پس از مدتی به دلیل شکننده بودن اینگونه روابط به شکست عاطفی منجر می شود که این شکست می تواند اختلال رونشناختی ضد اجتماع را در فرد به وجود بیاورد در حالیکه در دنیای حقیقی وقتی افراد در کنار یکدیگر با رعایت حریم و حیا رفتار و تعامل می کنند دچار هیچ یک از این اختلالات خطرناک نخواهند شد.

وی ادامه داد: از طرف دیگر با توجه به تاکیدات دینی و اعتقادی ما صله رحم بسیار مهم است تا جائی که می گویند حتی جزء لحظات عمر حساب نمی شود و این در حالی است که برخی فکر می کنند صله رحم با روابط مجازی اتفاق می افتد که ابدا چنین چیزی نیست.

این پژوهشگر فضای مجازی در پایان خاطرنشان کرد: صله رحم به زبان ساده یعنی دیدار حضوری و باخبر شدن از احوالات یکدیگر که این احوالپرسی ها در بسیاری از موارد می تواند مشکل گشا و یا حمایتی باشد و این نوعی مهربانی کردن در حق یکدیگر است.