نگاهی به مناسبات منطقه ای قطر و آمریکا

به گزارش خبرگزاری شبستان،‌ تلاش های مخفیانه و آشکار واشنگتن برای برقراری آرامش در روابط قطر با همسایگانش خصوصا عربستان سعودی، نشان از اهمیت بسیار زیادقطر در راستای تامین منافع نظامی و دیپلماتیک آمریکا دارد. به نحوی که قطر یک شریک امنیتی حیاتی برای آمریکا در منطقه بی ثبات خاورمیانه به حساب می آید. در همین راستا گفتگویی با دکتر مهران کامروا استاد دانشگاه جرج تاون شعبه قطر داشتیم.

به نظر شما مناسبات قطر و آمریکا از چه مولفه های راهبردیبرخوردار است؟

در حال حاضر رابطه قطر و آمریکا در شرف تغییر است. این روابط در جهت عمیق تر و بنیادی تر شدن قرار دارد و به نسبت گذشته شاهد روابط نهادینه تری هستیم. البته رابطه قطر و آمریکا از گذشته تا کنون عمیق و راهبری بوده است به گونهای که در جریان کودتای امیر قبلی قطردر سال 1995، شاهدیم که به نوعی در ابتدا وی با آمریکایی ها هماهنگی لازم را انجام می دهد و پس از چراغ سبز آنها این کودتا صورت می گیرد. بعد ازوقایع یازده سپتامبر و تصمیم آمریکا مبنی بر خروج پایگاه نظامی شان از عربستان، این پایگاه به قطر منتقل می شود و این رابطه علاوه بر جنبه های تجاری و فرهنگی، جنبه امنیتی و نظامی هم پیدا می کند. الان می توانیم بگوییم رابطه قطر و آمریکا چهار محور اصلیدر موضوعات امنیتی و نظامی، فرهنگی ، تجاری و اقتصادی و نهایتا سیاسی را داراست. همانگونه که بیان شد، یک محور مهم بواسطه حضور پایگاه نظامی آمریکا در قطر، مباحث نظامی و امنیتی است. محور اصلی دیگر، مسائل فرهنگی است که مصداقی از آن را میتوان حضور شعبه های برخی از دانشگاه های مطرح آمریکایی در قطر دانست که تغییرات فرهنگی بزرگی را در این کشور رقم زده است، تا حدی که زمینه فرهنگی این کشور را به نوعی می توان آمریکایی خواند. محور مهم دیگر روابط تجاری و اقتصادی است. برای نمونه شرکت آمریکایی اکسان موبیل به یکی از بزرگترین منابع تجاری و اقتصادی قطر تبدیل شده و اخیرا 20 میلیارد دلار در این کشور در حوزه پالایشگاهی سرمایه گذاری کرده است.آخرین محور، روابط سیاسی و دیپلماتیک است. برای آمریکا قطر یک صحنه و عرصه مهم در حوزه مسائل دیپلماتیک محسوب می شود که برای نمونه میتوان به مذاکرات اخیر آمریکایی ها با طالبان در این کشور اشاره داشت. این بدان معنی است که قطر توانسته به لحاظ استراتژیک،جایگاهی را برای خود داشته باشد و به رابط مهمی برای آمریکا با کشورها و بازیگران اصلی منطقه ای و حتی جهانی، که آمریکا با آنها ارتباط مستقیم ندارد بدل گردد.

آمریکا در حاشیه نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را دور هم جمع و بر لزوم مقابله با تهدیدات ایران تاکید کرد. از سوی دیگر وزیر امور خارجه قطر در کنفرانس گفتگوی مدیترانه در رم بیان کرد که مایل است روابط خود را با تهران پس از تحریم های مجدد آمریکا علیه ایران حفظ نماید. این موضع قطر در مقابل خواست آمریکا را چطور تحلیل می کنید؟

در گذشته هم علیرغم اینکه قطر در شورای همکاری خلیج فارس علیه ایران بیانیه هایی را امضاء می کرد، اما بخاطر منافع تجاری و دقیقااهمیت پارس جنوبی، روابط نسبی خود را با ایران حفظ  و به نوعی به طور کجدار و مریض با ایران رفتار کرده است. بعد از تحریم قطر توسط چهار کشور مصر ، بحرین ، عربستان و امارات، ایران برای قطر بعنوان یک درگاه نجات محسوب شد. این ایران بود که فرصت تردد هواپیمایی قطر را از مرز هواییاش صادر کرد و اگر ایران نبود شرکت هواپیمایی قطر نابود میشد. در این یک سال و نیم گذشته ایران تعاملات خوبی با قطر داشتهاست که برای این کشور کوچک حیاتی محسوب می شود. البته در تهران بحث هایی هست که قطری ها نمک نشناس هستند و یا  اینکه نمی شود روی اینها حساب باز کرد ولی خب تا حدی قطر می داند که نمی تواند با ایران بطور علنی مخالفت کند  و دلیل اصلی آن نیز منافع اقتصادی و تجاری است و من دلیلی دیگری برای آن قائل نیستم. بهرحال قطری ها با یک دیدگاه تجاری و اقتصادی مسائل دیپلماتیک را مورد ارزیابی قرار می دهند. شاید این تعبیر درست باشد که قطری ها سعی می کنند جوری رفتار کنند که همگان کمترین دلخوری را نسبت به آنها داشته باشند و این سیاست را ضامن منافع ملی و موفقیت خود در منطقه می دانند. البته به آمریکایی ها هم متذکر می شوند که ما با ایران همسایه ایم و نمی توانیم مواضع خصمانهای نسبت به ایران داشته باشیم. در حال حاضر آمریکایی ها تا جاییکه می توانند در تلاش هستند تا یک جبهه متحد و مستحکمی را در منطقه علیه ایران شکل دهند. بهرحال برای من باعث تعجب بود که علیرغم اینکه قرار نبود امیر قطر در نشست اقتصادی سران عرب در بیروت حاضر شود ولی به یکباره شاهد حضور ایشان در این کنفرانس بودیم، و یک تغییر موضع ناگهانی را در این خصوص شاهده هستیم که باعث تعجب همگان شد. این نشانگر آن است که قطرآنجایی که منافع خود را در خطر ببیند تغییر موضع خواهد داد.

با توجه به تحولات اخیر منطقه، آینده و دورنمای روابط عربستان و قطر را چگونه پیش بینی می کنید؟

متاسفانه روابط قطر و عربستان را در این مقطع زمانی نمیتوان به درستی پیش بینی کرد، از یکطرف خصومتی که بین این دو کشور در یکسال و نیم اخیر بوقوع پیوسته به سمت عمیقتر شدن است. قطری ها از بی مهری که از سوی برادران هم کیش عربشان به رهبری عربستان در این یک سال و نیم متوجه آنها بوده بسیار آزرده خاطر هستند. ولی در عین حال واقف هستند که عربستان هم بازیگر کلیدی و تاثیر گذاری در منطقه است، لذا ناچار هستند با سیاست های عربستان بطور کج دار و مریض مدارا کنند از این بابت می گویم این رابطه غیر قابل پیش بینی است. به نظر من اگر از سوی عربستان چراغ سبزی در جهت از سرگیری روابط با قطر نشان داده شود با استقبال خوبی از سوی قطریها مواجه خواهد شد.