خبرگزاری شبستان – سرویس قرآن و معارف: «نقشه راه ما قرآن است که می گوید تو صاحب خرد و عقل و قدرت پالایش هستی بنابراین می توانی خوب و بد را از هم تمییز و تفکیک کنی و بروی بهترین ها را گزینش کنی. از طرفی متوجه این امر هم باشیم که امروز کلاس زندگی بشر متفاوت از دوران دیگر است. ما نمی توانیم دوباره آن شکل زندگی پیشین را بازسازی کنیم. ما امروز در یک دهکده جهانی زندگی می کنیم اما با این همه نقشه راه همان است که گفته شد. منطق قرآن کاملا رسا و آشکار است: فبشر عباد اللذین یستمعون القول فیتبعون احسنه . قرآن از کلمه «مژده» که کلمه تشویق و تحسین و تایید است در این باره استفاده می کند که بگوید آنچه در انسان ستودنی است رسیدن به جایگاه تمییز و تفکیک و گزینش است. انسان باید متوجه قدرت اختیار در خود باشد و بداند که مجبور نیست برود سمت محتوایی که می داند برای او مضر است و کارآیی ندارد. ما باید به جوان ها و خانواده ها بگوییم که این حالت انتخاب گری و تمییز را در خود بیدار نگه دارند در این صورت حتی اگر محتوایی مسموم بر آن ها عرضه شود خود آن محتوای سمی را کنار خواهند زد. مثل کسی که حواس او به درستی کار می کند و وقتی سمی بر او عرضه می شود با یینایی و بویایی خود می تواند دریابد که این ماده مسموم است و احتراز کند.»
آنچه در ادامه می آید گفتگوی گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با آیت الله سید هاشم بطحایی، عضو مجلس خبرگان رهبری درباره شیوه برخورد صحیح با محتوای موجود در شبکه های اجتماعی با استفاده از منطق قرانی و روایی است.
امروز یکی از نگرانی هایی که گاه از زبان عالمان بیان می شود درباره آسیب های شبکه های اجتماعی و فضای مجازی است. گو این که فقهای ما پیشتر درباره نسل قبلی وسایل ارتباطی و اطلاع رسانی هم نگرانی های خود را داشتند. فکر می کنید موضع صحیح در استفاده از این وسایل چگونه باید باشد؟
ببینید اگر بخواهم به اجمال نظر خود را در این باره بیان کنم این است که ما باید از متهم کردن وسایل دست برداریم و این قدر وسایل را در خط مقدم اتهام قرار ندهیم. حالا فرق نمی کند این وسایل چه باشد. یک وقت البته بحث ما درباره وسایل پیام رسانی و ارتباط جمعی است و شما وقتی به این ابزارها و وسایل هم که نگاه می کنید همین ویژگی را در آن ها هم می بینید. یک وقت شما چشم تان خوب نمی بیند و نیاز به ابزاری به نام عینک دارید. عینک وسیله ای است که عمل فیزیکی دیدن را بهبود می بخشد اما شما نمی توانید چیزهای دیگر را هم بر آن بار کنید یعنی انتظار داشته باشید که عینک بار جهان بینی و اصلاح آن را هم به دوش بکشد.
یعنی ما باید محدوده و دامنه انتظارات از ابزار را بشناسیم؟
بله و بدانیم که چه توقعاتی در این باره از ما سر می زند که غیر منطقی است. نکته دیگر این که بپذیریم امروز حیات اجتماعی در جوامع دچار تغییر شده است. یک وقت شکل جوامع انسانی از جمله جامعه ما این گونه بود که افراد بدون این که نیاز به این ابزارها داشته باشند دور هم جمع می شدند و احتیاجی به بلندگو و موبایل و رادیو و اینترنت نبود اما به تدریج که جوامع گسترده تر شد و فاصله ها از هم زیاد تر جای خالی ابزارهایی که بتوانند این فاصله های ارتباطی را پوشش دهند بیشتر حس شد و طبیعی است که ما نمی توانیم جوامع را به دوران پیشین برگردانیم، همچنان که اشاره شد متهم کردن ابزار هم نتیجه ای نخواهد داد.
چه باید کرد؟ منطق قرانی و روایی در این باره چه نکاتی را به ما گوشزد می کند؟
خوشبختانه سخن قرآن در این باره کاملا روشن است. قرآن به ما می گوید: فبشر عباد اللذین یستمعون القول فیتبعون احسنه. قرآن به ما کاملا واضح و آشکار می گوید بشارت باد بر کسانی که سخن را می شنوند و از بهترین آن بهره میبرند. از طرفی توجه کنیم که فضای مجازی همان قول و گفتار است. قرآن به ما می گوید بندگان و عقلا و اندیشمندان خداگرا کسانی هستند که وقتی سخنی را می شنوند – زمانی که محتوایی بر آن ها عرضه می شود - دست به گزینش می زنند و زشت و زیبا را با هم مخلوط نمی کنند. طبق این منطق حرف های خوب از هر کانالی که باشد خوب است. قران نمی گوید که دهان ها را ببندید. البته آن وجه کنترلی هم یک وقت هایی لازم است که ما بدانیم در این محیط ها چه عرضه می شود یعنی افراد به ویژه کوچک ترها در معرض محتوایی که کاملا آسیب زننده است قرار نگیرند.
این از نظر قرآن، اما از نظر سنت هم ما بیان امیرالمومنین (ع) را داریم که: "انظر الی ما قال و لا تنظر الی من قال" و اساسا فقیه پویا یعنی این. گاهی ما مدام در این باره سخن می گوییم که فقه پویا یا علم پویا در حالی که فقه اساسا پویاست و علم هم همین طور اما آنچه که ما می خواهیم و لازم داریم فقیه پویاست همچنان که تقصیر علم نیست تقصیر از ناحیه عالمان است. امیر المومنین تکلیف ما را با موضوع روشن می کند. می فرماید نگاه کنید به این که چه می گوید نگاه نکنید به این که چه کسی می گوید.
یعنی افراد اگر به این بینش برسند که سخن و آنچه که بر آن ها عرضه می شود را با معیاری روشن و متقن بررسی و تحلیل کنند آسیب پذیر نخواهند بود.
همین طور است. امیر المومنین(ع) می گوید شما نگاه کنید به آنچه که در برابرش قرار گرفته اید. نگاه کنید که آیا این سخن و محتوای قابل دفاعی است یا نه، یعنی تلاش کنید به این نقطه و جایگاه برسید که قدرت تمییز در شما باشد در آن صورت معلوم است که فرد به سلامت از این مرحله عبور می کند. در حقیقت فرد باید به آن حالت خودکنترلی در درون خود برسد. یک وقتی است که انسان در ماشین نشسته و رادیو یک قطعه موسیقی بسیار ناجور پخش می کند خب همان لحظه پیچ صدای رادیو را می چرخانی و صدایش را می بندی و وقتی آن موسیقی تمام می شود می بینی در همان رادیو یک بحث علمی و مفید بین اندیشمندان وجود دارد که قابل استفاده است خب آن جا پیج صدا را می چرخانی و صدای رادیو را بالا می بری یا این که ایستگاه را عوض می کنی و روی فرکانس دیگری تنظیم می کنی تا به آن محتوایی که علاقمندی و مفید و باکیفیت است برسی.
غرض این که اختیار را از ما سلب نکرده اند و ما هر لحظه می توانیم دست به انتخاب بزنیم. بنابراین برخورد ما در استفاده از وسایل در این دنیا باید همین منطق گزینش گر قرآن باشد . نقشه راه ما قرآن است که می گوید تو صاحب خرد و عقل و قدرت پالایش هستی بنابراین می توانی خوب و بد را از هم تمییز و تفکیک کنی و بروی بهترین ها را گزینش کنی. از طرفی متوجه این امر هم باشیم که امروز کلاس زندگی بشر متفاوت از دوران دیگر است. ما نمی توانیم دوباره آن شکل زندگی پیشین را بازسازی کنیم. ما امروز در یک دهکده جهانی زندگی می کنیم اما با این همه نقشه راه همان است که گفته شد. منطق قرآن کاملا رسا و آشکار است: فبشر عباد اللذین یستمعون القول فیتبعون احسنه . قرآن از کلمه "مژده" که کلمه تشویق و تحسین و تایید است در این باره استفاده می کند که بگوید آنچه در انسان ستودنی است رسیدن به جایگاه تمییز و تفکیک و گزینش است. انسان باید متوجه قدرت اختیار در خود باشد و بداند که مجبور نیست برود سمت محتوایی که می داند برای او مضر است و کارآیی ندارد. ما باید به جوان ها و خانواده ها بگوییم که این حالت انتخاب گری و تمییز را در خود بیدار نگه دارند در این صورت حتی اگر محتوایی مسموم بر آن ها عرضه شود خود آن محتوای سمی را کنار خواهند زد. مثل کسی که حواس او به درستی کار می کند و وقتی سمی بر او عرضه می شود با یینایی و بویایی خود می تواند دریابد که این ماده مسموم است و احتراز کند.
مساله این است که ما روی این راه های ایجابی کم تر کار کرده ایم.
حالا شما می گویید کم تر کار کرده ایم بنده عرض می کنم اصلا کار نکرده ایم. به عنوان کسی که در دو مرکز مهم آموزشی یعنی دانشگاه ها و حوزه علمیه قم درس خوانده ام و حضور دارم می گویم که متاسفانه ما هنوز فرهنگ مترقی اسلام را به مردم نشان نداده ایم و دستگاه های تبلیغی و اطلاع رسانی ما از جمله صدا و سیما فرهنگ نوین دین را به جامعه نبرده اند. متاسفانه رشته امور دست کسانی است که خودگرا و درون گرا هستند و اجازه نمی دهند تحولی در این زمینه روی دهد.
نظر شما